Κωνσταντίνα Δίπλα, Εργοφυσιολόγος, Καθηγήτρια ΤΕΦΑΑ Σερρών ΑΠΘ.
Η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) είναι μια πάθηση που σχετίζεται με μια χρόνια φλεγμονώδη απάντηση των αεραγωγών και των πνευμόνων σε βλαπτικά σωματίδια/αέρια και χαρακτηρίζεται από εμμένουσα απόφραξη των αεραγωγών και μειωμένη αναπνευστική λειτουργία. Η ΧΑΠ αποτελεί παγκοσμίως μία σοβαρή αιτία νοσηρότητας και θνησιμότητας, αλλά και σημαντική αιτία αναπηρίας, καθώς ένα μεγάλο ποσοστό ασθενών (>35%) αναγκάζεται να περιορίσει ή/και να απέχει από την εργασία του.
Με την εξέλιξη της νόσου, τα άτομα με ΧΑΠ συχνά εμφανίζουν συμπτώματα, όπως δύσπνοια, βήχα, αυξημένη απόχρεμψη, τα οποία επιδεινώνονται κατά την εκτέλεση πιο έντονης σωματικής δραστηριότητας. Η φλεγμονή δεν περιορίζεται μόνο στο επίπεδο των πνευμόνων. Σε συνδυασμό και με την υποκινητικότητα, επηρεάζονται και οι σκελετικοί μύες, παρουσιάζοντας μυϊκή αδυναμία/κόπωση, ενώ αυξάνεται και ο κίνδυνος θανάτου από συν-νοσηρότητες (όπως καρδιαγγειακή νόσο).
Η εμφάνιση συμπτωμάτων και ο φόβος, συχνά οδηγεί τα άτομα με ΧΑΠ σε αποφυγή καθημερινών δραστηριοτήτων, επιφέροντας περαιτέρω έκπτωση της λειτουργικής ικανότητας. Tα άτομα με ΧΑΠ εισχωρούν σταδιακά σ’ ένα φαύλο κύκλο, σωματικής αδράνειας, μειωμένης λειτουργικής ικανότητας, υψηλών επιπέδων άγχους/κατάθλιψης και μειωμένης ποιότητας ζωής.
Για το λόγο αυτό, οι διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες της Αμερικανικής/Ευρωπαϊκής Πνευμονολογικής Εταιρείας στη θεραπευτική πυραμίδα για την αντιμετώπιση της ΧΑΠ, πέρα από τη διακοπή του καπνίσματος και τη φαρμακευτική αντιμετώπιση της νόσου (λήψη εισπνεόμενων φαρμάκων κλπ), περιλαμβάνουν και τη μη φαρμακευτική αντιμετώπιση, με συμμετοχή σε προγράμματα άσκησης/αποκατάστασης. Μελέτες έδειξαν ότι οι ασθενείς με ΧΑΠ που συμμετέχουν σε προγράμματα πνευμονικής αποκατάστασης βελτιώνουν την ικανότητα για άσκηση, επιβραδύνουν την εμφάνιση της δύσπνοιας, μειώνουν τις παροξύνσεις και τον αριθμό νοσηλειών και βελτιώνουν σημαντικά την ποιότητα ζωής τους.
Τα προγράμματα αποκατάστασης αποτελούν μία ολιστική προσέγγιση για τη θεραπεία της ΧΑΠ. Πραγματοποιούνται με τη συνεργασία διάφορων ειδικοτήτων, όπως πνευμονολόγου, εργοφυσιολόγου/ειδικού άσκησης σε άτομα με πνευμονοπάθειες, φυσικοθεραπευτή, διατροφολόγου, ψυχολόγου/ψυχιάτρου.
Ο/η συμμετέχων/ουσα, με την έγκριση του θεράποντος ιατρού και αφού η ομάδα αποκατάστασης ενημερωθεί για το ιατρικό ιστορικό, υποβάλλεται σε εξετάσεις αξιολόγησης της ικανότητας άσκησης (πχ. 6-λεπτη δοκιμασία βάδισης, αξιολόγηση καρδιοαναπνευστικής ικανότητας, όπου είναι εφικτό, μετρήσεις δύναμης σκελετικών μυών).
Στη συνέχεια, ο/η ασθενής συμμετέχει σε εξατομικευμένο πρόγραμμα άσκησης 2-3 φορές/εβδομάδα, με στόχο τη βελτίωση της αερόβιας ικανότητας, της ενδυνάμωσης των σκελετικών και αναπνευστικών μυών, τη βελτίωση της κινητικότητας των αρθρώσεων και της ισορροπίας. Επίσης, ο/η συμμετέχων/ουσα εκπαιδεύεται στη διαχείριση των συμπτωμάτων, στη χρήση οξυγονοθεραπείας, εάν είναι απαραίτητο, ενώ παρέχεται διατροφική και ψυχολογική υποστήριξη.
Η τυπική διάρκεια ενός προγράμματος αποκατάστασης για ΧΑΠ είναι 6-12 εβδομάδες. Συμμετοχή σε μεγαλύτερης διάρκειας προγράμματα μπορεί να επιφέρει ακόμη καλύτερα αποτελέσματα. Για το λόγο αυτό, η συμμετοχή σε δια βίου άσκηση είναι ο μακροπρόθεσμος στόχος που θα πρέπει να τίθεται.
Στη χώρα μας, παρά το μεγάλο αριθμό ασθενών με ΧΑΠ, τα προγράμματα άσκησης/αποκατάστασης είναι δυστυχώς ελάχιστα. Πραγματοποιούνται σε ολιγάριθμα νοσοκομεία των μεγάλων αστικών κέντρων. Επί του παρόντος, η πνευμονική αποκατάσταση για ασθενείς με ΧΑΠ, δεν αποζημιώνεται από τον ΕΟΠΥΥ, με συνέπεια να είναι πολύ δυσχερής η λειτουργία κέντρων αποκατάστασης στη χώρας μας. Τα παραπάνω έχουν ως αποτέλεσμα πολλά άτομα με ΧΑΠ στην Ελλάδα να παραμένουν στη σωματική αδράνεια/υποκινητικότητα.
Η Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία (ΕΠΕ) σε μία προσπάθεια να βοηθήσει τα άτομα που πάσχουν από ΧΑΠ να «σπάσουν» τον φαύλο κύκλο της σωματικής αδράνειας/μείωσης ποιότητας ζωής, να ενημερωθούν και να εισάγουν τη συστηματική άσκηση στη ζωή τους, δημιούργησε τον ιστότοπο «Ζωή με ΧΑΠ» (www.zoimehap.gr). Η #ΖωήμεΧΑΠ, δημιουργήθηκε με πρωτοβουλία των ομάδων εργασίας «Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια» και «Φυσιολογία & Παθοφυσιολογία του Αναπνευστικού Συστήματος – Πνευμονική Κυκλοφορία–Αποκατάσταση» της ΕΠΕ με συνεργασία Εργοφυσιολόγου, και με την ευγενική χορηγία της βιοφαρμακευτικής εταιρείας Chiesi Hellas.
Στον ιστότοπο δίνονται οδηγίες για κατ’ οίκον άσκηση. Αρχικά παρουσιάζονται γενικές οδηγίες, που στοχεύουν στην εκπαίδευση του ατόμου για ασφαλή εκτέλεση άσκησης (χρήση παλμικού οξύμετρου κλπ). Ακολουθούν σύντομα video με ασκήσεις ενδυνάμωσης των αναπνευστικών μυών, ασκήσεις των άνω/κάτω άκρων/κορμού. Παρέχονται οδηγίες για έναρξη αερόβιας άσκησης, χαμηλής έντασης, με δυνατότητα καταγραφής του όγκου άσκησης (ημερολόγιο), ώστε να υπάρξει ενημέρωση του ιατρού αλλά και κίνητρο για τον/την ασθενή.
Παρότι το #ΖωήμεΧΑΠ δε μπορεί να υποκαταστήσει ένα πρόγραμμα αποκατάστασης με επίβλεψη ειδικού, είναι ένα πρώτο βήμα, ώστε οι ασθενείς να αυξήσουν τη φυσική τους δραστηριότητα, συμμετέχοντας συστηματικά σε χαμηλής επιβάρυνσης άσκηση.
Συμπερασματικά, η ζωή των ατόμων που πάσχουν από ΧΑΠ μπορεί να βελτιωθεί εισάγοντας την «Άσκηση στη Ζωή με ΧΑΠ».
