Το καλοκαίρι κατατέθηκε και ψηφίστηκε από την Ελληνική Βουλή το Νομοσχέδιο του Υπουργείου Παιδείας με τον εμφατικό τίτλο «Νέοι Ορίζοντες στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα: Ενίσχυση της ποιότητας, της λειτουργικότητας και της σύνδεσης των Α.Ε.Ι. με την κοινωνία και λοιπές διατάξεις» (Ν.4957/2022). Προαναγγέλθηκε ως μια εμβληματική παρέμβαση του Υπουργείου Παιδείας στον χώρο της ανώτατης εκπαίδευσης. Από την αρχή το νομοσχέδιο αυτό συγκέντρωσε τα πυρά της ακαδημαϊκής κοινότητας.
Η βασική αντίθεση επικεντρώθηκε στον τρόπο εκλογής των πρυτάνεων. Η πράξη δυστυχώς απέδειξε ότι οι επιφυλάξεις της ακαδημαϊκής κοινότητας ήταν ορθές. Το πρόσφατο αδιέξοδο της εκλογικής διαδικασίας για την ανάδειξη πρυτάνεων σε 3 Πανεπιστήμια το αποδεικνύει περίτρανα.
Παρότι οι διαδικασίες για την εκλογή πρυτάνεων συγκέντρωσαν το φως της δημοσιότητας, σειρά άλλων διατάξεων είναι ακόμα πιο προβληματικές. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο τρόπος εκλογής Διευθυντών Εργαστηρίων και Κλινικών στα Πανεπιστημιακά Νοσοκομεία.
Μέχρι τώρα και για δεκαετίες η εκλογή Διευθυντών γινόταν από το αρμόδιο όργανο (συνήθως ο Τομέας ενός Τμήματος) με ψηφοφορία του συνόλου των μελών του, όπου δικαίωμα υποβολής υποψηφιότητας για θέση Διευθυντή είχε κάθε μέλος ΔΕΠ με γνωστικό αντικείμενο συναφές της υπό προκήρυξη Διεύθυνσης. Αυτό διασφάλιζε τόσο την ισότιμη και καθολική συμμετοχή στη διαδικασία εκλογής όσο και τη δυνατότητα απομάκρυνσης αποτυχημένων ή προβληματικών Διευθυντών. Με βάση το νέο Νόμο, δικαίωμα υποβολής υποψηφιότητας έχουν τα μέλη ΔΕΠ που είναι τοποθετημένα στην Κλινική ή το Εργαστήριο (άρθρα 55 και 48 αντίστοιχα). Αξίζει να σημειωθεί ότι η τελική διατύπωση του Νόμου δεν υπήρχε στο κείμενο της διαβούλευσης (http://www.opengov.gr/ypepth/?p=5958).
Αυτό στην πράξη σημαίνει ότι η θέση Διευθυντή είναι μια απολύτως κλειστή διαδικασία. Αν σε μια κλινική ή εργαστήριο είναι τοποθετημένα ένα ή δύο μέλη ΔΕΠ, τότε ο Διευθυντής δεν θα αλλάξει ποτέ. Δεν έχει σημασία αν ο Διευθυντής είναι ανίκανος, διεφθαρμένος, δεν εμφανίζεται ποτέ, κλπ. Θα είναι εσαεί Διευθυντής μέχρι να συνταξιοδοτηθεί και κανείς δεν μπορεί να παρέμβει σε αυτή τη διαδικασία. Είναι προφανές ότι η διαδικασία αυτή είναι εξ ορισμού προβληματική και σε καταφανή αντίθεση με κάθε έννοια φιλελεύθερης αρχής, αριστείας και αξιοκρατίας. Ο νέος Νόμος γυρίζει την ακαδημαϊκή κοινότητα πολύ πίσω!
Είναι αυτός ο τρόπος για την ανάδειξη των καλύτερων όταν δεν υπάρχει η δυνατότητα για την υποβολή υποψηφιότητας; Πώς συνάδει μια κλειστή διαδικασία με τις διακηρύξεις του Υπουργείου και της Κυβέρνησης για αξιολόγηση όλων; Πώς ακριβώς θα υλοποιηθεί το «brain-gain» όταν οι νέοι επιστήμονες θα έρθουν αντιμέτωποι με φραγμούς που πρακτικά τους σταματούν κάθε δυνατότητα εξέλιξης και ανέλιξης; Πώς θα αντιμετωπιστεί η πιθανή διαφθορά, η κακοδιαχείριση, η κακή μεταχείριση του προσωπικού και η ανικανότητα όταν πρακτικά δεν μπορεί να αντικατασταθεί ο Διευθυντής της Κλινικής ή του Εργαστηρίου με άτομα εκτός του κλειστού κύκλου των μελών που έχουν τοποθετηθεί εκεί;
Ο νόμος προχωρά ακόμα παραπέρα και ορίζει ότι αν στην Κλινική/Εργαστήριο υπηρετούν τουλάχιστον 5 μέλη ΔΕΠ αυτά αποφασίζουν μεταξύ τους για την επιλογή Διευθυντή! Είναι προφανές ότι η εκλογή Διευθυντή με τον τρόπο αυτό εμπεριέχει τον επιπλέον κίνδυνο «συναλλαγής» με προφανές αποτέλεσμα ο εκλεγείς Διευθυντής να μη μπορεί πρακτικά να ασκήσει τη διοίκηση. Με βάση τα παραπάνω είναι κατανοητό ότι οι συγκεκριμένες διατάξεις του Νόμου χρήζουν άμεσης αλλαγής.
Δεν περιποιεί τιμή σε ένα σύγχρονο ανοικτό και φιλελεύθερο κράτος να εισάγονται περιορισμοί που παραπέμπουν σε άλλες δεκαετίες και νοοτροπίες. Τα ΑΕΙ χρειάζονται πλουραλισμό, αξιοκρατία και ανοικτές διαδικασίες. Η Ελλάδα δυστυχώς έχει ακόμα πολύ δρόμο να διανύσει μέχρι να φτάσει τις προηγμένες χώρες της ΕΕ. Η πρόσφατη τραγωδία στα Τέμπη καταδεικνύει το πόσο επικίνδυνο μπορεί να γίνει ένα κλειστό, αναξιοκρατικό σύστημα προαγωγών και τοποθετήσεων. Η κα Υπουργός είχε πρόθεση για μια εμβληματική μεταρρύθμιση. Ο συγκεκριμένος Νόμος περιέχει διατάξεις που αποτελούν τον ορισμό της οπισθοδρόμησης και των κλειστών διαδικασιών. Είναι ανάγκη οι διατάξεις αυτές να αλλάξουν άμεσα προτού διαφανεί με αριθμούς ο αρνητικός τους αντίκτυπος στην κοινωνία.
Ο συγγραφέας δηλώνει ότι δεν υπάρχει σύγκρουση συμφερόντων. Ο συγγραφέας δεν έλαβε οικονομική υποστήριξη για την έρευνα, τη συγγραφή ή/και τη δημοσίευση αυτού του άρθρου.
*Ο Γιάννης Σ. Καλαντζάκης είναι entrepreneur υπηρεσιών υγείας, πιστοποιημένος Υπεύθυνος Προστασίας Δεδομένων (DPOaaS) & σύμβουλος επιχειρήσεων σε θέματα διαχείρισης δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα (GDPR), ιατρικού τουρισμού, ΕΚΕ & βιώσιμης ανάπτυξης (πχ. Ecovadis, EU ETS) και ποιότητας. #IOwnMyHealthData
