Οι αναμνήσεις μου από τα χρόνια των σπουδών μου στις ΗΠΑ είναι έντονες και έχουν συνήθως διδακτικό χαρακτήρα.
Θυμάμαι γεγονότα που μου έχουν αλλάξει τον τρόπο σκέψης και αντίληψης και με έχουν οδηγήσει σε αναθεώρηση πολλών στοιχείων, που θεωρούσα δεδομένα.
Μια από αυτές ήταν η αντίληψη που είχα για το έγκλημα. Θυμάμαι ακόμα πολύ έντονα τους καθηγητές μας να προσπαθούν να μας εξηγήσουν την διαφορά της εγκληματικότητας με την εγκληματοφοβία.
Η πρώτη αφορά στην επίσημα καταγεγραμμένη λίστα παραβατικών πράξεων, όπως έχουν δηλωθεί στην αστυνομία. Αποτελεί τον πραγματικό «καθρέφτη» του επιπέδου ασφάλειας μιας χώρας. Με σκληρούς δείκτες και την ανάλογη ερμηνεία.
Η δεύτερη αφορά στην αίσθηση που μπορεί να έχει κάποιος, ότι κινδυνεύει ανεξαρτήτως δεδομένων και πραγματικών συνθηκών. Πηχυαίοι τίτλοι όπως «γίναμε Σικάγο», «οι σφαίρες πέφτουν σαν χαλάζι» και άλλα ευφάνταστα, επιδρούν καταλυτικά στην ψυχολογία του μέσου πολίτη, ο οποίος αρχίζει και αισθάνεται ανασφαλής, ενώ δεν είναι. Η συνεχής επανάληψη της είδησης από το ίδιο ή αλλά μέσα, διαδραματίζει επίσης σημαίνοντα ρόλο στην όξυνση του φαινομένου. Όπως έλεγε χαρακτηριστικά διάσημος εγκληματολόγος, που είχα τη τιμή να έχω καθηγητή στις ΗΠΑ, «όταν ακούς ή βλέπεις την ίδια είδηση για το ίδιο έγκλημα 20 φορές, το υποσυνείδητο σου πιστεύει ότι έγιναν 20 εγκλήματα»…
Η χθεσινή ανακοίνωση των εντυπωσιακών στοιχείων για την εγκληματικότητά από την ΕΛ.ΑΣ μου έφερε στο μυαλό τα προαναφερθέντα.
Βλέπετε οι εγκληματολόγοι έχουμε κάτι κοινό με τους γιατρούς. Στις κοινωνικές μας συναναστροφές όλοι θέλουν την άποψη μας. Όπως ένας γιατρός δε τολμάει να βγει για έναν καφέ χωρίς να τον ρωτήσει όλη η παρέα για «ένα μικρό πονάκι που έχω», έτσι και ένας εγκληματολόγος γίνεται αποδέκτης καταιγιστικών ερωτήσεων για την τάδε πολύκροτη υπόθεση ή για το δείνα απεχθές έγκλημα…
Ματαίως λοιπόν προσπαθούσα να εξηγήσω σε φίλους και γνωστούς ότι η Ελλάδα είναι μια από τις πιο ασφαλείς χώρες στην Ευρώπη αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο.
Ότι ενώ το έγκλημα γίνεται ολοένα πιο σκληρό και κυνικό, ως προσαρμογή στον ολοένα και αυξανόμενο κυνισμό της κοινωνικής πραγματικότητας, η χώρα μας και λόγω κοινωνικών αντιστάσεων αλλά και λόγω της σύγχρονης και αποτελεσματικής αστυνομίας που διαθέτει, βρίσκεται σε καλή κατάσταση και σίγουρα δεν έγινε…Κολομβία, όπως πολλοί καλοθελητές θέλουν να την βλέπουν μέσα από τους παραμορφωτικούς φακούς της κομματικής τους ιδιότητας.
Δυστυχώς η εγκληματικότητα έχει έντονο βιωματικό χαρακτήρα. Αν πέσει κάποιος θύμα μιας εγκληματικής πράξης, θεωρεί, ότι αυτό που του συνέβη αφενός θα του ξανασυμβεί αλλά και ότι ολόκληρη η χώρα είναι θύμα εγκλήματος. Φυσικά δεν έχουν όλοι οι λαοί το ίδιο ταμπεραμέντο και δεν ερμηνεύουν όλοι τα πάντα με τον ίδιο τρόπο. Φίλος μου που ζει στο Λονδίνο, οπού τα τελευταία χρονιά δε τολμά κάνεις να κυκλοφορήσει με ακριβό ρολόι, διότι οι ληστείες στο δρόμο έχουν αυξηθεί κατακόρυφα, δεν νιώθει ανασφαλής….
Ας ξεκαθαρίσουμε ορισμένα πράγματα για να τεθούν οι βάσεις της συζήτησης:
Το έγκλημα είναι φαινόμενο κοινωνικό και όχι αστυνομικό. Η αστυνομία ως θεσμός και οργανισμός δε μπορεί να κάνει τίποτα για τις περίπλοκες διεργασίες που προκαλούν την εγκληματογένεση. Αυτό που μπορεί να κάνει είναι να καταστέλλει με επιτυχία και να βρίσκεται κοντά στον πολίτη σε κάθε του ανάγκη που άπτεται της ασφάλειας του, Επίσης, να αποτρέπει με την - εμφανή και μη- παρουσία της, αλλά και τις πληροφορίες που διαθέτει, την εκδήλωση παραβατικών πράξεων.
Και το κάνει.
Οι ανθρωποκτονίες είναι το δυσκολότερο έγκλημα, μας έλεγαν οι πανεπιστημιακοί δάσκαλοι. Τα κίνητρα πολυεπίπεδα, οι συνθήκες τέλεσης του εγκλήματος ιδιαιτέρως σκοτεινές, η διαφυγή του δράστη συνήθως εύκολη.
Η ΕΛ.ΑΣ είχε φέτος έναν ασύλληπτο όχι μόνο για Ελληνικά αλλά για τα παγκόσμια αστυνομικά δεδομένα βαθμό εξιχνιάσεων ανθρωποκτονιών. Σχεδόν 89%!
Για να γίνει αντιληπτό, 9 στις 10 ανθρωποκτονίες εξιχνιάζονται. Η Ελληνική αστυνομία, από παρίας της Ευρώπης στο παρελθόν, έχει εξελιχθεί σε ένα σύγχρονο αστυνομικό σώμα, με εμπειρία, εξειδίκευση και κύρος. Οι αξιωματικοί της εργάζονται με αξιοθαύμαστο τρόπο και φέρνουν αποτελέσματα. Μετρήσιμα.
Ποια άλλα εγκλήματα αφορούν έντονα το μέσο νοικοκυριό? Μα φυσικά οι ληστείες και οι διαρρήξεις. Εδώ η σύγκριση με τον μέσο ορό της περιόδου 2015-19 ( δηλαδή προ Covid για να είναι συγκρίσιμα τα στοιχεία) είναι διαφωτιστική. Μείον 12,12%.
Οι κλοπές τροχοφόρων οι οποίες επίσης αφορούν σχεδόν στο σύνολο των Ελλήνων παρουσιάζουν μείωση στο εντυπωσιακό 30%.
Εδώ αξίζει να σταθούμε. Μια από τις πιο σημαντικές λειτουργίες της αστυνόμευσης είναι, όπως προαναφέρθηκε, η αποτροπή της τέλεσης παραβατικών πράξεων. Κυρίως δια των εμφανών περιπολίων, οι οποίες δημιουργούν την αίσθηση αυτού που στην εγκληματολογία ονομάζεται omnipresence. Δηλαδή της εντύπωσης ότι η αστυνομία είναι «πανταχού παρούσα» και μπορεί άμεσα να επέμβει. Τα προαναφερθέντα εγκλήματα αποτελούν τις πιο εμφανείς μορφές εγκληματικότητας. Η τέλεση τους λοιπόν αναμφισβήτητα επηρεάζεται από την παρουσία της αστυνομίας και του φόβου που έχουν οι κακοποιοί ότι μπορεί να συλληφθούν. Η μείωση στα ποσοστά είναι ο πιο αδιάψευστος μάρτυρας της επιτυχίας των περιπολίων της ΕΛ.ΑΣ καθώς και του υψηλού φρονήματος και του επαγγελματισμού των στελεχών της.
Οι επιτυχίες της Ελληνικής αστυνομίας δεν σταματούν εκεί. Οι σύγχρονες κοινωνικές συνθήκες και οι ασύμμετρες απειλές που δέχεται η πατρίδα μας, έχουν ωθήσει την ΕΛ.ΑΣ υπό τις εντολές της πολιτικής της ηγεσίας, να διευρύνει το επίπεδο δράσης της σε τομείς που ως και πρόσφατα δεν αποτελούσαν τμήμα του επιχειρησιακού της πεδίου.
Ας μη λησμονούμε λοιπόν, ότι πλέον οι πυλώνες της Εθνικής Άμυνας και της εσωτερικής ασφάλειας εφάπτονται. Ο πόλεμος δεν διεξάγεται πλέον μόνο με βαρύ οπλισμό. Οι γείτονες μας έχουν επιλέξει τις υβριδικές του μορφές, ως μια νέα «έξυπνη» μέθοδο εισβολής.
Εργαλειοποιώντας δυστυχισμένους ανθρώπους, προσπάθησαν τον Μάρτιο του 2020 αλλά και έκτοτε διαρκώς, να καταστήσουν την πατρίδα μας μια διαλυμένη χώρα (failed state), ώστε να καταρρεύσει εκ των έσω χωρίς μια «τουφεκιά». Τα στελέχη της αστυνομίας δρουν αόκνως και στα σύνορα μας διατηρώντας τον φράκτη της εθνικής μας ανεξαρτησίας ακέραιο. Με πατριωτισμό, επαγγελματισμό, υψηλό αίσθημα ευθύνης αλλά και ανθρωπιά.
Οι αριθμοί είναι αδιάψευστοι: 256 χιλ. αποτροπές παράνομης εισόδου μόνο το 2022! Πάνω από 1.400 συλλήψεις διακινητών!
Είναι βέβαιο, ότι ένας ακήρυχτος πόλεμος διεξάγεται στα σύνορα μας. Η Αστυνομία διασφαλίζει το απαραβίαστο, αναλαμβάνοντας επιπλέον καθήκοντα, που καθιστούν την αποστολή της πιο δύσκολη αλλά και πιο σημαντική.
Το πατριωτικό καθήκον συναντά την επαγγελματική αστυνόμευση σε μια ώσμωση που μας κάνει υπερήφανους!
Η αστυνομία μας όμως δεν περιορίζεται στα μεγαλεπήβολα και κοινωνικά αναγνωρισμένα καθήκοντα της. Ως ζωντανός οργανισμός, προσαρμόζεται στις σύγχρονες κοινωνικές απαιτήσεως χωρίς παρωπίδες και συμπλέγματα.
Οι κοινωνίες εξελίσσονται και μαζί τους η αστυνόμευση. Αλλάζουν οι προτεραιότητες, αλλάζουν οι απαιτήσεις, αλλάζει και η κρατική ανταπόκριση μέσω της αστυνομίας, του κοινωνικού θεσμού που βρίσκεται πιο κοντά στους πολίτες από κάθε άλλον.
Ζητήματα τα οποία μέχρι πριν από λίγα χρόνια αποτελούσαν ταμπού, πλέον είναι προβεβλημένα και ζητούν διαχείριση. Η ΕΛ.ΑΣ. πρωτοπορεί και σε αυτούς τους τομείς. Η αντιμετώπιση περιστατικών οικογενειακής βίας είναι χαρακτηρισμό παράδειγμα. Μέχρι πρότινος, ούτε η κοινωνία, ούτε η αστυνομία ήθελε να ασχοληθεί. Ως ζητήματα που θεωρούντο αυστηρώς οικογενειακά, τα κάλυπτε ένα πέπλο μυστικοπάθειας. Πλέον είναι ζητήματα πολιτισμού, ανθρωπιάς και κράτους δίκαιου. Η αστυνομία με πολυάριθμα γραφεία αντιμετώπισης οικογενειακής βίας και ειδικά εκπαιδευμένους αστυνομικούς, επέδειξε ιδιαίτερα γρηγορά κοινωνικά αντανακλαστικά. Μέσα σε ένα χρόνο στελέχωσε τις ανάλογες δομές και διαχειρίστηκε με επιτυχία πάνω από 3.000 περιστατικά.
Η προστασία των ζωών είναι επίσης μια νέα προσθήκη στα καθήκοντα της Ελληνικής αστυνομίας. Άλλο ένα θέμα ταμπού για το οποίο χρειάστηκε υπουργική παρέμβαση. Και αυτό διότι η προστασία τους στα ματιά του μέσου αστυνομικού δεν αποτελούσε αστυνομικό έργο, τουλάχιστον όχι με την συμβατική προσέγγιση της αστυνόμευσης.
Ο υπουργός Θεοδωρικάκος αδιαφορώντας για τις ανούσιες και εύκολες, μηδενιστικές κριτικές, χάραξε τον δρόμο που επιβάλλει ο σύγχρονος πολιτισμός και η μοντέρνα κοσμοθεωρία για την ανθρωπιά. Επέβαλε την προστασία κάθε μορφής ζωής ως προτεραιότητα χωρίς συμβιβασμούς. Πάνω από 300 συλλήψεις και σχεδόν 2.000 διοικητικά πρόστιμα για του λογού το αληθές…
Η σύγχρονη μάστιγα της χώρας, τα τροχαία ατυχήματα, παρουσίασαν μείωση, όχι ίσως στο ποσοστό που θα θέλαμε, αλλά είναι ενδεικτική της στοχευμένης αστυνόμευσης από την τροχαία. Προκλητικές κοινωνικά τροχαίες παραβάσεις, όπως οι διαβόητες «κόντρες» έχουν παταχθεί από την αστυνομία και αντιμετωπίζονται, όπως τους αξίζει. Ως ευθεία περιφρόνηση όχι μόνο της ασφάλειας των πολίτων, αλλά και του κράτους δικαίου.
Συμπερασματικά, η Ελληνική Αστυνομία φέρει εις πέρας με επιτυχία την συνθέτη, πολυεπίπεδη και κοινωνικά δυσχερέστατη αποστολή της με υψηλό αίσθημα ευθύνης αλλά και επαγγελματισμό. Το γεγονός ότι έχει ανταποκριθεί με μεγάλη επιτυχία σε πολλαπλές κρίσεις, οι οποίες εκτείνονται από τα μέτρα για τον κορονοϊό μέχρι τον υβριδικό πόλεμο στα σύνορα και την πάλη με την σύγχρονη εγκληματικότητα, καταδεικνύει, ότι πλέον είναι ένα σύγχρονο αστυνομικό σώμα, που δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από τα σώματα ασφάλειας προηγμένων χωρών.
Ας μη λησμονούμε, ότι το αστυνομικό έργο έχει πολλές ιδιαιτερότητές. Οφείλει να διώκει το έγκλημά υπακούοντας σε Νόμους και κανόνες, και λογοδοτώντας στην κοινωνία, αλλά και στη δικαιοσύνη, ενώ οι εγκληματίες όχι.
Οφείλει να είναι σκληρή με τους εγκληματίες και φιλική με τους πολίτες, χωρίς να είναι εμφανές ποιοι ανήκουν σε κάθε κατηγορία.
Οφείλει να είναι πανταχού παρούσα, χωρίς όμως να δίνει την αίσθηση της αστυνομοκρατίας.
Οφείλει να δρα αποτελεσματικά παίρνοντας αποφάσεις μέσα σε δευτερόλεπτα, χωρίς να έχει όλα τα δεδομένα και εκ των υστέρων οι πράξεις της κρίνονται μετά από πολύωρες αναλύσεις.
Η ΕΛ.ΑΣ οφείλει να κάνει, δηλαδή, το αδύνατο.
Και το κάνει με επιτυχία!
*Ο Κωνσταντίνος Δούβλης είναι εγκληματολόγος, διδάκτωρ κοινωνιολογίας της αστυνόμευσης.
