Του Κωνσταντίνου Λουκόπουλου*
Ο θάνατος του Αρχηγού του ISIS (Daesh στα Αραβικά) Αμπού Μπακρ αλ Μπαγκντάντι στο χωριό Μπαρίσα της Ιντλίμπ στις 27 Οκτωβρίου συνιστά σημαντικό χτύπημα κατά του ήδη σε μεγάλο βαθμό πληγέντος «Ισλαμικού κράτους» και φυσικά μία τεράστια συμβολική νίκη των ΗΠΑ κατά της παγκόσμιας ισλαμιστικής τρομοκρατίας. Πρόκειται όμως και για πολιτική νίκη του πρόεδρου Τραμπ, παρά το χάος που δημιουργήθηκε στη ΒΑ Συρία με τη συναίνεσή του στην τουρκική στρατιωτική επέμβαση. Μία πολιτική νίκη που παρεμπιπτόντως φρόντισε να την προβάλλει με το δικό του «χρωματιστό ύφος», απευθυνόμενος πρωτίστως στο εσωτερικό των ΗΠΑ με τις προεδρικές εκλογές να πλησιάζουν!
Με τον θάνατο όμως του πλέον καταζητούμενου τρομοκράτη παγκοσμίως, δεν τελειώνει το ISIS το οποίο μέχρι τώρα είχε τον κυρίαρχο ρόλο στο παγκόσμιο σαλαφιστικό-τζιχαντιστικό κίνημα! Οπως και ο θάνατος του Οσάμα μπιν Λάντεν τον Μάιο 2011 δεν οδήγησε στην εξουδετέρωση της Αλ Κάιντα, έτσι και τώρα εκτιμάται ότι μαζί με τον Αλ Μπαγκντάντι δεν τελείωσε το ISIS με τους τζιχαντιστές που ήταν κάτω από την ομπρέλα του σε όλο τον κόσμο! Άλλωστε και οι δύο, αν και συνέχιζαν να εμπνέουν τους οπαδούς τους, το τελευταίο διάστημα της αρχηγίας τους μάλλον «επίτιμοι» ήταν, χωρίς να ασκούν διοίκηση και να κατευθύνουν επιχειρήσεις.
Από το φθινόπωρο του 2017, που το ISIS έπαυσε να ελέγχει αστικά κέντρα και κρίσιμες περιοχές στη Συρία και το Ιράκ, άρχισε η συζήτηση για το αν είχε οριστικά ηττηθεί και αν μπορεί να επανακάμψει ως απειλή. Στη διετία 2017-2019 οι τζιχαντιστές του Daesh πραγματοποίησαν επιθέσεις τόσο μέσα στη Συρία και το Ιράκ όσο και σε άλλες χώρες, όπως στις Φιλιππίνες, Σρι Λάνκα και Αφγανιστάν. Σύμφωνα με τα αμερικανικά στρατιωτικά εγχειρίδια «η ήττα συντελείται όταν η εχθρική δύναμη έχει προσωρινά ή οριστικά απολέσει τα βασικά φυσικά μέσα που διαθέτει ή τη θέληση να συνεχίσει να μάχεται τους αντιπάλους της». Τότε για ποια πλήρη ήττα μιλάμε όταν τα απομεινάρια του ISIS συνεχίζουν τις τρομοκρατικές επιθέσεις, κάτι που σημαίνει ότι και τη θέληση έχουν και επιχειρησιακές δυνατότητες έστω και στοιχειώδεις διαθέτουν!
Όταν το καλοκαίρι του 2013, στο αποκορύφωμα του συριακού εμφυλίου το ISIS κατέλαβε την πόλη Ράκα της Συρίας κάνοντάς την βάση επιχειρήσεών του και εδαφικής του εξάπλωσης, λίγοι κατανόησαν τον αναδυόμενο κίνδυνο ασφαλείας και λιγότεροι εκτίμησαν το τι θα ακολουθούσε. Μήπως μία ακόμα ακραία σαλαφιστική οργάνωση μέσα στο συριακό χάος! H διεθνής κοινότητα θορυβήθηκε, όμως, όταν πόλεις στη Συρία και το Ιράκ καταλαμβάνονταν η μία μετά την άλλη. Τον Ιούνιο 2014 ο αρχηγός του ISIS Αμπου Μπακρ αλ Μπαγκντάντι ως «χαλίφης Ιμπραχίμ» απευθυνόμενος από το τέμενος Αλ Νούρι στη Μοσούλη, όχι τόσο στις δεκάδες χιλιάδες οπαδούς του που αλάλαζαν μπροστά του, αλλά στους μουσουλμάνους όλης της γης, κήρυξε το «Ισλαμικό κράτος» ως ένα νέο «Χαλιφάτο». (σ.σ.: Χαλιφάτο είναι το ισλαμικό κράτος το οποίο διοικείται από τον ύπατο θρησκευτικό και πολιτικό ηγέτη γνωστό ως χαλίφη, ο οποίος θεωρείται διάδοχος του Μωάμεθ).
Υποσχέθηκε να δώσει πίσω στους μουσουλμάνους την αξιοπρέπεια, τη δύναμη, τα δικαιώματα και την ηγεσία του παρελθόντος! Πολύ εύστοχα ο αναλυτής του Statfor, Scott Stewart, επισημαίνει δανειζόμενος γνωστή φράση ότι είδε τον εαυτό του σαν αυτόν που θα έκανε «Το Ισλάμ μεγάλο ξανά», κάτι που αποτελεί την ιδεολογική κληρονομιά για τους οπαδούς του. Οι ιδεολογίες των τζιχαντιστών αρχηγών δεν πεθαίνουν, όταν αυτοί…πεθαίνουν. Είναι άκρως ανησυχητικά τα στοιχεία που συγκεντρώνουν οι υπηρεσίες πληροφοριών από την παρακολούθηση των ιστοσελίδων τζιχαντιστικού περιεχομένου την τελευταία εβδομάδα.
Το Αμερικανικό Πεντάγωνο είχε εκτιμήσει τον περασμένο Ιούλιο ότι στη Συρία και το Ιράκ υπάρχουν ακόμα περί τους 15.000 ικανοί για επιχειρήσεις μαχητές του ISIS. Υπάρχουν επίσης αναφορές ότι περίπου 1.000 κρατούμενοι σε στρατόπεδα από τους Κούρδους απέδρασαν όταν οι φύλακές τους χαλάρωσαν τα μέτρα φύλαξης όταν αναγκάσθηκαν να πολεμήσουν εναντίον των υποστηριζόμενων από την Τουρκία Σύρων και Τουρκμένων ανταρτών που εισέβαλαν στην περιοχή της ΒΑ Συρίας. Στα στρατόπεδα στη Συρία και το Ιράκ, όπου ζουν χιλιάδες μέλη των οικογενειών των μαχητών των ISIS που σκοτώθηκαν στις μάχες ή φυλακίστηκαν, λειτουργούν εκκολαπτήρια της επόμενης γενιάς τζιχαντιστών.
Το ISIS είναι στην πραγματικότητα ένας αποκεντρωτικός οργανισμός ανάλογος με ένα παγκόσμιο δίκτυο «franchises» και σε στρατηγικό επίπεδο τουλάχιστον δεν επηρεάζεται από έναν αρχηγό. Επομένως το δίκτυο συνεχίζει να λειτουργεί σε παγκόσμιο επίπεδο. Κάτι ανάλογο βέβαια συμβαίνει και με την Αλ Κάιντα.
Στην περιοχή Ιντλίμπ, όπου σκοτώθηκε ο Αλ Μπαγκντάντι, ενεργεί η μεγάλη «θυγατρική» της Αλ Κάιντα, Hayat Tahrir al Sham (HTS, που ξεκίνησε την …καριέρα της ως Jabhat al Nusra), κάτι που δημιουργεί αναπόφευκτα κάποια ερωτήματα εξαιτίας της αμοιβαίας εχθρότητας. Το ISIS μπορεί να αναδύθηκε από την Αλ Κάιντα, αλλά παρέμειναν για πάρα πολλά χρόνια αντίπαλοι σε ό,τι αφορά την κυριαρχία του ισλαμιστικού κινήματος. Κοινός παρονομαστής, ο ριζοσπαστικός σαλαφισμός, ο οποίος απορρίπτει κάθε δυτική αξία και επιρροή και επιτάσσει ανηλεώς την επιστροφή στην ισλαμική αγνότητα των πρώτων χρόνων του Ισλάμ. Οι σημαντικές διαφορές στο δόγμα και τη Στρατηγική μετατράπηκαν σε έντονη εχθρότητα. Η Αλ Κάιντα σχεδίαζε σταδιακή προσέγγιση και εξάπλωση της ισλαμικής πολιτείας και δεν ήθελε βιαστικά βήματα που θα έφερναν τη Δύση και τους άπιστους «στο σπίτι τους», ενώ ρεαλιστικά εκτιμούσε ότι δεν μπορούσε να ανατρέψει όλα μαζί τα «διεφθαρμένα» καθεστώτα της Μέσης Ανατολής.
Τι γίνεται λοιπόν από εδώ και πέρα με τους δυο τους! Οι ειδικοί αναλυτές του γνωστού Αμερικανικού Council on Foreign Relations, Bruce Hoffman και Jacob Ware, σε σχετικό τους άρθρο εκτιμούν ότι ίσως ο θάνατος του Αλ Μπαγκντάντι να φέρει τις δύο αυτές αντίπαλες ισλαμιστικές τρομοκρατικές οργανώσεις πιο κοντά και στο τέλος να οδηγηθούν σε συνεργασία. Και οι δύο μάλιστα διατηρούν βασικές επιχειρησιακές δυνατότητες. Η αντιπαλότητά τους οφειλόταν κυρίως σε σύγκρουση του «εγώ» των ηγετών. Με μία συμφιλιωτική δήλωση ο Αιγύπτιος γιατρός, αρχηγός της Αλ Κάιντα, Ayman Mohammed al Zawahiri, μίλησε για συνένωση του «ισλαμικού έθνους», ενώ παρουσίασε την οργάνωσή του ως στρατηγική και ώριμη εναλλακτική λύση απέναντι στα υπολείμματα του ISIS.
Αν και η συνένωση των δύο προς το παρόν δεν φαίνεται ενδεχόμενη, σε περίπτωση που αυτή γίνει θα έχουμε μία νέα σημαντική απειλή σε παγκόσμιο επίπεδο. Ο αγώνας για το ποιος θα έχει διεθνώς το…brand name της ισλαμιστικής τρομοκρατίας μάλλον θα συνεχιστεί. Ισως να διαγωνιστούν και στο ποιος θα κάνει την πιο θεαματική τρομοκρατική ενέργεια. Το πώς θα πορευτεί όμως το ISIS από εδώ και πέρα θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό και από τον νέο του αρχηγό, Abu Ibrahim al-Hashimi al Qurashi, τον οποίο φαίνεται ότι μόνον ο πρόεδρος Τραμπ… γνωρίζει πολύ καλά, κατά δήλωσή του, άλλα παραμένει άγνωστος για όλες τις υπηρεσίες πληροφοριών, οι οποίες καταβάλλουν εργώδεις προσπάθειες να μάθουν ποιος στην πραγματικότητα είναι και να εκτιμήσουν ποια θα είναι η επιρροή του.
Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι οι τζιχαντιστές του ISIS, αν και σαφώς λιγότεροι, παραμένουν στην τοπική αλλά και στη διεθνή σκηνή και μετά τον θάνατο του αρχηγού τους, όπως παραμένουν και οι.. «συνάδελφοι» τους της Αλ Κάιντα. Η συνεχιζόμενη ρευστότητα πρωτίστως στη Συρία και δευτερευόντως στο Ιράκ, αλλά και η φύση της αποκεντρωτικής οργάνωσης ευνοούν την επιβίωσή τους και μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι θα συνεχίσουν να αποτελούν απειλή, αν και μικρότερη απ' ό,τι πριν. Η αιματηρή επίθεση στο Μάλι στις 2 Νοεμβρίου με τους δεκάδες νεκρούς, την ευθύνη της οποίας ανέλαβε το ISIS, επιβεβαιώνει δυστυχώς τους φόβους μας.
* Ο αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Λουκόπουλος είναι επικεφαλής στο «Παρατηρητήριο Liberal».
** Αναδημοσίευση από τον Φιλελεύθερο της Τετάρτης 6 Νοεμβρίου.
