Ούτε οι Podemos στην Ισπανία, ούτε η Χαμάς στη Λωρίδα της Γάζας, ούτε το Μπλόκο της Αριστεράς στην Πορτογαλία, ούτε το κομμουνιστικό καθεστώς της Κούβας διανοήθηκαν να λάβουν μονομερώς μέτρα για τον τρόπο λειτουργίας των εκκλησιών στη διάρκεια της πανδημίας. Απέμεινε έτσι επί του πλανήτου μόνος ο ΣΥΡΙΖΑ να προσπαθεί - μάταια - να δικαιώσει το μαρξιστικό «η θρησκεία είναι το όπιο του λαού». Και μάλιστα την ώρα που έρευνες δείχνουν ότι η πανδημία ενίσχυσε παντού στον κόσμο το θρησκευτικό συναίσθημα…
Και βέβαια, πουθενά στον κόσμο το ζήτημα του τρόπου λειτουργίας των εκκλησιών δεν έγινε θέμα αντιπαράθεσης μεταξύ των κομμάτων, πουθενά αρχηγός κόμματος δεν χάρισε τους πιστούς στους πολιτικούς του αντιπάλους και πουθενά στη διάρκεια της πανδημίας το κράτος δεν προχώρησε σε νομοθετικές ρυθμίσεις για την Εκκλησία.
Το μόνο κόμμα που αναζητεί αφορμές για να αναμετρηθεί με την Εκκλησία και τους πιστούς της, φθάνοντας στο σημείο να καταθέσει τροπολογία για επιβολή μέτρων, είναι ο ΣΥΡΙΖΑ – που τώρα προσπαθεί να διαψεύσει την Εκκλησία που τον… διαψεύδει.
Σε όλον τον κόσμο, κυβερνήσεις και αντιπολιτεύσεις απέφυγαν να συγκρουστούν με τις εκκλησιαστικές αρχές, προσπαθώντας να έλθουν σε συνεννόηση μαζί τους ώστε οι ίδιες οι εκκλησιαστικές αρχές να λάβουν τις αποφάσεις για τους τόπους λατρείας. Αυτό έκανε και η ελληνική κυβέρνηση.
Στην Ινδία, για παράδειγμα, όπου σε αρκετές περιπτώσεις οι Ινδουιστές αγνόησαν τα μέτρα και έλαβαν μέρος σε λατρευτικές εκδηλώσεις, ο πρωθυπουργός απλά υπενθύμισε πως πρέπει να αποφεύγονται οι συναθροίσεις.
Ισραήλ και Λωρίδα της Γάζας
Στο Ισραήλ, όπου οι υπερορθόδοξοι Εβραίοι διαφώνησαν με τα μέτρα και συνέχισαν να συνωστίζονται σε Συναγωγές, κηδείες ραβίνων και άλλες τελετές – πληρώνοντας βαρύ τίμημα σε κρούσματα και θανάτους – η κυβέρνηση απέφυγε να λάβει μέτρα καταστολής για να μην προκαλέσει μεγαλύτερες αντιδράσεις. Με αποτέλεσμα πολλοί από τους υπερορθόξους ραβίνους να προτρέψουν τελικά τους πιστούς να τηρήσουν τα μέτρα.
Αυτός ήταν άλλωστε και ο λόγος που το Ισραήλ επιτάχυνε τους εμβολιασμούς προκειμένου να επιτύχει ένα τείχος ανοσίας. Επιπλέον, η ισραηλινή κυβέρνηση προτίμησε σε μεγάλες γιορτές, όπως το Πάσχα και η εβραϊκή πρωτοχρονιά, να επιβάλει γενική απαγόρευση κυκλοφορίας, ώστε να υποχρεωθούν όλοι να τηρήσουν τα μέτρα.
Σημειώστε πως όταν στα τέλη του Μαρτίου 2020 αποφασίστηκε να κλείσει ο Πανάγιος Τάφος, αυτό συνέβη μετά από συνάντηση των εκπροσώπων της ισραηλινής αστυνομίας με τους εκπροσώπους της Συνόδου των Καθολικών Επισκόπων των Αγίων Τόπων. Όχι με νόμο, ούτε με τροπολογία.
Επίσης, η απόφαση η Μεγάλη Συναγωγή να μην δέχεται πάνω από 200 πιστούς ελήφθη από το συμβούλιό της και την απόφαση να κλείσει η Πλατεία των Τζαμιών, τρίτος ιερός τόπος του Ισλάμ, έλαβαν σε έκτακτη σύσκεψη οι θρησκευτικές αρχές που είναι αρμόδιες για τους μουσουλμανικούς ιερούς τόπους στην Παλιά Πόλη της Ιερουσαλήμ. Δηλαδή το συμβούλιο ισλαμικών βακουφίων της Ιερουσαλήμ.
Στη Λωρίδα της Γάζας η Παλαιστινιακή Αρχή του Μαχμούντ Αμπάς έλαβε μέσω νόμου ειδικές εξουσίες για επιβολή κατάστασης έκτακτης υγειονομικής ανάγκης, αλλά οι εκκλησιαστικές αρχές αποφάσιζαν για το άνοιγμα και το κλείσιμο των τζαμιών. Μάλιστα, μερικά από αυτά είχαν ανοίξει πριν από την χαλάρωση των μέτρων, με το υπουργείο Θρησκευτικών Υποθέσεων της Χαμάς απλά να ζητά από τους πιστούς να συνεχίσουν να φορούν μάσκες για την προστασία τους και να τηρούν την κοινωνική αποστασιοποίηση, βεβαιώνοντας σε ανακοίνωση ότι τα τζαμιά θα συνεχίσουν να απολυμαίνονται.
Κόπτες στην Αίγυπτο, μουσουλμάνοι στα Σκόπια
Στην Αίγυπτο, η ίδια η Κοπτική Ορθόδοξη Εκκλησία αποφάσισε να κρατήσει κλειστούς τους ναούς της στο Κάιρο και την Αλεξάνδρεια και μάλιστα παρά την απόφαση της κυβέρνησης να επιτρέψει το άνοιγμα των λατρευτικών χώρων. Όπως έγινε γνωστό, σε όλη τη χώρα ο εκάστοτε τοπικός αρχιεπίσκοπος της Κοπτικής Εκκλησίας θα αξιολογούσε την κατάσταση και αναλόγως θα αποφάσιζε.
Στα Σκόπια, ο αλβανικής καταγωγής αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Μπουγιάρ Οσμάνι ξεκαθάρισε τον Μάιο του 2020, στην κορύφωση δηλαδή του πρώτου κύματος, ότι δεν υπάρχει νομικό και θεσμικό πλαίσιο που να επιτρέπει στην κυβέρνηση να κλείσει τα τζαμιά. Όπως είπε, αυτό είναι ένα ζήτημα που λύνεται με συνεργασία, ενθαρρύνοντας παράλληλα τον κόσμο να τηρεί τα μέτρα.
Η αλήθεια είναι ότι παντού στον κόσμο η ήπια στάση επελέγη για να δοθεί χώρος στις ίδιες τις Εκκλησίες να πείσουν τα ποίμνιά τους, μακριά από πολιτικές αντιπαραθέσεις που συνήθως δημιουργούν εκρηκτικές καταστάσεις.
Ιταλία: Συμφωνία κυβέρνησης, επιστημόνων και Επισκόπων
Στην Ιταλία, η χαλάρωση των περιοριστικών μέτρων αποφασίστηκε ήδη από τον Αύγουστο του 2020, με δύο καινοτομίες – την κατάργηση των μέτρων αποστασιοποίησης μεταξύ των μελών της ίδιας οικογένειας και την επιστροφή των χορωδιών. Παράλληλα, καταργήθηκε και ο περιορισμός της παρουσίας 200 ατόμων μέσα στις εκκλησίες, ανεξαρτήτως του μεγέθους τους.
Οι αλλαγές είχαν τότε συμφωνηθεί μεταξύ της κυβέρνησης, της επιστημονικής επιτροπής και της Cei (Σύνοδος Επισκόπων Ιταλίας), αλλά ουδείς βγήκε να πει πως οι επιστήμονες υπέκυψαν στις απαιτήσεις της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας και στις πιέσεις της κυβέρνησης που… πιεζόταν από την Εκκλησία.
Αντίθετα, πολιτικός και δημοσιογραφικός κόσμος εξήραν αυτήν την αγαστή συνεργασία. Και μάλιστα παρά το γεγονός ότι επίσημα ανακοινώθηκε πως η Εκκλησία ζήτησε να μην κρατούν μεταξύ τους αποστάσεις τα μέλη των οικογενειών και να επιτραπούν οι δια ζώσης ψαλμωδίες.
Και ουδείς κατέκρινε την επιστημονική επιτροπή που κάλεσε τις περιφέρειες να συνδιαλλαγούν με τις τοπικές εκκλησιαστικές αρχές προκειμένου να αποφασιστεί ο αριθμός των πιστών που θα επιτρεπόταν να εισέρχονται στις εκκλησίες της περιοχής τους.
Μάλιστα, νωρίτερα, τον Μάιο του 2020, όταν ξανάνοιξαν οι εκκλησίες με συγκεκριμένο πρωτόκολλο, υπεγράφη συμφωνία ανάμεσα στον τότε πρωθυπουργό Τζιουζέππε Κόντε και την υπουργό των Εσωτερικών Λαμορτζέζε εκ μέρους της κυβέρνησης και τον καρδινάλιο Γκουαλτιέρο Μπασέτι εκ μέρους της Cei.
Αλλά ούτε τότε ακούστηκε κάποια φωνή που να καταγγέλλει συμπαιγνία κυβέρνησης και Εκκλησίας χωρίς την συμμετοχή της επιστημονικής επιτροπής.
Υπεγράφη τότε ένα πρωτόκολλο τεσσάρων σελίδων, με λεπτομερείς οδηγίες, που εγκρίθηκε από την επιστημονική επιτροπή. Αλλά ουδείς κατήγγειλε πως η επιστημονική επιτροπή εργαλειοποιήθηκε, καθώς ήλθε να επικυρώσει μια συμφωνία ψηφοθηρικού περιεχομένου.
Κι’ όταν, τον Μάρτιο του 2020, το Βατικανό ανακοίνωσε ότι δίνει πλήρη άφεση αμαρτιών στους πιστούς που έχουν νοσήσει, χωρίς να έχει προηγηθεί εξομολόγηση, αρκεί να λάμβαναν μέρος σε ορισμένο αριθμό λειτουργιών που μεταδίδονταν από απόσταση, ουδείς διανοήθηκε να επιτεθεί στην Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία.
Πορτογαλία: Αποφάσεις από την Σύνοδο Επισκόπων
Στην Πορτογαλία πάλι, τις αποφάσεις λαμβάνει η Σύνοδος Επισκόπων Πορτογαλίας (Cep), χωρίς να διανοηθεί κανένας εταίρος της αριστερής κυβέρνησης να αναλάβει νομοθετική πρωτοβουλία. Οι νέοι κανόνες τέθηκαν σε εφαρμογή την 1η Οκτωβρίου 2021 – κάτι ανάλογο είχε συμβεί και τον Μάιο του 2020.
Η πορτογαλική Εκκλησία ανακοίνωσε ότι «ο φιλεύσπλαχνος Θεός μας επιτρέπει να επιστρέψουμε σταδιακά στην κανονικότητα», καλώντας συγχρόνως τους πιστούς να συμπεριφέρονται με υπευθυνότητα. Παράλληλα, έδωσαν και οδηγίες όσον αφορά την τήρηση των αποστάσεων τόσο μέσα στις εκκλησίες, όσο και κατά την εξομολόγηση, «όπως επιβάλλονται από την Πολιτεία για τις πολιτιστικές και κοινωνικές συναθροίσεις».
Μάλιστα, η Επισκοπική Σύνοδος συνέστησε να αδειάσουν οι εκκλησίες τις κρήνες με τον αγιασμό και οι ιερείς να αποφεύγουν την επαφή με τους πιστούς. Αλλά χωρίς κρατική παρέμβαση.
Ισπανία: Εύσημα από όλα τα κόμματα
Στην Ισπανία η Εκκλησία ανέπτυξε έντονη φιλανθρωπική δράση στην διάρκεια της πανδημίας, εξασφαλίζοντας τα εύσημα από όλα τα κόμματα. Και ουδείς διαμαρτυρήθηκε διότι η κυβέρνηση Σάντσεθ - Podemos επέτρεψε να πραγματοποιηθεί και το 2020 και το 2021 το διάσημο προσκυνηματικό ταξίδι Camino de Santiago, όπου κάθε χρόνο η συμμετοχή ξεπερνά τους 300.000 πιστούς.
Μάλιστα η κυβέρνηση δεν απαγόρεψε το ισπανικό πασχαλινό έθιμο που θέλει τους Καθολικούς να συρρέουν για να φιλήσουν τα αγάλματα του Ιησού και της Παρθένου Μαρίας, απλά κάλεσε τον κόσμο «να χρησιμοποιήσει την κοινή λογική».
Σε άρθρο του ο Καρδινάλιος της Βαρκελώνης Χουάν Χοσέ Ομέγια κάλεσε τους πολιτικούς να επιτύχουν συναινέσεις για το κοινό καλό, ξεχνώντας ιδεολογίες και προσωπικά πολιτικά συμφέροντα. Και εισακούστηκε…
Συνεννόηση με την Εκκλησία σε Γαλλία, Αυστρία, Ρουμανία
Στη Γαλλία η κυβέρνηση αποφάσισε πριν από έναν χρόνο να περιορίσει τον αριθμό των πιστών που εισέρχονται στις εκκλησίες σε 30, αλλά το Ανώτατο Δικαστήριο διέταξε την κυβέρνηση να αναθεωρήσει το μέτρο, το οποίο έκρινε δυσανάλογο, καθώς πολλοί άνθρωποι δεν θα είχαν την ευκαιρία να εκτελέσουν τα θρησκευτικά τους καθήκοντα.
Το πρόβλημα λύθηκε όταν στις 29 Νοεμβρίου 2020 εκπρόσωποι της Συνόδου των Επισκόπων της Γαλλίας (CEF) συναντήθηκαν με τον πρωθυπουργό.
Στην Αυστρία οι αποφάσεις για το κλείσιμο και το άνοιγμα των χώρων λατρείας των 16 αναγνωρισμένων θρησκευτικών κοινοτήτων ελήφθησαν από κοινού από τους επικεφαλής των κοινοτήτων και την κυβέρνηση. Μάλιστα, στα τέλη Απριλίου 2020, η επαναλειτουργία των καθολικών ναών ανακοινώθηκε σε κοινή συνέντευξη Τύπου της υπουργού Θρησκευμάτων, Σουζάνε Ράαμπ και του προκαθήμενου της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, Αρχιεπισκόπου Βιέννης Καρδινάλιου Κρίστοφ Σένμπορν.
Στη Ρουμανία, οι αποφάσεις για τον τρόπο λειτουργίας των εκκλησιών λαμβάνονταν μετά από συμφωνίες μεταξύ του υπουργείου Εσωτερικών και της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ρουμανίας. Μάλιστα, μια από αυτές τις συμφωνίες, το Πάσχα του 2020, προέβλεπε ότι οι πιστοί δεν θα έβγαιναν από τα σπίτια τους για να παραλάβουν το Άγιο Φως και ότι οι αστυνομικοί δεν θα συμμετείχαν στην μεταφορά του, αλλά θα γινόταν κατ’ οίκον διανομή με συγκεκριμένο τρόπο.
Στη Βουλγαρία η Εκκλησία αποφάσισε να κρατήσει ανοιχτές τις εκκλησίες, με τον πρωθυπουργό να δηλώνει πως δεν έχει τον τρόπο να επιβάλει κάτι διαφορετικό, περιοριζόμενος σε παραινέσεις προς τους πιστούς.
Ρωσία και ΗΠΑ: Οι αποφάσεις από τις Εκκλησίες
Στη Ρωσία, ο πατριάρχης Μόσχας και Πασών των Ρωσιών Κύριλλος κάλεσε τους πιστούς να προσεύχονται στο σπίτι τους και να μην επισκέπτονται τις εκκλησίες, χωρίς να έχουν επιβληθεί μέτρα από την κυβέρνηση.
Στις ΗΠΑ, το πράσινο φως για το άνοιγμα των ναών στους πιστούς έδωσε τον Μάιο του 2020 η Ιερά Επαρχιακή Σύνοδος της Εκκλησίας Αμερικής, που συνήλθε μέσω τηλεδιάσκεψης υπό την προεδρία του Αρχιεπισκόπου Ελπιδοφόρου. Προηγουμένως, με άλλη απόφαση οι λειτουργίες της Μεγάλης Εβδομάδας και του Πάσχα τελέστηκαν κεκλεισμένων των θυρών.
Όσο για την Επισκοπική Σύνοδο των Ρωμαιοκαθολικών, κάλεσε τους πιστούς να εμβολιαστούν, ζητώντας να προτιμηθούν τα εμβόλια της Pfizer και της Moderna, με την αναφορά ότι στην παρασκευή τους δεν έχουν χρησιμοποιηθεί κύτταρα εμβρύων! Προσθέτοντας ωστόσο ότι αν δεν υπάρχουν διαθέσιμα αυτά τα εμβόλια, μπορούν οι πιστοί να εμβολιαστούν και με τα άλλα. Επίσης, οι ιερείς κλήθηκαν να μην υπογράφουν «έγγραφα εξαίρεσης από τον εμβολιασμό», διότι κάτι τέτοιο αντιβαίνει στις εντολές του Πάπα.
Εργατικοί Νέας Ζηλανδίας: Η κυβέρνηση δεν μπορεί να υποχρεώσει…
Στη Νέα Ζηλανδία, όπου η κυβέρνηση των Εργατικών έχει επιβάλει σκληρό λοκντάουν, οι εκκλησίες ετοιμάζονται να ανοίξουν με ένα πολύ αυστηρό πρωτόκολλο – 100 άτομα αν είναι όλοι εμβολιασμένοι, 50 άτομα αν υπάρχουν μέλη του εκκλησιάσματος που δεν έχουν εμβολιαστεί.
Ωστόσο, οι περισσότερες εκκλησίες προσανατολίζονται σε ψηφιακές λειτουργίες για τα Χριστούγεννα, καθώς πολλοί είναι εκείνοι οι ιερείς που αναρωτιούνται ποιος θα κάθεται στην πόρτα να ελέγχει τα πιστοποιητικά και πώς επί τόπου θα αποφασίζεται αν θα μπουν 100 εμβολιασμένοι ή μικτό εκκλησίασμα 50 ατόμων.
Παρά το γεγονός ότι το μέτρο είναι αρκετά περίπλοκο, δεν έγινε αντικείμενο πολιτικής αντιπαράθεσης, ενώ ο υπουργός υγείας ξεκαθάριζε ότι η κυβέρνηση δεν μπορεί να υποχρεώσει την Εκκλησία να κρατά κλειστές τις πόρτες της σε μη εμβολιασμένους – κάτι που έχει επιβληθεί σε όλους τους χώρους, καθώς η Νέα Ζηλανδία έχει επιβάλει το σκληρότερο λοκντάουν παγκοσμίως.
Ωστόσο, δεν ακούστηκε κριτική περί ψηφοθηρικού κλεισίματος ματιού στους ανεμβολίαστους πιστούς.
Αλλά και στην Κούβα και στη Νικαράγουα, δηλαδή σε κομμουνιστικά καθεστώτα, οι εκκλησιαστικές αρχές ήταν αυτές που έλαβαν τις αποφάσεις για την επιβολή των μέτρων.
Τα αυστηρότερα μέτρα στην Ελλάδα
Σύμφωνα με έρευνα του κοινωνιολόγου Αλέξις Αρτό ντε λα Φεριέρ του Πανεπιστημίου του Πόρτσμουθ, η Ελλάδα ανήκει στις ευρωπαϊκές χώρες που έλαβαν τα αυστηρότερα μέτρα για τους τόπους λατρείας στη διάρκεια της πανδημίας. Στην «κόκκινη λίστα» με τους πολύ υψηλούς περιορισμούς, η Ελλάδα καταλαμβάνει την τέταρτη θέση μετά την Δανία, το Ηνωμένο Βασίλειο και την Γερμανία, ενώ ακολουθούν Ρουμανία, Κύπρος, Μάλτα Σλοβενία.
Στην επόμενη κατηγορία, εκείνων δηλαδή των χωρών που επέβαλαν υψηλούς περιορισμούς, συγκαταλέγονται Εσθονία, Ιρλανδία, Φινλανδία, Κροατία, Βέλγιο, Λετονία, Λιθουανία, Αυστρία, Ιταλία, Σλοβακία, Πορτογαλία, Λουξεμβούργο, Γαλλία.
Ακολουθούν οι μέτριοι περιορισμοί που επέλεξαν Σουηδία, Τσεχία, Ολλανδία, Πολωνία και τέλος οι χαμηλοί περιορισμοί που επέλεξαν Βουλγαρία, Ουγγαρία και Ισπανία.
Δηλαδή η Ισπανία των Σοσιαλιστών και των Podemos υπήρξε η χώρα που επέβαλε τους λιγότερους περιορισμούς στην άσκηση των θρησκευτικών καθηκόντων. Χωρίς να στηθεί κανένας καυγάς για τις ψήφους των πιστών.
Σημειώστε ότι στην Ολλανδία, έξαρση των κρουσμάτων παρουσιάζουν οι πόλεις με πολύ πιστούς Καλβινιστές που αρνούνται να εμβολιαστούν. Αλλά ούτε στην Ολλανδία κατηγόρησε κανείς κανέναν ότι για τις ψήφους των Καλβινιστών δεν επιβλήθηκαν αυστηροί περιορισμοί στη λειτουργία των εκκλησιών.
Και μια ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια, που θα έπρεπε να λάβει σοβαρά ο ΣΥΡΙΖΑ: Μελέτη του ερευνητικού κέντρου Pew έδειξε πως στις περισσότερες χώρες, ανεξαρτήτως κυβερνητικού πολιτικού προσανατολισμού, η πανδημία ενίσχυσε το θρησκευτικό συναίσθημα των ανθρώπων, αλλά και των οικογενειακών δεσμών…
*Η Σοφία Βούλτεψη είναι βουλευτής Β3 Νοτίου Τομέα Αθηνών, υφυπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, δημοσιογράφος
