Η πράσινη μετάβαση ξεκίνησε ανάποδα. Η Ευρώπη έβαλε από την αρχή το κάρο μπροστά από το άλογο.
Έθεσε υψηλούς στόχους για την ηλεκτροκίνηση, έδωσε κίνητρα και όταν αυξήθηκαν τα ηλεκτρικά οχήματα στους ευρωπαϊκούς δρόμους, τότε ξαφνικά συνειδητοποίησε ότι κινδυνεύουμε να εξαρτηθούμε από την Κίνα, όπου παράγεται το 60% των μπαταριών λιθίου στον πλανήτη.
Τώρα που θέλει να χτίσει δικά της εργοστάσια, αρκετές ευρωπαϊκές βιομηχανίες επιλέγουν να επενδύσουν αλλού, όπως η νορβηγική Freyr στις ΗΠΑ και η European Lithium στη Σαουδική Αραβία.
Το ίδιο συμβαίνει και με τις επενδύσεις στις ΑΠΕ. Κατασκευάζουμε μαζικά φωτοβολταϊκά και αιολικά σε ξηρά και θάλασσα και ξαφνικά συνειδητοποιήσαμε ότι δεν έχουμε τα δίκτυα που χρειαζόμαστε για να «σηκώσουμε» όλη αυτή την ενέργεια. Τώρα, ψάχνουμε 600 δισεκατομμύρια ευρώ για να κάνουμε τις απαραίτητες επενδύσεις στις υποδομές.
Τόσα είναι τα χρήματα που προβλέπει το Action Plan (https://eur-lex.europa.eu/
Στο κείμενο περιγράφεται αναλυτικά το πρόβλημα: «Η κατανάλωση ηλεκτρισμού στην ΕΕ αναμένεται να αυξηθεί κατά 60% έως το τέλος της δεκαετίας, η ισχύς από φωτοβολταϊκά και αιολικά πρόκειται να αυξηθεί από τα 400 στα 1.000 GW έως το 2030, συνυπολογίζοντας και 317 GW από θαλάσσια αιολικά, άρα τα δίκτυα πρέπει να ενσωματώσουν πολύ μεγάλη, στοχαστική ισχύ από έργα ΑΠΕ».
Και πιο κάτω προσθέτει ότι «μέσα στα επτά επόμενα χρόνια οι διασυνοριακές πωλήσεις ηλεκτρικής ενέργειας αναμένεται να διπλασιαστούν, άρα η δυναμικότητα του δικτύου πρέπει να ενισχυθεί κατά 23 GW μέχρι το 2025, συν επιπλέον 64 GW έως το 2030 (σύμφωνα με τον ευρωπαϊκό σύνδεσμο Διαχειριστών ENTSOe)».
Το Σχέδιο Δράσης περιγράφει μια εικόνα με δίκτυα άλλης εποχής, όπου ειδικά στη διανομή, το 40% είναι ηλικίας άνω των 40 ετών. Αναφέρεται σε υποδομές που πρέπει να θωρακιστούν απέναντι στον κυβερνοπόλεμο και τις υβριδικές επιθέσεις, να γίνουν έξυπνες, ευέλικτες και ψηφιοποιημένες.
Σε ένα πλέγμα επενδύσεων, ικανό να απορροφήσει την αποκεντρωμένη ενέργεια από τα εκατομμύρια οικιακά φωτοβολταϊκά που μπαίνουν στις στέγες των ευρωπαϊκών σπιτιών, τα νέα φορτία από τις αντλίες θερμότητας, τους σταθμούς φόρτισης ηλεκτρικών αυτοκινήτων.
Συμπέρασμα; Η Ευρώπη υπολογίζει ότι θα απαιτηθούν επενδύσεις 584 δισ. ευρώ σε δίκτυα μέχρι το τέλος της δεκαετίας και για να το πετύχει αυτό, πέραν της χρηματοδότησης, δεσμεύεται ότι θα βοηθήσει τις χώρες - μέλη με μέτρα και τεχνική βοήθεια για να επιταχυνθούν οι αδειοδοτήσεις.
Κι αυτό, καθώς «η διάρκεια αναμονής για την διαδικασία αδειοδότησης στα ευρωπαϊκά δίκτυα σήμερα κινείται μεταξύ 4-10 ετών, ενώ φτάνει και τα 8-10 έτη στην υψηλή τάση», όπως γράφει το κείμενο για τους χρόνους, οι οποίοι στην Ελλάδα είναι ακόμη μεγαλύτεροι.
Στη διασύνδεση των Κυκλάδων, το έργο άρχισε να συζητείται στη δεκαετία του 1980, μεσολάβησαν προσφυγές στα δικαστήρια, η πρώτη αδειοδότηση δόθηκε το 2010 και η πρώτη φάση ολοκληρώθηκε το 2021.
Στην περίπτωση της διασύνδεσης της Εύβοιας, η τελική έγκριση της άδειας πήρε περίπου 15 χρόνια, ενώ για εκείνη της γραμμής 400 kV στη Πελοπόννησο κοντά στα 10 χρόνια, όπως γνωρίζει καλά ο ΑΔΜΗΕ.
Είναι εφικτό να γίνει πράξη όλο αυτό το ευρωπαϊκό άκρως φιλόδοξο πλάνο μέσα στα εναπομείναντα επτά χρόνια μέχρι το 2030; Είμαστε μπροστά σε ένα αδιέξοδο;
Την ίδια στιγμή, που όπως παραδέχεται η ίδια η Κομισιόν, μια αδειοδότηση στα δίκτυα μπορεί να πάρει και μια δεκαετία, εκείνη υποθέτει ότι στο διάστημα που απομένει, όχι μόνο θα βελτιωθούν δραστικά οι διαδικασίες, αλλά και θα προλάβουν οι χώρες να κατασκευάσουν νέες υποδομές, άνω του μισού τρισ ευρώ για να υποδεχθούν το τεράστιο όγκο των ΑΠΕ που αυξάνεται κάθε χρόνο με εκρηκτικούς ρυθμούς.
Τα παλαιά δίκτυα, αλλά και ο κορεσμένος ηλεκτρικός χώρος, δεν είναι τωρινά προβλήματα. Απλώς κανείς δεν ήθελε να μιλά για τον «ελέφαντα στο δωμάτιο», μέχρι που έφτασαν να αποκτήσουν υπαρξιακή διάσταση για το πράσινο εγχείρημα.
Την ανάγκη πχ του Νοτίου Διαδρόμου (Green Aegean) για τη μεταφορά με αμφίδρομη ροή πράσινων όγκων μεταξύ Ελλάδας και Γερμανίας, είχε θέσει ο Κυρ. Μητσοτάκης από τον Μάρτιο του 2023 σε επίπεδο Συνόδου Κορυφής, χωρίς ωστόσο έκτοτε να συμβεί κάποια θεαματική πρόοδος.
Το έκανε ξανά κατά την πρόσφατη συνάντησή του με τον καγκελάριο Ολαφ Σολτς, μιλώντας για ένα έργο που συμφέρει αμφότερους. Την μεν Γερμανία που για να πρασινίσει η βιομηχανία της έχει ανάγκη τους πράσινους όγκους του Νότου, τη δε, Ελλάδα, ώστε να βρουν διέξοδο τόσο οι ποσότητες ΑΠΕ που σκοπεύουμε να παράξουμε, όσο και για να γίνουμε χώρα - transit των εξαγωγών από τη Μ. Ανατολή και τη Β. Αφρική προς την Ευρώπη.
Κερδίζεται λοιπόν ο στόχος της απανθρακοποίησης αποκλειστικά με την κατασκευή περισσότερων ΑΠΕ;
«Αυτός είναι ένας μύθος που έχει πια καταρριφθεί, καθώς συμβαίνει ολοένα και πιο συχνά να έχουμε μηδενικές τιμές εξαιτίας των ΑΠΕ. Και αυτό καθίσταται πλέον μεγάλο πρόβλημα. Αν δεν επενδύσουμε στην κατασκευή δικτύων και στη χωρητικότητά τους, η κατάσταση θα εκτροχιαστεί», είπε προ ημερών ο Ευάγγελος Μυτιληναίος, στο πάνελ Energy Transition in Greece, συμμετέχοντας στο συνέδριο που διοργάνωσαν η Morgan Stanley και το Ελληνικό Χρηματιστήριο στο Λονδίνο.
Ετερο ερώτημα, οι στόχοι της ΕΕ. Κάθε χρόνο μέχρι το 2030 πρέπει να επενδύει περίπου 2 τρισεκατομμύρια ευρώ, (τα 600 δισ για δίκτυα είναι μέρος τους), όταν οι οικονομίες μεγάλων χωρών αντιμετωπίζουν προβλήματα, η Γερμανία βρίσκεται πρακτικά σε ύφεση και οι αναλυτές προβλέπουν ότι έρχονται δύσκολες μέρες για τη κυβέρνηση Σολτς μετά την «τρύπα» των 60 δισ ευρώ στον προϋπολογισμό που άνοιξε η απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου για τη πράσινη μετάβαση.
Με άλλα λόγια, αν δεν συζητήσουμε σοβαρά όλο αυτό το κόστος της πράσινης μετάβασης, θα φτάνουμε κάθε φορά να ανακαλύπτουμε, στο παρά πέντε, ότι λείπει κάποιο συστατικό και να προσθέτουμε επιπλέον δισεκατομμύρια στον λογαριασμό.
Αυτό σημαίνει ότι κάπου στον σχεδιασμό, δεν δώσαμε την έμφαση που έπρεπε στον τρόπο υλοποίησης, παρά κάναμε μόνο focus στο μακροχρόνιο στόχο, γι’ αυτό μάλλον και οι συνεχείς προσθήκες.
Για παράδειγμα, τον Σεπτέμβριο, η ισπανική προεδρία προειδοποίησε για τον κίνδυνο εξάρτησης της ΕΕ από τις κινεζικές μπαταρίες και έκανε λόγο για την ανάγκη να βρεθούν αντίμετρα. Προχθες η Κομισιόν ανακοίνωσε την ανάγκη να επιταχυνθούν οι επενδύσεις σε δίκτυα. Τους επόμενους μήνες να δούμε πιθανώς συμπληρώματα κάπου αλλού, κ.ο.κ.
Αρκετοί απ' όσους παρακολουθούν τη πορεία του Green Deal, διαπιστώνουν ότι χρειάζεται μια μεταρρύθμιση, όσο είναι ακόμη καιρός, ώστε η ΕΕ να το ξαναδεί από την αρχή. Ενας επανασχεδιασμός, προκειμένου να μπορέσει να δουλέψει καλύτερα, συνυπολογίζοντας και τις επιπτώσεις από την απώλεια του ρωσικού φυσικού αερίου, το οποίο υπήρχε στη διάθεση των Ευρωπαίων, όταν πρωτο- παρουσιάστηκε το Green Deal τον Ιούλιο του 2021.
Δυόμισι χρόνια από τότε και επτά πριν από τον στόχο του 2030, η άσκηση δείχνει να δυσκολεύει.
