Η αστυνομία είναι ο κρατικός θεσμός που βρίσκεται πιο κοντά στον πολίτη. Τα ένστολα στελέχη της κυκλοφορούν μέσα στην κοινωνία. «Ζυμώνονται» μαζί της. Συναναστρέφονται νόμιμους και παράνομους, ελίσσονται, παρατηρούν και αναλύουν συμπεριφορές, υποχωρούν και προχωρούν ανάλογα με την περίσταση, προσπαθώντας να φέρουν εις πέρας μια αποστολή που βρίσκεται στο όριο του αδύνατου.
Να προστατεύσουν την κοινωνία, τηρώντας ταυτοχρόνως τους Νόμους της χώρας, χωρίς να αμαυρώσουν το κύρος του σώματος, σε μια κοινωνία που διαρκώς μεταβάλλεται. Σε ένα «πεδίο» που δεν έχει σταθερές παραμέτρους. Πολεμώντας μια εγκληματικότητα που διαρκώς μεταλλάσσεται και παρουσιάζει νέα, απρόβλεπτα, επικίνδυνα και δαιδαλώδη χαρακτηριστικά.
Μέχρι πρότινος το θέμα της ενδοοικογενειακής βίας ήταν θέμα ταμπού στην ελληνική κοινωνία.
Όλοι ξέραμε, άλλα δεν μιλούσαμε. Θεωρείτο ζήτημα αυστηρώς ενδοοικογενειακό και ως εκ τούτου η κρατική παρέμβαση όχι μόνο δεν ήταν επιθυμητή αλλά σχεδόν απευκταία. «Μην ανακατεύεσαι στα οικογενειακά των άλλων» ήταν η μόνιμη επωδός σε οποίον μιλούσε για εγκλήματα διάρκειας που ήταν βόμβα στα θεμέλια της οικογένειας αλλά και της κοινωνίας.
Η αστυνομία ως ζωντανός θεσμός ακολουθούσε τους ανεπίσημους κοινωνικούς κανόνες. Τις «νόρμες» της εποχής. Δεν ανακατευόταν.
Οι εποχές αλλάξαν όμως. Η εξέλιξη των δυτικών κοινωνιών έφερε μηδενική ανοχή σε περιστατικά βίας. Η αστυνομία έπρεπε - ως ζωντανό κύτταρο - να ακολουθήσει. Η Πολιτεία έπρεπε να ανταποκριθεί. Το έκανε με τον πιο εμφατικό τρόπο.
Η ΕΛΑΣ απαλλαγμένη από τα κοινωνικά συμπλέγματα του παρελθόντος απέκτησε γραφεία ενδοοικογενειακής βίας. Η Πολιτεία, με παρρησία ανταποκρίθηκε σε αυτό το φλέγον κοινωνικό ζήτημα που είχε αποκτήσει χαρακτηριστικά παλλαϊκής απαίτησης. Δεν μπορούσε να μένει πλέον θεατής. Έπρεπε να δράσει και το έκανε.
Ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη απέδειξε στην πράξη, ότι στηρίζει αυτό το εγχείρημα κάνοντας επισκέψεις στα γραφεία ενδοοικογενειακής βίας και δίνοντας συγχαρητήρια σε αστυνομικούς που ενεπλάκησαν σε ανάλογα περιστατικά.
Έκανε και κάτι πιο γενναίο. Μίλησε για την υποχρέωση όλων μας να μεγαλώνουμε τα αγόρια μας με έναν σύγχρονο και σοβαρό αξιακό κώδικα.
Η Ελλάδα είναι η πιο πρόσφατη προσθήκη σε μια σειρά άλλων χωρών που αντιμετώπισαν το ζήτημα. Στις ΗΠΑ το θέμα της βίας εντός των τειχών της οικογενειακής εστίας (domestic violence) έχει απασχολήσει την Πολιτεία εδώ και πολλές δεκαετίες. Η διασύνδεση του αρχικά ήταν στα πλαίσια της ανδρικής κυριαρχίας δια της οικονομικής εξάρτησης.
Ο (βίαιος), δηλαδή, άνδρας (κατά κύριο λόγο άνδρες ήταν οι θύτες με λίγες εξαιρέσεις) εκβίαζε τη σύζυγο/σύντροφο με οικονομικό αφανισμό αν κατήγγειλε τα βίαια περιστατικά. «Αν πάω εγώ φυλακή, εσύ θα πεθάνεις της πείνας» ήταν η φράση που άκουσα σε βίαιο περιστατικό σε κάποια γειτονιά της Νέας Υόρκης…
Η σύζυγος/σύντροφος συνήθως πάμπτωχη υποχωρούσε και αναιρούσε την αρχική καταγγελία. «Xτύπησα στην πόρτα, κύριε αστυνομικέ». Η απάντηση της πολιτείας στις ΗΠΑ ήταν η πολιτική της υποχρεωτικής σύλληψης (mandatory arrest). Δηλαδή η αστυνομία ήταν υποχρεωμένη να κάνει σύλληψη ανεξαρτήτως αν το θύμα ανακαλούσε την καταγγελία. Το πείραμα πέτυχε και τα περιστατικά μειώθηκαν.
Στη συνέχεια ακολούθησαν και άλλες κοινωνικές πολίτικες όπως οι ξενώνες για κακοποιημένες γυναίκες κ.λπ. Η πρώτη μεγάλη τoμή στην Ελληνική αστυνομία έγινε. Η κοινωνία δεν ανέχεται, η αστυνομία αντιδρά. Κάνεις και τίποτα δεν καλύπτεται πλέον από πέπλο σκότους, συμπλεγμάτων ή ενοχών.
Η σύγχρονη κοινωνία απαίτησε κρατική αντίδραση η οποία ήλθε από την ηγεσία του υπουργείου με τρόπο ξεκάθαρο και εμφατικό. Το εγχείρημα πρέπει να συνεχιστεί με συνεχή εκπαίδευση των στελεχών της ΕΛΑΣ που θα ασχοληθούν με τα εν λόγω ζητήματα.
Επειδή ακόμα υπάρχουν ψήγματα της παλαιάς νοοτροπίας στην κοινωνία, πρέπει όλοι να αναθεωρήσουμε απόψεις παρωχημένες με τις οποίες ίσως γαλουχηθήκαμε.
Καιρός να κοιτάξουμε τον καθρέφτη μας, όσο και αν πονάει. Είναι η μόνη οδός προς τη λύτρωση.
*Ο Κωνσταντίνος Δούβλης είναι εγκληματολόγος, διδάκτωρ κοινωνιολογίας της αστυνόμευσης.
