Δυναμικά «πορτοκαλί» τιμολόγια ρεύματος με διαφορετικές χρεώσεις ακόμη και ανά 15 - 30 λεπτά, με άλλες τιμές το πρωί, άλλες τα μεσημέρια, άλλες το απόγευμα και άλλες τα βράδια. Μετατόπιση του φθηνού νυκτερινού τιμολογίου στις μεσημεριανές ώρες. Έξυπνοι μετρητές. Καταμέτρηση των ρολογιών κάθε μήνα αντί για κάθε 4μηνο.
Σαφή δείγματα ανατροπών στη σχέση των καταναλωτών με την ηλεκτρική ενέργεια, μεγάλων αλλαγών στην καθημερινότητά μας, νέων συνηθειών σε σχέση με όσα ξέραμε επί δεκαετίες. Τα «πράσινα», «κίτρινα» και «μπλε» τιμολόγια ήταν απλώς η αρχή, τα ξεπερνούν οι εξελίξεις, που συμβαίνουν πανευρωπαϊκά και είναι ταχύτατες.
Αφορούν τη ραγδαία διείσδυση των ΑΠΕ που αλλάζει το ενεργειακό μείγμα, που αναγκάζει επιτακτικά το ηλεκτρικό σύστημα να προσαρμοστεί και να μεταφέρει τη ζήτηση για ενέργεια στις ώρες με τη μεγαλύτερη πλέον παραγωγή, λόγω της υπερπροσφοράς φωτοβολταϊκών, δηλαδή τα μεσημέρια.
Σήμερα, ενώ η προσφορά κάνει πλέον peak μεταξύ 12 και 16.00, το peak της ζήτησης παραμένει εστιασμένο στα βράδια, με την επιστροφή των καταναλωτών στο σπίτι. Μια ανισορροπία που αποτελεί την ιδανική συνταγή για συχνά μπλακ άουτ και χρήζει άμεσης «θεραπείας». Οι μαζικές περικοπές μεγάλων όγκων πράσινης ενέργειας δεν αρκούν για να αντιμετωπιστεί το τεράστιο αυτό gap μεταξύ προσφοράς και ζήτησης.
Επείγει αλλαγή όλου του μοντέλου, να μεταφερθεί η αιχμή της ζήτησης, από τα βράδια όπου η ενέργεια είναι πανάκριβη, αφού βασίζεται στις ακριβές μονάδες φυσικού αερίου και ως ένα ακόμη βαθμό στο λιγνίτη, στα μεσημέρια, όπου είναι φθηνή και τη πετάμε. Ιδού το νέο αυτό τοπίο που ξημερώνει για τους καταναλωτές στην ηλεκτρική ενέργεια μέσα από 16 ερωτα-απαντήσεις.
Πώς θα συμβεί να μετατοπιστεί η πλειοψηφία της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας από τα βράδια στα μεσημέρια;
Με τα πολυζωνικά, «πορτοκαλί», τιμολόγια. Αναμένεται να κάνουν την εμφάνιση τους από το φθινόπωρο, θα έχουν διαφορετικές χρεώσεις μέσα στο 24ωρο, ακόμη και ανά τέταρτο ή μισάωρο και θα δίνουν κίνητρο στον καταναλωτή να μεταφέρει τον κύριο όγκο της ενεργειακής του ζήτησης τα πρωινά και τα μεσημέρια.
Τι προϋποθέτουν τα πολυζωνικά τιμολόγια;
Έξυπνους μετρητές. Στις μεσημεριανές ώρες, για όσους διαθέτουν έξυπνους μετρητές, οι τιμές ρεύματος θα είναι μακράν οι χαμηλότερες του 24ωρου, λόγω της μαζικής εισόδου στο σύστημα των χιλιάδων εγκατεστημένων φωτοβολταϊκών, τα οποία επειδή έχουν μηδενικό κόστος παραγωγής, όπως κι όλες οι ΑΠΕ, παράγουν πολύ φθηνή ενέργεια.
Πηγή: Shutterstock
Ποιοι διαθέτουν σήμερα έξυπνους μετρητές;
Ακόμη ελάχιστα νοικοκυριά και μόνο μέσα από πιλοτικά προγράμματα. Αυτός είναι και ο λόγος που τα πολυζωνικά τιμολόγια θα ξεκινήσουν από τα μεγάλα φορτία, τη Μέση Τάση. Από τους έχοντες μεγάλες καταναλώσεις, στους οποίους αντιστοιχεί το 40% των συνολικών φορτίων πανελλαδικά, δηλαδή επιχειρήσεις, σούπερ μάρκετ, μεγάλα εμπορικά καταστήματα, καθώς και από την Υψηλή Τάση, δηλαδή τις βιομηχανίες, η οποία καλύπτει το 10% των φορτίων. Όλες αυτές οι επιχειρήσεις, τόσο της Υψηλής, όσο και της Μέσης Τάσης έχουν φροντίσει να εγκαταστήσουν εδώ και χρόνια έξυπνους μετρητές για να έχουν εικόνα σε real time πόσο καταναλώνουν. Πρώτος στόχος είναι να αντιμετωπισθεί η ανισορροπία και να προσαρμοστεί η ζήτηση στο νέο προφίλ της ηλεκτροπαραγωγής.
Τα νοικοκυριά πότε θα αποκτήσουν πρόσβαση στα πολυζωνικά τιμολόγια;
Σε δεύτερη φάση. Ακριβώς επειδή η υπόθεση έξυπνοι μετρητές στην Ελλάδα έχει περάσει τη τελευταία δεκαετία από σαράντα κύματα και ο τελευταίος διαγωνισμός για την αντικατάσταση 7,5 παλαιών ρολογιών με έξυπνα, βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη, χωρίς να έχει ολοκληρωθεί, ο ΔΕΔΔΗΕ έσπευσε να «τρέξει» ένα μικρότερο, πιο ευέλικτο διαγωνισμό για 360.000 έξυπνους μετρητές. Αυτοί θα δοθούν κατά προτεραιότητα σε πελάτες με μεγάλες καταναλώσεις, όπως επιχειρήσεις ή φορείς του ευρύτερου δημοσίου τομέα, επαγγελματίες της Χαμηλής Τάσης (π.χ φούρνοι, ζαχαροπλαστεία, κλπ). Σειρά μετά έχουν τα νοικοκυριά.
Τι κίνητρο έχει μια επιχείρηση;
Μεγάλο. Ακριβώς επειδή κάνει μεγάλους λογαριασμούς σε ρεύμα και θα πετυχαίνει ισχυρή εξοικονόμηση μετατοπίζοντας στα μεσημέρια το κύριο όγκο της ζήτησης, μεγαλώνει και το κίνητρο να αποκτήσει ένα πολυζωνικό τιμολόγιο. Εξάλλου οι επιχειρήσεις είναι πολύ πιο ευέλικτες στη μεταφορά μέρους της ζήτησης απ’ ότι ένα νοικοκυριό.
Γιατί πρέπει να περιμένουμε το φθινόπωρο για τα νέα τιμολόγια;
Διότι απαιτείται μια ολόκληρη τεχνική προεργασία από πλευράς του Διαχειριστή του συστήματος (ΔΕΔΔΗΕ). Απαιτείται να πιστοποιήσει επακριβώς τις ώρες εκείνες που έχουμε υπερπαραγωγή πράσινης ενέργειας, καθώς και τις ώρες που η ζήτηση κάνει αιχμή (δηλαδή τις καμπύλες φορτίου), ώστε οι προμηθευτές να προσαρμόσουν κατάλληλα, πάνω εκεί, τα νέα τους προϊόντα.
Πηγή: Shutterstock
Το λεγόμενο «νυκτερινό τιμολόγιο» πότε θα μεταφερθεί τα μεσημέρια;
Το φθινόπωρο, αφού θα έχουν προηγηθεί τα πολυζωνικά τιμολόγια, με το μέτρο να έχει τον ίδιο ακριβώς στόχο, να δοθεί κίνητρο, αυτή τη φορά αποκλειστικά στα νοικοκυριά, να αυξήσουν τη κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας τα μεσημέρια, μεταφέροντας τμήμα της από τα βράδια. Δεν έχει πάντως ακόμη γίνει γνωστό με ποιο τρόπο θα αυξηθεί η ζήτηση τα μεσημέρια, όταν η συντριπτική πλειοψηφία των καταναλωτών απουσιάζει τις ώρες εκείνες από το σπίτι, άρα δεν είναι εφικτή η μαζική λειτουργία οικιακών συσκευών (πλυντήρια, κλπ). Σε κάθε περίπτωση, εξετάζεται η δημιουργία δύο νέων ζωνών τιμολόγησης, αμφότερων με χαμηλές τιμές (π.χ. 11.00-16.00 ή 10.00-17.00), με δυνατότητα αναπροσαρμογής ανά μήνα, ανάλογα με τα εκάστοτε φορτία. Η φιλοσοφία θα είναι ίδια με αυτήν που διέπει το «νυκτερινό τιμολόγιο». Τις ώρες ισχύος του, η τιμή της κιλοβατώρας να είναι πιο χαμηλή, ακριβώς για να προσελκύσει τους καταναλωτές.
Πηγή: Shutterstock
Αφορά τους πάντες το μέτρο;
Όχι. Μόνο όσους έχουν ήδη συμβατό αναλογικό μετρητή (διπλής εγγραφής), δηλαδή περίπου 1,4 εκατομμύρια καταναλωτές, και ενώ υπάρχουν ακόμη 300.000 μη ενεργές παροχές. Ένα διόλου ευκαταφρόνητο ποσοστό, καθώς αθροιστικά οι πελάτες με νυχτερινό τιμολόγιο αντιπροσωπεύουν το 10% των συνολικών φορτίων ηλεκτρικής ενέργειας.
Τι τιμές ισχύουν σήμερα στο νυχτερινό τιμολόγιο;
Για τον Ιούνιο, μετά και τα νέα τιμολόγια που ανακοίνωσαν το Σάββατο οι πάροχοι, η τιμή του για τη ΔΕΗ διαμορφώνεται στα 9,97 λεπτά / κιλοβατώρα. Για τη θερινή περίοδο (από 1 Μαΐου έως και 31 Οκτωβρίου), οι ώρες της μειωμένης χρέωσης του νυχτερινού τιμολογίου είναι μεταξύ 11 το βράδυ και 7 το πρωί, ενώ για τη χειμερινή (από 1 Νοεμβρίου έως 30 Απριλίου) είναι από τις 3 το μεσημέρι έως τις 5 το απόγευμα και από τις 2 έως τις 8 το πρωί. Οι ώρες αυτές φυσικά θα αλλάξουν.
Πότε καθιερώθηκε;
Καθιερώθηκε όταν οι ΑΠΕ ήταν ακόμη έννοια άγνωστη στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας και το τόνο έδιναν σχεδόν αποκλειστικά οι λιγνιτικές μονάδες. Η ιδέα γεννήθηκε από ένα αντίστοιχο πρόβλημα ανισορροπίας μεταξύ προσφοράς και ζήτησης εκείνης της μακρινής εποχής, λόγω της κυρίαρχης τότε τεχνολογίας. Οι λιγνιτικοί σταθμοί είναι από τη φύση τους εξαιρετικά δύσκολο έως αδύνατο να σβήσουν και να ανάψουν γρήγορα, όπως συμβαίνει με τις μονάδες αερίου. Επομένως, παρ’ ότι τη νύχτα η ζήτηση ήταν απειροελάχιστη, είχε κριθεί προτιμότερο οι λιγνιτικές μονάδες να συνεχίζουν να δουλεύουν κανονικά. Έπρεπε να βρεθεί ένας τρόπος να μην πετιέται όλη αυτή η παραγόμενη ενέργεια. Έτσι γεννήθηκε το νυχτερινό τιμολόγιο, το οποίο παρείχε μειωμένες τιμές, δηλαδή κίνητρα στους καταναλωτές να ξοδεύουν ενέργεια τις νυχτερινές ώρες. Ευνοήθηκε επίσης και η βαριά βιομηχανία (χαλυβουργίες, κλπ), καθώς μεταφέροντας τη παραγωγή των εργοστασίων τις βραδινές ώρες, είχαν πολύ χαμηλότερο τιμολόγιο.
Πηγή: Shutterstock
Τι είναι αυτό που έχει αλλάξει τόσο ριζικά;
Η διείσδυση των ΑΠΕ και το τέλος του λιγνίτη. Στο πρώτο τρίμηνο του 2024, η λιγνιτική παραγωγή της ΔΕΗ ήταν 27% χαμηλότερη από εκείνη του 2023, που με τη σειρά της ήταν πολύ χαμηλότερη από εκείνη του 2022, κ.ό.κ. Ο λιγνίτης κάλυψε μόλις το 23% στο ενεργειακό μείγμα της επιχείρησης το α’ φετινό τρίμηνο έναντι 34% το ίδιο διάστημα πέρυσι και του χρόνου θα είναι ακόμη χαμηλότερο. Το ρόλο του λιγνίτη, δηλαδή των μονάδων βάσης έχουν πλέον στο σύστημα οι μονάδες φυσικού αερίου που ανάβουν και σβήνουν πολύ εύκολα. Ταυτόχρονα, λόγω της υπερπροσφοράς φωτοβολταϊκών, η αιχμή της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας είναι το μεσημέρι, όχι το βράδυ. Έχουν αλλάξει δηλαδή τα πάντα και θα αλλάξουν έτι περαιτέρω. Αυτές οι ριζικές μεταβολές προκαλούν ανατροπές σε όλα όσα ξέραμε μέχρι σήμερα για τις σχέσεις του καταναλωτή με την ηλεκτρική ενέργεια.
Πότε θα περάσουμε στη μηνιαία καταμέτρηση των ρολογιών αντί για τη 4μηνη;
Οι παραπάνω αλλαγές συνδυάζονται ευθέως με την εξάπλωση της μηνιαίας αντί για της σημερινής 4μηνιαίας, καταμέτρησης των ρολογιών. Σήμερα η μηνιαία καταμέτρηση έχει φτάσει να καλύπτει σχεδόν το 50% της χώρας, δηλαδή κοντά στα 4 εκατομμύρια ρολόγια, ενώ μέσα στο καλοκαίρι ή στις αρχές φθινοπώρου, αυτό θα αφορά το σύνολο και των 7,5 εκατομμυρίων. Αυτό είναι το επόμενο σημαντικό βήμα σε αυτό το νέο τοπίο που ξημερώνει στην ενέργεια.
Διότι μηνιαία καταμέτρηση, σημαίνει τέλος στους έναντι λογαριασμούς και αποστολή μόνο εκκαθαριστικών, αυτό με τη σειρά του φέρνει μεγαλύτερη διαφάνεια και πιο δίκαιη τιμολόγηση, άρα καλύτερη εικόνα στον καταναλωτή να επιλέξει το τιμολόγιο που ταιριάζει πιο καλά στις ανάγκες του.
Τι συνέβαινε μέχρι σήμερα;
Συχνά μέχρι σήμερα παρατηρούνταν το φαινόμενο, ειδικά αν ο εκκαθαριστικός συνέπιπτε με μήνα υψηλότερων τιμών και παράλληλα είχαν υποεκτιμηθεί οι καταναλώσεις των τριών προηγούμενων μηνών, η «φουσκωμένη» κατανάλωση να διογκώνει περαιτέρω τη συνολική χρέωση. Η έκδοση ενός και μόνο λογαριασμού σε μηνιαία βάση κάνει πιο καθαρή την εικόνα. Με το νέο καθεστώς μειώνεται και το ρίσκο για τις εταιρείες, οι οποίες μέχρι σήμερα έστελναν λογαριασμούς έναντι χωρίς να είναι σίγουρες για την ακρίβεια των υπολογισμών τους.
Ακριβώς επειδή η όλη διαδικασία θα γίνει πιο διαφανής, εξοικειώνεται ο πελάτης με την ιδέα ότι έρχονται ριζοσπαστικές αλλαγές στη σχέση του με την ηλεκτρική ενέργεια, ότι το όλο σύστημα γίνεται πιο ευέλικτο και αυτός μπορεί να διαχειρίζεται καλύτερα τις ανάγκες του.
Τι είναι το Demand Response;
Είναι η λεγόμενη «Απόκριση Ζήτησης» και συνδυάζει την ευελιξία που περιγράψαμε. Είναι η προσαρμογή της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας από τους τελικούς χρήστες (νοικοκυριά, εμπορικές και βιομηχανικές επιχειρήσεις) με βάση τα σήματα της αγοράς. Δηλαδή η διατήρηση της ισορροπίας μεταξύ παραγωγής και κατανάλωσης που είναι κρίσιμη για την απρόσκοπτη λειτουργία κάθε συστήματος, την αποφυγή ανισορροπιών και μπλακ - άουτ. Η παρεχόμενη αυτή ευελιξία καθίσταται, μέσω της «Απόκρισης Ζήτησης», μια υπηρεσία από τους καταναλωτές προς τον διαχειριστή που μπορεί να αμειφθεί. Κατά κύριο λόγο οι εφαρμογές της Απόκρισης Ζήτησης σήμερα εντοπίζονται στην ενεργοβόρο βιομηχανία. Καθώς όμως θα προχωρά ο εξηλεκτρισμός, η «Απόκριση Ζήτησης» μπορεί να αφορά και τη διαχείριση της ζήτησης κτιρίων αλλά και των ίδιων των νοικοκυριών.
Πηγή: Shutterstock
Τέτοια είναι η περίπτωση των ηλεκτρικών οχημάτων;
Ναι, ένα παράδειγμα ευελιξίας των οικιακών φορτίων αφορά αυτό που συμβαίνει σε άλλες χώρες με τα ηλεκτρικά οχήματα. Η φόρτιση τους μπορεί να κατευθύνεται, με τα κατάλληλα κίνητρα από πλευράς τιμών, στις ώρες της ημέρας με μεγάλη παραγωγή ΑΠΕ, ώστε να γίνεται πλήρης απορρόφηση της πράσινης ενέργειας και να μην πετιέται. Το ίδιο μπορεί να ισχύσει με τη διείσδυση του εξηλεκτρισμού στα κτίρια, με τις αντλίες θερμότητας, καθώς και με τα φωτοβολταϊκά στη στέγη και τη προσθήκη μπαταριών «πίσω από τον μετρητή».
Τελικά, τι ποσοστό των συνολικών φορτίων στην Ελλάδα θα μπορούσε να γίνει ευέλικτο όσον αφορά τις ώρες της ζήτησης;
Εάν κάνεις αθροίσει τους έχοντες ήδη νυχτερινό τιμολόγιο που καταναλώνουν περίπου το 10% των φορτίων πανελλαδικά, τις επιχειρήσεις Μέσης Τάσης (40% - 45% των φορτίων) και της Υψηλής Τάσης (10%), τότε στη θεωρία, το ποσοστό της συνολικής ζήτησης που θα μπορούσε να μεταφερθεί στα μεσημέρια, φτάνει το 65%. Είναι ωστόσο μια καθαρά πρώτη, θεωρητική προσέγγιση, χωρίς να έχουν προηγηθεί μελέτες, καμπύλες φορτίου από τον ΔΕΔΔΗΕ και γενικά η προεργασία που απαιτεί μια τέτοια δομική αλλαγή στο σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας.
