Του Κωνσταντίνου Σαραβάκου*
Στον κινηματογράφο οι κερδοφόρες (κυρίως) ταινίες επιστρέφουν στη μεγάλη οθόνη με μία νέα ταινία, που βασίζεται εν πολλοίς στο πετυχημένο χτίσιμο μιας ιστορίας ή ενός χαρακτήρα του πρώτου μέρους. Παρακάτω, ωστόσο, δεν θα διαβάσετε κάποια κριτική ταινίας, αλλά μια περιπέτεια του ΣΥΡΙΖΑ με τον φιλελευθερισμό.
Το 2013 ο καθηγητής Αριστείδης Χατζής έγραψε στα «Νέα» το άρθρο με τίτλο «Φιλελεύθερα δαιμόνια». Σε αυτό το άρθρο του ο καθηγητής υπενθυμίζει, μεταξύ άλλων, τη σχέση που έχει η Αριστερά με τον φιλελευθερισμό και την ιστορική της διαμόρφωση. Τονίζει, μάλιστα, ότι ο ΣΥΡΙΖΑ, μέσα στη διαδικασία μετασχηματισμού του σε κόμμα εξουσίας, δεν θα πρέπει να ξεχάσει την υπεράσπιση του κράτους δικαίου. Τα χρόνια πέρασαν, ο ΣΥΡΙΖΑ πήρε στα χέρια του την εξουσία, την κράτησε 4,5 χρόνια και 6 χρόνια μετά, το άρθρο του Αριστείδη Χατζή, τα «Φιλελεύθερα δαιμόνια», ακόμη στοιχειώνουν τον ΣΥΡΙΖΑ.
Ο ΣΥΡΙΖΑ σήμερα φλερτάρει ανοιχτά ή προσπαθεί να πείσει ότι κοιτάει στα μάτια τον χώρο της Κεντροαριστεράς, ο οποίος έχει βρει καταφύγιο σε φυγόκεντρες πολιτικές δυνάμεις. Αυτός είναι και ο λόγος που το φλερτ αυτό μπορεί να έχει εκλογική απήχηση. Αλλωστε, για πόσο όσοι και όσες αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους στην Κεντροαριστερά θα μπορούν να νιώθουν άνετα ανάμεσα στην ισορροπία των δύο τάσεων της Ν.Δ. (κεντρώα και λαϊκο-δεξιά) και την παλαιοκομματική παλινδρόμηση του ΚΙΝΑΛ;
Ωστόσο, η στροφή ΣΥΡΙΖΑ προς το Κέντρο δεν είναι μόνο θέμα ηγεσίας και εκλογικής σχέσης εκπροσώπησης. Είναι ζήτημα αποδοχής από τα κάτω· από μια κοινωνική βάση η οποία χτίστηκε πάνω στον ριζοσπαστισμό και συνδέθηκε με την κοινωνία μέσα από τα κοινωνικά κινήματα της πρώτης μνημονιακής περιόδου. Είναι μια βάση που απορρίπτει τη σοσιαλδημοκρατία ως ξεπουλημένη στη Δεξιά και που πολύ δύσκολα μπορεί να σκεφθεί τον ΣΥΡΙΖΑ ως έναν πολυσυλλεκτικό φορέα. Ωστόσο, να ξεκαθαρίσω το εξής: το πρόβλημα για τη βάση δεν είναι η Κεντροαριστερά να ψηφίζει ΣΥΡΙΖΑ, αυτό είναι επιθυμητό στον βαθμό που το κόμμα σταθεροποιείται ως πόλος κυβερνητικής εξουσίας. Το πρόβλημα είναι η Κεντροαριστερά να μετέχει στις διεργασίες του κόμματος, στις πολιτικές αποφάσεις και τις ιδεολογικές ζυμώσεις. Εκεί χάνεται το παιχνίδι του ριζοσπαστισμού, η ταυτότητα της βάσης του ΣΥΡΙΖΑ.
Για αυτό, είναι η στιγμή που ο ΣΥΡΙΖΑ θα βρεθεί αντιμέτωπος ξανά με τα φιλελεύθερα δαιμόνια, μόνο που αυτή τη φορά δεν θα μπορεί να τα προσπεράσει. Είτε θα γίνει ένα κόμμα της σοσιαλδημοκρατίας, άρα παράταξη που θα προασπίζει τα δικαιώματα και το κράτος δικαίου, προσπαθώντας να βρει τον τρόπο να συνδυάσει το κράτος πρόνοιας με την ανάπτυξη· είτε θα αποτάξει μια για πάντα την «πουλημένη στροφή» και θα μείνει συνδεδεμένος με τα κινήματα, τον λαϊκισμό (όπως τον ερμηνεύει ο Λακλάου) και τη ριζοσπαστική κοινωνική βάση του.
Στη δεύτερη περίπτωση, η ρήξη με τον πολιτικό φιλελευθερισμό θα είναι άμεση και χωρίς επιστροφή. Αν συμβεί αυτό, τότε ο ΣΥΡΙΖΑ θα αποσυνδεθεί τελείως από έναν χώρο που «έχει διατηρήσει, ίσως στρεβλά, κάποιες πολύτιμες ευαισθησίες: κοσμικό κράτος, απόρριψη του εθνικισμού, αντιμιλιταρισμός, ενδιαφέρον για τους μετανάστες, τους πρόσφυγες και άλλες αδύναμες ομάδες (Ρομά, γκέι) αλλά και καχυποψία απέναντι στην εξουσία και τη νόμιμη βία που αυτή ασκεί», όπως σημείωνε το 2013 ο καθηγητής. Η σύγκρουση ηγεσίας - βάσης θα είναι καθοριστική για τη μετεξέλιξη του ΣΥΡΙΖΑ, όπως και για τις εξελίξεις στον ευρύτερο χώρο αριστερά του κέντρου.
* Ο Κωνσταντίνος Σαραβάκος είναι πολιτικός επιστήμονας, ερευνητής του ΚΕΦίΜ
Αναδημοσίευση από τον Φιλελεύθερο της Παρασκευής, 9 Αυγούστου
