Κάθε μεγάλο ενεργειακό έργο περνά συνήθως από σαράντα κύματα μέχρι να φτάσει σε εκείνο το στάδιο που θα κρίνει τα οριστικά κόστη, την ακριβή του διαδρομή και θα οδηγήσει στην τελική επενδυτική απόφαση.
Στην κρίσιμη αυτή φάση μπαίνει η υποθαλάσσια ηλεκτρική διασύνδεση της Ελλάδας με την Αίγυπτο (GREGY) για τη μεταφορά στα ευρωπαικά κέντρα κατανάλωσης του Βορρά, 3 GW φθηνής πράσινης ενέργειας από τις αχανείς εκτάσεις της βορειοαφρικανικής χώρας.
Στην κούρσα των διασυνδέσεων Ευρώπης - Β. Αφρικής διαγκωνίζονται μαζί με την Ελλάδα κι άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Ιταλία και η Ισπανία και πρώτος το νήμα θα το κόψει εκείνος που θα κινηθεί ταχύτερα. Το καλύτερο και πιο ώριμο project θα αποσπάσει πρώτο μερίδιο από τα 584 δισ ευρώ που διαθέτει η ΕΕ για επενδύσεις σε δίκτυα μέχρι το 2030.
Το παιχνίδι των ενεργειακών λεωφόρων Νότου - Βορρά περνά, όπως όλα δείχνουν, από τον άξονα Ελλάδας- Αιγύπτου, τόσο σε πολιτικό επίπεδο, μετά τις συχνές επαφές Μητσοτάκη - Αλ Σίσι, όσο και σε επιχειρηματικό, όπως δείχνει η συνάντηση της περασμένης εβδομάδας του επιχειρηματία Δ. Κοπελούζου με τον Αιγύπτιο πρόεδρο, η τρίτη σε διάστημα λιγότερο του ενάμισι έτους.
Συνάντηση με ειδικό βάρος όχι μόνο γιατί επαναβεβαίωσε την υποστήριξη του Καίρου και προσωπικά του Αλ Σίσι στο ηλεκτρικό καλώδιο μεταξύ των δύο χωρών που προωθεί η εταιρεία του ελληνικού ομίλου, Elica, αλλά και γιατί έρχεται σε μια στιγμή όπου στο κάδρο έχουν κάνει την εμφάνισή τους και άλλοι ανταγωνιστές, όπως οι άκρως επιθετικοί Ιταλοί, με ένα σχέδιο που προβάλλεται ως ευθέως ανταγωνιστικό.
Η «Πράσινη Φλέβα» (Green Vein), όπως αποκαλείται το έργο, που προωθεί η ιταλο-γερμανική σύμπραξη Cesi, Prysmian και Siemens, σχεδιάζεται με μεταφορική ικανότητα 3 GW - όση και το GREGY- αλλά αφορά σε υποθαλάσσιο καλώδιο μήκους 2.800 χλμ., δηλαδή τριπλάσιο των 954 χλμ της ελληνο-αιγυπτιακής διαδρομής, με ό,τι αυτό σημαίνει για το κόστος του, το οποίο δεν έχει γίνει γνωστό.
Αν καταδεικνύει κάτι η «σφήνα» των Ιταλών είναι το πόσο σημαντικό ήταν το γεγονός ότι ο ελληνικός όμιλος μπήκε πρώτος στο παιχνίδι και διέβλεψε ήδη από το 2008 τη σημασία που θα έπαιζαν μελλοντικά οι ενεργειακές λεωφόροι Νότου - Βορρά, αλλά και πόσο γρήγορα πρέπει να τρέξει, αφού είναι και άλλοι που θέλουν να γίνουν γέφυρα για τη μεταφορά στην Ευρώπη της πολύ φθηνής πράσινης αιγυπτιακής ενέργειας.
Τα κόστη είναι συντριπτικά χαμηλότερα από τα αντίστοιχα ενός φωτοβολταικού στην Ελλάδα και στη Γερμανία. Ένα χρόνο πριν υπεγράφησαν συμφωνίες για ηλιακά πάρκα στην βορειοαφρικανική χώρα με τιμές 15 ευρώ / Μεγαβατώρα. Την ίδια στιγμή το σταθμισμένο κόστος ενός μεγάλου έργου στην Ελλάδα υπολογίζεται στα 35-40 ευρώ και στην Γερμανία στα 50 ευρώ/ MWh. Η μακράν χαμηλότερη τιμή στην Αίγυπτο οφείλεται όχι μόνο στην πολύ μεγαλύτερη ηλιοφάνεια, αλλά και στο συνολικά μικρότερο κόστος παραγωγής.
Εννοείται ότι το GREGY έχει αξία στο βαθμό που βρεθεί τρόπος διοχέτευσης προς τον βορρά όλων αυτών των φθηνών όγκων πράσινης ενέργειας που θα εισάγονται από Αίγυπτο. Καθώς λοιπόν το έργο θα ωριμάζει, θα ολοκληρώνονται οι μελέτες και ο ελληνικός όμιλος θα παίρνει την τελική επενδυτική απόφαση, θα δουν και τα μεγάλα κέντρα αποφάσεων του Βορρά, εν προκειμένω οι Γερμανοί, ότι μπαίνει ένα σημαντικό κομμάτι στο παζλ του άξονα Νότου - Βορρά, ο οποίος δεν είναι μια απλή θεωρητική προσέγγιση.
Μ’ άλλα λόγια, η ωρίμανση του GREGY θα επιταχύνει και μια άλλη εξέλιξη, που τρέχει παράλληλα, το καλώδιο Ελλάδας- Γερμανίας. Διότι το GREGY, όπως και η διασύνδεση Ελλάδας- Κύπρου - Ισραήλ (Great Sea intercconector), αποτελούν όλα κομμάτια ενός διηπειρωτικού ενεργειακού άξονα χιλιάδων χιλιομέτρων, με πολλές επιμέρους διασυνδέσεις, εταιρείες ειδικού σκοπού, διαφορετικούς μετόχους, αλλά ένα κοινό στόχο: Τη μεταφορά φθηνής «πράσινης» ενέργειας από χώρες με πλούσιο δυναμικό προς την Κ. Ευρώπη.
Οι κρίσιμες μελέτες
Τώρα μετά και τις τελευταίες εξελίξεις, αλλά και το μήνυμα που, σύμφωνα με το κείμενο της αιγυπτιακής προεδρίας, έστειλε ο πρόεδρος Αλ Σίσι, να εξορθολογιστούν οι διαδικασίες και να εξαλειφθούν τυχόν εμπόδια που μπορεί να παρουσιαστούν κατά τη διάρκεια υλοποίησης του έργου, το σχέδιο που φιλοδοξεί να συνδέσει τo Sidi Barrani με τον Άγιο Στέφανο, μπαίνει στην πιο κρίσιμη φάση του.
Την ανάθεση μέσα στον Φεβρουάριο των οριστικών τεχνικών και περιβαλλοντικών μελετών, εκτιμώμενης διάρκειας οκτώ μηνών, ώστε κάπου στα τέλη του 2024, αρχές 2025 ο ελληνικός ομιλος να λάβει την τελική επενδυτική απόφαση (FID).
Ανάμεσά τους και η πιο δύσκολη όλων, αυτή για την λεπτομερή αποτύπωση του βυθού (seabed mapping) κατά μήκος 954 χλμ στην Αν.Μεσόγειο, διαδρομή με μεγάλα βάθη, τα οποία απαιτούν τεχνογνωσία που λίγες εταιρείες διαθέτουν παγκοσμίως. Είναι μια διαδικασία εξαιρετικά περίπλοκη, εκτιμώμενης διάρκειας έξι μηνών, αφορά σημεία στα οποία μέχρι σήμερα δεν έχει υπάρξει άλλη αναλυτική απεικόνιση και μια τυχόν κακοκαιρία μπορεί να την παρατείνει, αυξάνοντας τη δαπάνη και μεταθέτοντας για πιο μετά τη τελική επενδυτική απόφαση.
Τα κόστη φυσικά όλου του project είναι θηριώδη. Όντας όμως από πέρυσι στη λίστα των ευρωπαϊκών έργων αμοιβαίου συμφέροντος (Projects of Mutual Interest), το GREGY θα μπορούσε να διεκδικήσει επιχορήγηση από την ΕΕ, ίση ακόμη και με το 50% των 4,2 δισ. ευρώ του συνολικού του προϋπολογισμού. Στο καλώδιο εξετάζει εδώ και καιρό την ένταξή του ο ΑΔΜΗΕ, ενώ έχει εκδηλωθεί ενδιαφέρον χρηματοδότησης από ελληνικές και ξένες τράπεζες (EBRD, EIB).
Σημειωτέον ότι η διαδρομή του καλωδίου επαναχαράχτηκε το 2022, προκειμένου να μην τέμνει, όπως αρχικά, την περιοχή του τουρκολυβικού μνημονίου, αλλά να διέρχεται αποκλειστικά μέσα από τις συντεταγμένες που ορίζει η συμφωνία για τις θαλάσσιες ζώνες Ελλάδας-Αιγύπτου.
Η συνεργασία με την Masdar
Το ένα επομένως σκέλος της σύνθετης δουλειάς αφορά τις μελέτες. Το δεύτερο, εξίσου περίπλοκο και κρίσιμο με το πρώτο, είναι η αναζήτηση των εκτάσεων όπου θα αναπτυχθούν σταδιακά οι κολοσσιαίοι αυτοί όγκοι πράσινης ενέργειας, συνολικής ισχύος GW και εκτιμώμενου κόστους 8 δισ ευρώ, και φυσικά οι partners με τους οποίους θα γίνουν.
Καταρχήν γιατί έργα 9,5 GW; Ενα μέσο αιολικό έχει capacity factor 40%, δηλαδή λειτουργεί μεσοσταθμικά στο 40% των ωρών ετησίως. Τούτο σημαίνει ότι για ένα καλώδιο ισχύος 3 GW, χρειάζονται σε πολύ αδρές γραμμές, έργα 9,5 GW.
Το γεγονός δείχνει και τη θηριώδη έκταση όλου του project, καθώς αθροίζοντας τα κόστη του καλωδίου και των έργων ΑΠΕ, βγαίνει ένα νούμερο κοντά στα 12 δισεκατομμύρια ευρώ. Είναι προφανές ότι για να βγει το έργο απαιτούνται συνεργασίες με πανίσχυρούς επενδυτικούς παίκτες.
Ο ένας partner με τον οποίο ο ελληνικός όμιλος έχει υπογράψει μνημόνιο συνεργασίας για από κοινού ανάπτυξη μέρους του τεράστιου χαρτοφυλακίου των έργων ΑΠΕ επί αιγυπτιακού εδάφους, είναι η Masdar από το Αμπού Ντάμπι, γνωστή μας εδώ και καιρό για τις κινήσεις που κάνει στην ελληνική αγορά, είτε η ίδια, είτε η μητρική της, Mubadala Investment Company. Το κρατικό δηλαδή fund της κυβέρνησης του Αμπού Ντάμπι στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, που διαχειρίζεται κεφάλαια άνω των 240 δισ. δολαρίων.
Το Δεκέμβριο η Masdar είχε υπογράψει συμφωνία με την ελληνική κυβέρνηση στο περιθώριο της COP 28, παρουσία του Κυρ. Μητσοτάκη, για τη μετατροπή του Πόρου σε πράσινο νησί, στα πρότυπα της Αστυπάλαιας. Επίσης, η Masdar είναι μέτοχος της αιγυπτο-εμιρατιανής εταιρείας Infinity Power με την οποία ο όμιλος Κοπελούζου έχει συμφωνήσει να συνεργαστεί για το καλώδιο GREGY.
Η ίδια πάντα εταιρεία είχε υπογράψει το 2019 με τη ΔΕΗ Ανανεώσιμες μνημόνιο συνεργασίας για την ανάπτυξη έργων ισχύος 300 MW, ενώ η μητρική της, Mubadala είχε συμπράξει με τη Motor Oil για τη δημιουργία πλωτών αιολικών πάρκων στην Ελλάδα.
Ο ενεργειακός εμιρατινός κολοσσός έχει παρουσία σε περισσότερες από 30 χώρες της Κεντρικής Ασίας και στις ΗΠΑ. Εχει επενδύσει πάνω από 20 δισ δολάρια σε αιολική και ηλιακή ενέργεια σε Ιορδανία, Σαουδική Αραβία, Αίγυπτο, Μαρόκο, Μ.Βρετανία, ΗΠΑ, Αυστραλία, Ισπανία, Ινδία, Ινδονησία, Ουζμπεκιστάν κλπ.
H Masdar έγινε γνωστή όταν το 2006 ξεκίνησε να κτίζει στην έρημο του Αμπου Ντάμπι την «Masdar City», μια πόλη - πρότυπο στην καρδιά της ερήμου, με στόχο μηδενικές εκπομπές CO2, μηδενικά απόβλητα και χωρίς αυτοκίνητα. Με βάση το αρχικό σχέδιο, η πόλη θα φιλοξενούσε 45.000 έως 50.000 ανθρώπους και 1.500 επιχειρήσεις. Το σχέδιο έχει υποστεί αλλαγές, πέρυσι είχαν φτάσει να ζουν και να εργάζονται στην πόλη 15.000 άνθρωποι, εκ των οποίων οι 5.000 μόνιμοι κάτοικοι, και το όλο Project λέγεται ότι θα έχει ολοκληρωθεί το 2025.
