Ο ρωσικός ενεργειακός «κολοσσός» της Gazprom ανακοίνωσε μειωμένους όγκους φυσικού αερίου στην Ευρώπη μέσω της Ουκρανίας για την Τρίτη, την τελευταία ημέρα πριν από τη λήξη μιας συμφωνίας που είχε διατηρήσει τη ροή του φυσικού αερίου για σχεδόν τρία χρόνια πολέμου.
Οι ροές φυσικού αερίου θα σταματήσουν εντελώς την 1η Ιανουαρίου μετά τη λήξη της πενταετούς συμφωνίας διαμετακόμισης μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, σηματοδοτώντας σχεδόν πλήρη απώλεια της ρωσικής πρωτοκαθεδρίας στην ευρωπαϊκή αγορά φυσικού αερίου.
Οι υπόλοιποι αγοραστές ρωσικού φυσικού αερίου όπως η Σλοβακία, η Τσεχική Δημοκρατία και η Αυστρία έχουν κανονίσει εναλλακτικές προμήθειες και οι αναλυτές προβλέπουν ελάχιστες επιπτώσεις στην αγορά από τη διακοπή της ροής ρωσικού φυσικού αερίου.
Η εξέλιξη έχει πολύ μεγαλύτερη γεωπολιτική σημασία.
Η Μόσχα έχει χάσει το κυρίαρχο μερίδιό της στις προμήθειες φυσικού αερίου σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης από ανταγωνιστές όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, το Κατάρ και η Νορβηγία μετά την εισβολή στην Ουκρανία το 2022, η οποία ώθησε την ΕΕ να μειώσει την εξάρτησή της από το ρωσικό αέριο.
Κάποτε ο μεγαλύτερος εξαγωγέας φυσικού αερίου στον κόσμο, η Gazprom κατέγραψε ζημίες 7 δισ. δολαρίων μόνο το 2023, την πρώτη ετήσια απώλεια από το 1999.
Για την Ευρώπη, η απώλεια φθηνών ρωσικών προμηθειών φυσικού αερίου συνέβαλε σε σημαντική οικονομική επιβράδυνση, στην άνοδο του πληθωρισμού και στην επιδείνωση της κρίσης κόστους ζωής.
Ενώ η Ευρώπη έσπευσε να βρει εναλλακτικές πηγές ενέργειας, η απώλεια ρωσικού φυσικού αερίου έχει επιδεινώσει τις μακροπρόθεσμες ανησυχίες για τη φθίνουσα παγκόσμια ανταγωνιστικότητά της και ειδικότερα για το βιομηχανικό μέλλον της Γερμανίας.
Οι συνέπειες του πολέμου
Η Ρωσία και η Σοβιετική Ένωση πέρασαν μισό αιώνα δημιουργώντας ένα σημαντικό μερίδιο της ευρωπαϊκής αγοράς φυσικού αερίου, το οποίο στο αποκορύφωμά της ανερχόταν στο 35%, αλλά ο πόλεμος στην Ουκρανία ουσιαστικά έφερε τα πάνω - κάτω για την Gazprom.
Οι περισσότερες διαδρομές ρωσικού φυσικού αερίου προς την Ευρώπη είναι κλειστές, συμπεριλαμβανομένης της Yamal-Europe μέσω Λευκορωσίας και του Nord Stream κάτω από τη Βαλτική που ανατινάχτηκε το 2022.
Ο αγωγός της σοβιετικής εποχής μέσω Ουκρανίας φέρνει αέριο από τη Σιβηρία μέσω της πόλης Σούτζα -που τώρα βρίσκεται υπό τον έλεγχο Ουκρανών στρατιωτών- στην περιοχή Κουρσκ της Ρωσίας. Στη συνέχεια ρέει μέσω της Ουκρανίας στη Σλοβακία. Στη Σλοβακία, ο αγωγός φυσικού αερίου χωρίζεται σε κλάδους που πηγαίνουν προς την Τσεχική Δημοκρατία και την Αυστρία.
Το Κίεβο αρνήθηκε να διαπραγματευτεί μια νέα συμφωνία διαμετακόμισης.
Η Ουκρανία παραιτείται από τέλη περίπου 800 εκατ. δολαρίων ετησίως από τη Ρωσία, ενώ η Gazprom θα χάσει σχεδόν 5 δισ. δολάρια από πωλήσεις φυσικού αερίου στην Ευρώπη μέσω Ουκρανίας.
Το τέλος της συμφωνίας διαμετακόμισης είναι απίθανο να προκαλέσει επανάληψη του ράλι της τιμής του φυσικού αερίου στην ΕΕ το 2022, καθώς οι εναπομείναντες όγκοι είναι σχετικά μικροί.
Η Ρωσία απέστειλε περίπου 15 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (bcm) φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας το 2023 - μόνο το 8% των αιχμής ρωσικών ροών φυσικού αερίου στην Ευρώπη μέσω διαφόρων διαδρομών το 2018-2019.
Η Gazprom είπε ότι θα στείλει 37,2 εκατομμύρια κυβικά μέτρα την Τρίτη σε σύγκριση με 42,4 εκατομμύρια κυβικά μέτρα τη Δευτέρα.
Η διακοπή των προμηθειών μέσω Ουκρανίας θα είναι ένα σημαντικό πλήγμα για τη Μολδαβία, μια χώρα που κάποτε ήταν μέρος της Σοβιετικής Ένωσης.
Η Ουγγαρία θα συνεχίσει να λαμβάνει ρωσικό αέριο από το νότο, μέσω του αγωγού TurkStream στον πυθμένα της Μαύρης Θάλασσας, αν και είναι πρόθυμη να διατηρήσει και την ουκρανική διαδρομή.
