Η φωτιά που έχει ανάψει στη γειτονιά μας και απειλεί με αποσταθεροποίηση την παγκόσμια οικονομία αποτυπώνεται ήδη στις τιμές ρεύματος για τον Νοέμβριο.
Τα τιμολόγια που ανακοίνωσαν σήμερα οι πάροχοι αναδεικνύουν το ανοδικό σπιράλ που προκαλεί στις διεθνείς αγορές η κατάσταση στη Μ. Ανατολή, με αυξήσεις για τον επόμενο μήνα που φτάνουν ακόμη και το 50%, 60% και 70%. Σε μία προσπάθεια να συγκρατηθούν το ανοδικό σπιράλ, η ΔΕΗ, που έχει τον μεγαλύτερο όγκο των πελατών, περιορίστηκε σε αυξήσεις λίγο κάτω του 10%, με τους καταναλωτές να αισθανθούν τελικά πολύ μικρότερες επιβαρύνσεις καθώς παραμένουν σε ισχύ μέχρι το τέλος του 2023 οι οριζόντιες επιδοτήσεις.
Το άλμα όμως του Νοεμβρίου απεικονίζει τη γενικότερη ανησυχία και προμηνύει ακόμη πιο δύσκολες καταστάσεις για τους επόμενους μήνες, ειδικά για τη μετά επιδοτήσεις εποχή, που ξεκινά από τον Ιανουάριο του 2024 με τους χειρότερους οιωνούς.
Και στις χθεσινές τιμές ρεύματος δεν έχει ενσωματωθεί η εκτίναξη του φυσικού αερίου τον Οκτώβριο, καθώς η ελληνική χονδρεμπορική αγορά ρεύματος έχει την ιδιαιτερότητα να δουλεύει με τιμές αερίου του προηγούμενου μήνα. Τι τιμές ρεύματος θα δούμε τον Δεκέμβριο; Τι θα δούμε από τον Ιανουάριο, οπότε τελειώνει ο μηχανισμός επιδοτήσεων και επανέρχονται στα τιμολόγια οι ρήτρες αναπροσαρμογής;
Πηγή φωτ.: Shutterstock
Η εκρηκτική αυτή κατάσταση έχει σημάνει συναγερμό στην κυβέρνηση ώστε να αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις και να μειωθούν στο ελάχιστο δυνατό οι επιπτώσεις, με πρώτη βεβαίως αυτή στο ρεύμα. Την επόμενη εβδομάδα ο αρμόδιος υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Θοδωρής Σκυλακάκης, φέρνει στη Βουλή ρύθμιση για την καθιέρωση ενός κοινού και υποχρεωτικού κυμαινόμενου τιμολογίου για όλους τους παρόχους, 12μηνης διάρκειας, που θα διαφοροποιείται μόνο ως προς το περιθώριο κέρδους.
Το λινκ που θα αναγράφουν οι λογαριασμοί και θα παραπέμπει στο συγκριτικό πίνακα τιμολογίων που θα αναρτά κάθε μήνα η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας, θα επιτρέπει στους καταναλωτές να συγκρίνουν ποιος είναι ο φθηνότερος, μια άσκηση πρακτικά αδύνατη σήμερα.
Ο υπουργός προσδοκά ότι ακριβώς επειδή μέσω του κοινού τιμολογίου θα φαίνεται πλέον ποιος είναι ο ακριβότερος στην αγορά, οι εταιρείες θα σπεύσουν να πάρουν πελάτες από αυτό και να το μεταφέρουν στα άλλα τους προϊόντα, ο ανταγωνισμός θα ενισχυθεί και υπάρχουν ελπίδες αν όχι να πέσουν οι τιμές, τουλάχιστον να συγκρατηθούν σε λογικά επίπεδα.
Και φυσικά η κυβέρνηση ελπίζει να μην χρειαστεί να ανατρέξει στις δημοσιονομικές μας εφεδρείες για να διαχειριστεί μια νέα ενεργειακή κρίση, όπως είπε πρόσφατα και ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης. Τα περιθώρια είναι συγκεκριμένα και η κυβέρνηση μετά και την απόκτηση της επενδυτικής βαθμίδας από τη S&P δεν θέλει επουδενί να σταλεί το μήνυμα ότι μπορεί να τεθεί εν αμφιβόλω η πολιτική της δημοσιονομικής σταθερότητας με επιστροφή στις οριζόντιες επιδοτήσεις στο ρεύμα, γεγονός που θα άνοιγε το δρόμο για αντίστοιχες κινήσεις και σε άλλα μέτωπα (market pass, κλπ).
Το θετικό φυσικά σενάριο θα ήταν ο πόλεμος στη Μέση Ανατολή να λήξει σύντομα, οι τιμές στο πετρέλαιο (93 δολ. χθες) και στο φυσικό αέριο (50 ευρώ/ μεγαβατώρα) να αποκλιμακωθούν και ο φετινός χειμώνας να μην είναι ιδιαίτερα κρύος. Η διαθεσιμότητα του LNG στις αγορές να είναι μεγάλη, το «χαράτσι» που επέβαλε η Βουλγαρία στο ρωσικό φυσικό αέριο να μην επηρεάσει τις τιμές, να μην επαναληφθούν γεγονότα όπως το πρόσφατο σαμποτάζ στις ενεργειακές υποδομές της Φινλανδίας, ο πληθωρισμός να υποχωρήσει και η ΕΚΤ που συνεδριάζει στις 26 Οκτωβρίου στην Αθήνα να μην αυξήσει ξανά τα επιτόκια. Αυτός ο συνδυασμός ωστόσο δεν υπάρχει ούτε στη φαντασία.
Όπως λένε άνθρωποι με μακρά εμπειρία στην αγορά ενέργειας, το πρόβλημα του φετινού χειμώνα είναι ότι έχει απ’ όλα, ένα εκρηκτικό μείγμα απειλών και πυκνών γεγονότων, όπου ακόμη και αν ένας κίνδυνος φύγει από την εξίσωση (πχ ο βουλγαρικός φόρος στο ρωσικό αέριο δεν επηρεάσει την τροφοδοσία), παραμένουν τόσοι άλλοι, ικανοί αν όχι να επιδεινώσουν το κλίμα, τουλάχιστον να το συντηρήσουν σε μια διαρκή αβεβαιότητα.
Σταχυολογώντας τις πιο βασικές απειλές, η αγορά ξεχωρίζει μια σειρά από risk factors, με βάση φυσικά τη σημερινή εικόνα, αφού τυχόν εμπλοκή στο πόλεμο και του Ιραν που θα οδηγούσε σε γενικευμένη σύγκρουση στην περιοχή, θα επισκίαζε τα πάντα.
O μεγαλύτερος ανατιμητικός παράγοντας λέγεται φυσικό αέριο, όπου οι τιμές φαίνεται να έχουν εγκαταλείψει τα επίπεδα των 30 ευρώ στις αρχές Οκτωβρίου και να κινούνται σταθερά πέριξ των 50 ευρώ η μεγαβατώρα. Δεν είναι μόνο το μέτωπο στη Μ. Ανατολή που έχει βάλει αυτό το risk premium με γεγονότα που διαταράσσουν την τροφοδοσία, όπως η διακοπή λειτουργίας του κοιτάσματος Ταμάρ στο Ισραήλ, μέσω του οποίου εξάγονται ποσότητες στην Αίγυπτο, οι οποίες μετατρέπονται σε LNG και εξάγονται στην Ευρώπη.
Αλλά και ο άλλος πόλεμος που σιγοκαίει στο Βορρά. Η δολιοφθορά στον αγωγό φυσικού αερίου μεταξύ Εσθονίας - Φινλανδίας, τα αίτια για το οποίο ακόμη ερευνώνται - με τις υποψίες, παρά τις διαψεύσεις της Μόσχας, να πέφτουν πάνω της - αλλά και ο συναγερμός που σήμανε για την ασφάλεια των στρατηγικής σημασίας ενεργειακών υποδομών της Ευρώπης, θύμισε σε όλους ότι στα βορειοανατολικά μας μαίνεται μια άλλη σύγκρουση.
Η Ευρώπη ετοιμάζεται να αντιμετωπίσει για πρώτη φορά τον χειμώνα με ελάχιστο ρωσικό αέριο, με γεμάτους ευτυχώς ταμιευτήρες κατά 96% - γεγονός όμως που αφήνει ασυγκίνητες τις αγορές, οι οποίες τιμολογούν τον παράγοντα κίνδυνο - και με την ίδια να πρέπει να αναπληρώνει από τις διεθνείς αγορές LNG το φυσικό αέριο που καταναλώνει από τις αποθηκευμένες ποσότητες. Αν φαίνεται να κινδυνεύουμε από κάτι, αυτό δεν είναι από την έλλειψη σε φυσικό αέριο και πετρέλαιο, αλλά από το ύψος των τιμών.
Ο ενεργειακός «πόλεμος» τον οποίο κήρυξε η φιλοαμερικανική κυβέρνηση της Βουλγαρίας στη Ρωσία, τόσο στο αέριο, όσο και στο πετρέλαιο είναι ένα ακόμη τμήμα αυτού του επικίνδυνου γεωπολιτικού σπιράλ που δείχνει να αποτελεί τη νέα «κανονικότητα».
Τα αμερικανικά αντίποινα, μέσω Βουλγαρίας, όπως τα αποκαλούν αρκετοί, είναι συντονισμένα. Αφορούν τόσο την επιβολή ενός υψηλού φόρου (10 ευρώ /MWh, ίσο με το 20% της τρέχουσας τιμής στο φυσικό αέριο) στο ρωσικό αέριο που διέρχεται μέσω του αγωγού Turk Stream και καταλήγει μεταξύ άλλων στη Σερβία και την Ουγγαρία, δύο χώρες με φιλορωσική στάση, όσο και τη φορολόγηση του ρωσικής ιδιοκτησίας διυλιστηρίου της Lukoil που βρίσκεται στο λιμάνι του Μπουργκάς και είναι το μεγαλύτερο στην ΝΑ Ευρώπη.
Πηγή φωτ.: Shutterstock
Το θέμα όμως είναι ότι μέσω του Turk Stream τροφοδοτείται σε ένα βαθμό και η Ελλάδα. Η ελληνική κυβέρνηση εμφανίζεται καθησυχαστική, απαντά ότι τον φόρο της Σόφιας θα τον επωμιστεί η Gazprom και όχι οι ελληνικές εταιρείες που εισάγουν αέριο μέσω του Turk Stream, ωστόσο η ανησυχία παραμένει.
Το ερώτημα είναι τι θα συμβεί στην περίπτωση που η Gazprom επιλέξει να μετακυλήσει το φόρο στις τελικές τιμές ή αν η Ρωσία απαντήσει σε αυτό τον πόλεμο κλείνοντας εντελώς τις στρόφιγγες του Turk Stream.
Το ρίσκο πάντως για τη Μόσχα δεν είναι αμελητέο. Εάν επέλεγε να επιβαρύνει με το φόρο τις τιμές με τις οποίες πουλά, θα διακινδύνευε να χάσει και τη τελευταία αγορά που της έχει απομείνει, αυτή της ΝΑ Ευρώπης, αφού οι χώρες της περιοχής θα στρέφονταν αποκλειστικά στο LNG.
Το τάιμινγκ προφανώς που επελέγη για τον βουλγαρο - ρωσικό «πόλεμο» δεν είναι τυχαίο, έρχεται σε μια στιγμή που η Μόσχα, ευθυγραμμισμένη απόλυτα με το Ιράν, βλέπει με ανακούφιση το άνοιγμα ενός δεύτερου μετώπου στη Μ. Ανατολή, ικανού να αποσπάσει την προσοχή των Αμερικανών από την Ουκρανία, χωρίς να έχει ακόμη καταδικάσει την τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς. Στόχος της κίνησης ήταν να πληγούν τα έσοδα της Gazprom, όσο και να σταλούν σαφή μηνύματα στις φιλορωσικές κυβερνήσεις της Σερβίας και της Ουγγαρίας.
Το γεγονός ότι οι καιρικές συνθήκες που θα επικρατήσουν το χειμώνα εμπλέκονται και φέτος σε μια σειρά από σενάρια δείχνει από μόνο του τη διάχυτη ανησυχία που επικρατεί σε πολλές χώρες παρά τις γεμάτες αποθήκες. Τυπικός χειμώνας, χωρίς ασυνήθιστες «βουτιές» στον υδράργυρο που θα αύξαναν τις ανάγκες για φυσικό αέριο, σημαίνει ότι θα «βγάζαμε» το χειμώνα με αποθήκες γεμάτες πάνω από το 30% έναντι 96% σήμερα (σύμφωνα με προ ημερών μελέτη του Ευρωπαϊκού Συνδέσμου Διαχειριστών Μεταφοράς Αερίου ENTSO-G).
Αν ο χειμώνας αποδειχθεί ασυνήθιστα ψυχρός και οι χώρες δεν επιβάλλουν νέα περιοριστικά μέτρα στην κατανάλωση, τότε τον Μάρτιο του 2024 οι ευρωπαϊκές αποθήκες θα είναι γεμάτες μόλις κατά 13%. Αν δε, συμβούν όλα μαζί, δηλαδή η Μόσχα διακόψει και τις τελευταίες ροές ρωσικού αερίου προς την Ευρώπη, έχουμε ένα ψυχρό χειμώνα και μαζί περιορισμένη δυνατότητα αναπλήρωσης των αποθεμάτων με LNG από τις αγορές, τότε θα μείνει στις αποθήκες μόλις ένα 9%.
Άλλη ανατιμητική πτυχή είναι οι ρύποι. Η τιμή στα δικαιώματα CO2 ξεπέρασε την περασμένη εβδομάδα τα 90 ευρώ/ τόνο για να υποχωρήσει στα 85 -86 ευρώ. Και μπορεί η τιμή να είναι αρκετά χαμηλότερη από τα 103 ευρώ του Μαρτίου, ωστόσο παραμένει 500% υψηλότερη απ’ ότι προ κρίσης.
Επίσης, είναι σταθερά ψηλά, όπως και το 2022, επιβαρύνοντας σταθερά την εξίσωση για τον λιγνίτη. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα αναλυτών του Reuters, οι τιμές στα δικαιώματα προβλέπεται να διαμορφωθούν μεσοσταθμικά στα 83,55 ευρώ το 2024, στα 88,95 ευρώ το 2025 και στα 102,97 ευρώ το 2026.
Πηγή φωτ.: Shutterstock
Το κόστος δανεισμού θα κρίνει πολλά ως προς τη δυνατότητα της ενεργειακής αγοράς να απορροφήσει τμήμα από τους ανατιμητικούς κραδασμούς. Η επιμονή του πληθωρισμού και ο υπαρκτός κίνδυνος μιας ακόμη αύξησης των επιτοκίων από την ΕΚΤ, την οποία δεν έχει αποκλείσει η Κριστίν Λαγκάρντ ενισχύουν την αβεβαιότητα.
Τον κίνδυνο του στασιμοπληθωρισμού υπογράμμισε πρόσφατα και ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας, Γιάννης Στουρνάρας, ενώ ανάλογο καμπανάκι έκρουσε και ο γενικός διευθυντής του ΙΟΒΕ Νίκος Βέττας. Αν τα επιτόκια αυξηθούν περαιτέρω, αυτό θα οδηγούσε σε επιδείνωση της ρευστότητας στο χώρο της ενέργειας, με τις επιχειρήσεις να προσμετρούν ήδη στα τιμολόγια που ανακοίνωσαν χθες για το Νοέμβριο και αυτόν τον κίνδυνο.
