Το τοπίο σήμερα μεταξύ των servicers και των δανειοληπτών διακρίνεται από μια τοξική και οδυνηρή για όλους ακινησία και πλήρη αναποτελεσματικότητα.
Ούτε οι δανειολήπτες έχουν σαφή αναλυτική και τακτή ενημέρωση ποιο είναι το άληκτο κεφάλαιο, το ιστορικό των πληρωμών τους, το τελικό ύψος της οφειλής τους. Ούτε οι εταιρείες διαχείρισης δανείων μπορούν να εκπλειστηριάσουν τα ακίνητα που έχουν στα χέρια τους, καθώς τους μπλοκάρει μια βιομηχανία νομικών προσφυγών, χωρίς κι αυτή να λύνει το πρόβλημα για τους οφειλέτες, αφού απλώς κερδίζεται χρόνος, μεταθέτοντας για αργότερα τη «τελική λύση».
Άλλες δικαστικές αποφάσεις επιτρέπουν τους πλειστηριασμούς, άλλες τους μπλοκάρουν για διαδικαστικούς λόγους. Κάποιες φορές είναι οι servicers που απορρίπτουν την πρόταση του εξωδικαστικού ακόμη και με το απλό «όχι» ενός υπαλλήλου, άλλες είναι ο οφειλέτες που εκμεταλλεύονται το καθεστώς προστασίας από τους πλειστηριασμούς με την αίτηση υπαγωγής στον εξωδικαστικό. Κανείς δεν είναι ικανοποιημένος, το ισχύων καθεστώς παραμένει στο «περίπου» και μόνοι ωφελημένοι είναι όσοι ζουν από τις προσφυγές στα πρωτοδικεία.
Το τοπίο τώρα επιχειρείται να ξεκαθαρίσει. Το νομοσχέδιο του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας που ψηφίστηκε χθες στη Βουλή, μετά από εβδομάδες ξιφομαχιών, καταγγελιών και οργίλων αντιδράσεων της αντιπολίτευσης, επιχειρεί να δημιουργήσει έναν οδικό χάρτη και για τις δύο πλευρές.
Να ξέρει πλέον ο servicer ακριβώς τι υποχρεώσεις έχει απέναντι στον δανειολήπτη, να ξέρει όμως και ο δανειολήπτης τι πρέπει να κάνει αν θέλει να πάρει πίσω το σπίτι του. Από τη μια πλευρά η εταιρεία θα μπορεί να εκτιμήσει καλύτερα την πορεία των ακινήτων που έχει στα χέρια της, τις προσόδους που θα αποκτήσει από τη διαχείρισή τους, από την άλλη θα καταργηθεί η ευχέρεια με την οποία μπορεί σήμερα να αρνείται την πρόταση αναδιάρθρωσης του χρέους των ευάλωτων οφειλετών όπως προκύπτει από τον εξωδικαστικό συμβιβασμό. Στο εξής, η πρόταση πρέπει να γίνεται αυτόματα και υποχρεωτικά αποδεκτή από το σύνολο των πιστωτών. Θωρακίζεται έτσι η προστασία για τους ευάλωτους.
Αλλά για να λειτουργήσει το όλο σύστημα μπαίνουν και δικλείδες υπέρ των εταιρειών διαχείρισης που ίσως βάλουν τέλος στην βιομηχανία των νομικών προσφυγών και τη διάχυτη ακόμη λογική «κανένα σπίτι στα χέρια τραπεζίτη» ακόμη και απ όσους δεν είναι ευάλωτοι, η οποία τέμνει ακόμη οριζόντια την ελληνική κοινωνία.
Καταρχήν, κλείνει μια σημαντική εκκρεμότητα, που αφορά στην αναγνώριση του δικαιώματος των servicers να προβαίνουν σε πλειστηριασμούς έναντι κόκκινων δανείων. Ενώ ο Άρειος Πάγος έχει αποφανθεί από το Φεβρουάριο του 2023 ότι τα funds δικαιούνται να πραγματοποιούν δικαστικές ενέργειες επί των ακινήτων που έχουν περιέλθει στην κυριότητά τους από τις τράπεζες, έκτοτε ελάχιστα έχουν αλλάξει.
Κάποιες αποφάσεις επιτρέπουν τους πλειστηριασμούς και άλλες όχι, άλλες υποθέσεις κωλυσιεργούν, άλλες δεν τελεσιδικούν ποτέ. Αρκετές εταιρείες έχουν στα χέρια τους ακίνητα δανειοληπτών που δεν είναι πραγματικά ευάλωτοι, τα οποία δεν μπορούν να εκπληστηριάσουν και αντί να εισπράττουν τα μηνιαία τοκοχρεολύσια για τα δάνεια που είχαν αγοράσει, βρίσκονται αντιμέτωποι με τις προσφυγές στα πρωτοδικεία και τη κουλτούρα του «δεν πληρώνω».
Τώρα το θέμα τακτοποιείται οριστικά. Σύμφωνα με τροπολογία που ψηφίστηκε χθες μαζί με το νόμο, οι εταιρείες διαχείρισης πιστώσεων νομιμοποιούνται «να ασκούν, ως δικαιούχοι διάδικοι, ένδικα βοηθήματα, να προβαίνουν σε δικαστικές ενέργειες, για είσπραξη των υπό διαχείριση απαιτήσεων καθώς και να παρίστανται να συμμετέχουν στις αναφερόμενες διαδικασίες».
Τι επιχειρείται κατ' αυτόν τον τρόπο ; Να μπει ένα τέλος στην αβεβαιότητα που προκάλεσαν μια σειρά από δικαστικές αποφάσεις τα τελευταία χρόνια με κίνδυνο η αντίληψη του «δεν πληρώνω» να διαβρώσει όλη την κουλτούρα πληρωμών, αλλά και να σταματήσει παράλληλα η εκμετάλλευση όσων επιλέγουν να στραφούν στη δικαστική οδό, αντί να επιδιώξουν συναινετική λύση ρύθμισης των ποσών που χρωστούν, με μόνους τελικά κερδισμένους τους δικηγόρους.
Άλλη πολύ σημαντική ρύθμιση αφορά τη θέσπιση υποχρεωτικής προκαταβολής από τον δανειολήπτη, προκειμένου να μπει σε ρύθμιση μέσω του εξωδικαστικού μηχανισμού, διάταξη από την οποία εξαιρούνται οι ευάλωτοι. Σύμφωνα με την εισηγητική έκθεση «για περιπτώσεις οφειλετών στους οποίους έχει κοινοποιηθεί πρόγραμμα πλειστηριασμού, εξαιρουμένων των ευάλωτων οφειλετών για τους οποίους έχει εκδοθεί βεβαίωση ευάλωτου οφειλέτη, αντιπρόταση των χρηματοδοτικών Φορέων δύναται να περιέχει προκαταβολή έως δέκα τοις εκατό (10%), του κεφαλαίου, όπως διαμορφώνεται από πρόταση του υπολογιστικού εργαλείου. Ο πιστωτής αυτός δύναται να εξαιρέσει από χορηγηθείσα αντιπρόταση λήψη προκαταβολής του προηγούμενου εδαφίου να μειώσει εφόσον συνεκτιμήσει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που τεκμηριώνουν ιδιαίτερη Οικονομική δυσχέρεια τυχόν κοινωνικά κριτήρια ειδικά προβλήματα υγείας».
Τι λέει δηλαδή η ρύθμιση; Ότι δεν μπορεί ο οφειλέτης να συνεχίζει να εκμεταλλεύεται το καθεστώς προστασίας από τον πλειστηριασμό, το οποίο του προσφέρει η αίτηση υπαγωγής στην πλατφόρμα του εξωδικαστικού, η οποία έχει διάρκεια αρκετούς μήνες έως ότου καταφέρουν να συναινέσουν όλα τα μέρη σε κοινή ρύθμιση. Και για τις περιπτώσεις αυτές, μπαίνει προκαταβολή ποσό 10% της οφειλής, το οποίο μπορούν να ζητούν οι πιστωτές προκειμένου να συναινέσουν σε ρύθμιση στο πλαίσιο του εξωδικαστικού και να ανασταλεί ο πλειστηριασμός.
Τι επιδιώκει η διάταξη; Να λειτουργήσει ως κίνητρο για τους οφειλέτες ώστε να τηρήσουν τον εξωδικαστικό. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι ένα ποσοστό κοντά στο 40%-45% των ρυθμίσεων που γίνονται μέσω εξωδικαστικού, αθετούνται από τους οφειλέτες, άλλες άμεσα - πριν καν την καταβολή της πρώτης δόσης- άλλες μετά από λίγο καιρό.
Έχει και άλλες πολλές σημαντικές διατάξεις το νομοσχέδιο. Καθιερώνει την υποχρέωση των servicers να παρέχουν προσωποποιημένη και αναλυτική ενημέρωση προς τους οφειλέτες για το ύψος της οφειλής, το ιστορικό των πληρωμών, τις δόσεις, το επιτόκιο της ρύθμισης κ.λπ. Η ενημέρωση θα παρέχεται μέσω ειδικής ψηφιακής πλατφόρμας (κατ’ αναλογία με το web banking των τραπεζών) που θα ενημερώνεται τουλάχιστον σε μηνιαία βάση και η οποία θα πρέπει να έχει τεθεί σε λειτουργία το αργότερο έως τις 31 Μαρτίου 2024. Οι ποινές για όσους δεν συμμορφωθούν με το νέο πλαίσιο περιλαμβάνουν πρόστιμα έως 500.000 ευρώ μέχρι και ανάκληση της άδειας λειτουργίας.
Επίσης, στο πλαίσιο του εξωδικαστικού, για το σύνολο των οφειλετών που έχουν δάνεια με εμπράγματη εξασφάλιση (όχι μόνο για τους ευάλωτους) βελτιώνεται ο αλγόριθμος από τον οποίο προκύπτει το ύψος «κουρέματος» της οφειλής. Η εν λόγω ρύθμιση, που θα θεσπιστεί με υπουργική απόφαση θα οδηγεί σε μείωση έως και 28% της ρυθμιζόμενης οφειλής από δάνεια με εμπράγματη εξασφάλιση. Με τον ίδιο τρόπο (Υπουργική Απόφαση) θα οριστεί σε 3% σταθερό για 3 έτη το επιτόκιο των ρυθμίσεων.
Με άλλα λόγια ο νέος αυτός οδικός χάρτης μεριμνά τόσο για τους δανειολήπτες, όσο και για τους servicers και τις τράπεζες. Επιχειρεί να ξεκαθαρίσει το τοπίο για αμφότερους και να βάλει τις βάσεις ώστε να λειτουργήσει επιτέλους ο εξωδικαστικός μηχανισμός, από τον οποίο μόνοι χαμένοι, εκτός από τους έχοντες οφειλέτες, θα βγουν όσοι έχουν κάνει καριέρα στις δικαστικές αίθουσες και έχουν χτίσει διόλου ευκαταφρόνητα εισοδήματα από την βιομηχανία των νομικών προσφυγών.
