Στην πιο δύσκολη φάση της κρίσης που προκάλεσε η πανδημία εισέρχονται οι οικονομίες που αποφασίζουν να χαλαρώσουν σταδιακά τους περιορισμούς. Πρόκειται για χώρες που είτε κατάφεραν να περιορίσουν την εξάπλωση του νέου κορονοϊού, όπως λ.χ. η Ελλάδα, είτε επιθυμούν να δώσουν τέλος στο lockdown για να περιορίσουν την οικονομική καταστροφή που συντελείται, όπως π.χ. οι ΗΠΑ. Για όλες ανεξαιρέτως, τα προβλήματα είναι τεράστια καθώς η διάρκεια και το βάθος της ύφεσης θα εξαρτηθούν πρωτίστως από την πορεία του ιού και δευτερευόντως από την ισχύ αλλά και τη στόχευση των μέτρων στήριξης.
Ο μήνας στον οποίο θα γίνουν τα πρώτα βήματα χαλάρωσης είναι ο Μάιος. Ακόμη και ορισμένες από τις χώρες που έχουν πληγεί στο μέγιστο βαθμό από την πανδημία, όπως η Ισπανία, έχουν ανακοινώσει ότι θα προχωρήσουν σε κάποιας μορφής χαλάρωση των μετακινήσεων σε μια προσπάθεια να «ξεπαγώσει» η οικονομία. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, που όλοι οι επενδυτικοί οίκοι πρώτα τρέχουν μοντέλα για τη διάρκεια και την αυστηρότητα των περιορισμών για να εκτιμήσουν το βάθος της ύφεσης. Και είναι τόσο θολό το τοπίο που οι προβλέψεις ξεκινούν από ένα καλό σενάριο με ύφεση περίπου 2%-4% και καταλήγουν σε ένα δυσμενές σενάριο με ύφεση που ξεπερνά κατά πολύ το 10%.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι οικονομίες της περιφέρειας της Ευρωζώνης, μεταξύ των οποίων και η ελληνική, για τις οποίες υπάρχουν εκτιμήσεις για ύφεση χαμηλότερη του 5%, αν όλα κυλήσουν ομαλά με την αντιμετώπιση του κορονοϊού και παράλληλα αποφασιστεί και η έκδοση ευρωομολόγου, αλλά και προβλέψεις για ύφεση έως 20% στο κακό σενάριο.
Η κατάσταση είναι πολύ διαφορετική από οτιδήποτε άλλο έχει βιώσει ο πλανήτης, τόσο σε οικονομικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο, με τις προβλέψεις να είναι τόσο ζοφερές που κάνουν την παγκόσμια κρίση του 2008-09 να μοιάζει με… περίπατο. Τα ερωτήματα που περιμένουν απάντηση είναι πάρα πολλά και οι ειδικοί εκτιμούν ότι από οικονομικής πλευράς πολλά θα κριθούν μέσα στις 100 πρώτες ημέρες της «επιστροφής», υπό την προϋπόθεση πάντα ότι δεν θα υπάρξει άμεσα νέα έξαρση της επιδημίας.
Θα καταφέρει η οικονομική δραστηριότητα να επανέλθει σε φυσιολογικά επίπεδα; Θα αλλάξουν οι συνήθειες των καταναλωτών; Είναι αρκετά τα τρισεκατομμύρια που δίνουν κεντρικές τράπεζες και κυβερνήσεις για να εμποδίσουν την έκρηξη της ανεργίας στο υψηλότερο επίπεδο που έχει καταγραφεί ποτέ; Τι θα γίνει με τα κρατικά χρέη και πόσο πιθανό είναι να δούμε μία νέα δεκαετία λιτότητας; Πως θα αντιμετωπιστεί ή/και θα ρυθμιστεί η νέα γενιά ιδιωτικών χρεών;
Ένα από δεδομένα της επόμενης ημέρας είναι η αύξηση των κρατικών χρεών. Για πιο ισχυρά κράτη το κόστος εξυπηρέτησης του αυξημένου χρέους δεν θα αποτελέσει άμεσο κίνδυνο. Αναλυτές εκτιμούν ότι για τις μεγάλες οικονομίες τα επιτόκια δανεισμού και οι αποδόσεις των ομολόγων θα διαμορφωθούν στο τέλος της κρίσης της πανδημίας σε επίπεδα χαμηλότερα αυτών που βρέθηκαν στο τέλος της παγκόσμιας κρίσης του 2008-09. Με άλλα λόγια στο χαμηλότερο επίπεδο όλων των εποχών…
Η προοπτική γρήγορης αύξησης των επιτοκίων από τις κεντρικές τράπεζες (ενέργεια που θα οδηγούσε σε αύξηση του κόστους δανεισμού των κρατών) είναι μακρινή αφού δεν έχει αλλάξει τίποτα από τους παράγοντες που τις υποχρέωναν να μην αυξήσουν τα επιτόκια την τελευταία δεκαετία. Επιπλέον, η ανεργία είναι βέβαιο ότι θα αυξηθεί σε επίπεδα που έχουμε δεκαετίες να δούμε και το ΑΕΠ θα υποχωρήσει επίσης σε πολυετή χαμηλά.
Όσο για τα ιδιωτικά χρέη, τα οποία αναμένεται να γιγαντωθούν σε δυσθεώρητα επίπεδα αν επιβεβαιωθούν οι προβλέψεις για δεκάδες εκατομμύρια ανέργους και επιχειρηματικά λουκέτα, αναλυτές σημειώνουν ότι μπαίνουμε σε μία μακρά περίοδο που θα έχει ως βασικό χαρακτηριστικό τη ρύθμιση των χρεών με τρόπο τέτοιο που θα διευκολύνει την ανάκαμψη της οικονομίας.
Τέλος, η κατανάλωση των νοικοκυριών θα παίξει καθοριστικό ρόλο καθώς το σοκ στην πλευρά της προσφοράς θα μεταφέρεται στην πλευρά της ζήτησης. Σύμφωνα με την Capital Economics, ορισμένοι από τους κλάδους που χτυπήθηκαν στο μεγαλύτερο βαθμό θα είναι και αυτοί που θα ανακάμψουν πιο αργά όταν αρθεί το lockdown. Τα ξενοδοχεία, τα μπαρ και τα εστιατόρια αναμένεται να επιστρέψουν αργότερα από τους υπόλοιπους στην κανονικότητα ενώ ακόμη και όταν επανέλθουν, οι καταναλωτές είναι πολύ πιθανό να διστάζουν να κλείσουν διακοπές ή να συχνάζουν σε πολυσύχναστα μαγαζιά. Και ποια οικονομία εξαρτάται περισσότερο από αυτούς τους κλάδους; Η ευρωπαϊκή και ειδικότερα η ελληνική…
