Δύο από τα ψηλότερα βουνά της Πελοποννήσου, η Ζήρεια και ο Χελμός, με τις ατελείωτες οροσειρές τους δημιουργούν έναν μαγευτικό κύκλο, την κοιλάδα του Φενεού. Τα χωριά της, που είναι απλωμένα στους πρόποδες των βουνών, πήραν ζωή με τη δημιουργία της τεχνητής λίμνης Δόξα, δίνοντας αφορμή στον πολύ κόσμο να ανακαλύψει την ομορφιά αλλά και τους πολιτισμικούς θησαυρούς της περιοχής.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Ηταν στα μέσα του 1998 όταν ψάχνοντας για άγνωστες διαδρομές στη Βόρεια Πελοπόννησο, αναφέρθηκα στην μικρή λίμνη Δόξα. Πρέπει να ήμουν ο πρώτος που το έκανε αυτό, καθώς τίποτα δεν είχε γραφτεί γι' αυτό το υδάτινο διαμάντι. Η εξήγηση ήταν ότι η τεχνητή λίμνη δημιουργήθηκε μόλις το 1995 και από τότε με την ομορφιά της «κλέβει» όλη τη δόξα από την περιοχή του Φενεού. Η κοιλάδα του Φενεού βρίσκεται ανάμεσα στους θεόρατους ορεινούς πύργους της Ζήρειας (2.375 μ.), του Χελμού (2.355 μ.), του Ολίγυρτου (1.934 μ.), του Σαϊτά (1.812 μ.) και της Ντουρντουβάνας (2.107 μ.) και έτσι όπως είναι ανάμεσα στα βουνά μοιάζει σαν να κρύβεται από αδιάκριτα ή εχθρικά μάτια.
Τι ήταν όμως την αρχαία εποχή η Φενεός; Ηταν μία από τις σπουδαιότερες πόλης η οποία ιδρύθηκε γύρω στα 1100 π.Χ. από τους Αχαιούς. Πρέπει να άκμασε ιδιαίτερα στους Κλασικούς και Ελληνιστικούς χρόνους, όμως κατέστρεψαν και τη λεηλάτησαν οι Ρωμαίοι, ενώ το όνομά της η μυθολογία το αποδίδει σε αυτόχθονα γενάρχη, τον Φενεό. Η μοίρα όμως αυτού του τόπου από τα πανάρχαια χρόνια μέχρι τώρα, δεν ήταν πάντοτε η ίδια. Εξαρτιόταν αποκλειστικά από τη λίμνη που σχηματιζόταν στο χαμηλότερο σημείο της κοιλάδας του Φενεού, καθώς οι ποταμοί Ολβιος και Δόξας μετέφεραν τους χειμώνες εδώ τα νερά τους κατακλύζοντάς την και ανάγκαζαν τους γύρω οικισμούς να προσαρμόζουν τη ζωή τους ανάλογα με το ύψος του νερού που συγκεντρωνόταν.
«Η Γη της Επαγγελίας»
Οι περισσότεροι ιστορικοί και περιηγητές μιλάνε για τη λίμνη και για τους υπόγειους δρόμους της, που κάποιες φορές ήταν ανοιχτοί και διοχέτευαν τα νερά στον Λάδωνα ποταμό, έξω από την κοιλάδα του Φενεού. Κάποιες άλλες φορές από σεισμούς ή από απόφραξη που δημιουργούσαν τα φερτά υλικά, οι υπόγειοι δρόμοι των νερών έκλειναν και τότε τα νερά κατέκλυζαν ολόκληρη την πεδιάδα απ' άκρη σ' άκρη και συχνά σε μεγάλο ύψος. Μάλιστα τα στόμια αυτών των υπόγειων δρόμων (καταβόθρες) προστατεύονταν από χτισμένο τοίχο γύρω τους, όπως μαρτυρούν κάποια λείψανα στη ρίζα του βουνού Σαϊτά.
Η λίμνη που κάλυπτε την κοιλάδα έχει γεμίσει και αδειάσει πολλές φορές. Οταν γέμιζε, τα νερά της κάλυπταν ολόκληρη την πεδιάδα και ο τόπος χανόταν ίσως για αιώνες, αναγκάζοντας τους κατοίκους να αναζητήσουν καταφύγιο σε γειτονικές περιοχές. Ο Πλίνιος (Ρωμαίος συγγραφέας) αναφέρει πως πριν από αυτόν η περιοχή είχε γεμίσει από τα νερά πέντε φορές. Αυτό κατά τον ρου της Ιστορίας συνέβαινε συνέχεια, καθώς όταν πέρασε ο Παυσανίας το 176 π.Χ. η λίμνη ήταν άδεια, το 1462 ήταν γεμάτη, στο τέλος του 16ου αι. γέμισε όλη την κοιλάδα, ενώ το 1829 η λίμνη που είχε δημιουργηθεί στην κοιλάδα του Φενεού είχε βάθος περίπου 50 μέτρα!
Σήμερα στα χωράφια της κοιλάδας και δίπλα στα ρυάκια που τη διασχίζουν, βόσκουν ανέμελα κοπάδια, ενώ καλλιεργούνται πολλά και ποιοτικά οπωροκηπευτικά, δικαιολογώντας τον χαρακτηρισμό που δίνουν οι κάτοικοι στον Φενεό, «η Γη της Επαγγελίας». Φαίνεται ότι στην εποχή μας οι καταβόθρες που δημιούργησε ο μυθικός Ηρακλής για την αποσυμφόρηση της κοιλάδας, ακόμα «λειτουργούν».
Η σημερινή εικόνα της κοιλάδας εντυπωσιάζει με τα αρμονικά γεωμετρικά σχήματα που δημιουργούν τα εύφορα χωράφια και με τα βουνά γύρω της να καθορίζουν αυστηρά το σχήμα και το μέγεθός της. Επίσης ο καιρός συνηθίζει να παίζει παιχνίδια και τις τέσσερις εποχές του χρόνου, δημιουργώντας έντονα χρώματα, ενώ τον χειμώνα συχνά το λεκανοπέδιο σκεπάζεται από παχιά ακίνητη ομίχλη, παρουσιάζοντας φαντασμαγορική εικόνα.
Κορινθιακή Ελβετία
Στις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας η τουριστική υποδομή ήταν πολύ μικρή και η κυρία Αγγελική δικαιολογημένα παραπονέθηκε ότι δεν έχουμε αναφερθεί στα χωριά της, «τώρα που πλέον υπάρχουν τα πάντα». Τα χωριά της περιοχής Στενό, Φενεός, Γκούρα, Μεσινό, Μοσιά, Αρχαία Φενεός, Πανόραμα βρίσκονται, «υποχρεωμένα» από την ιστορία της λίμνης, όλα στους πρόποδες των γύρω βουνών και γύρω από την εύφορη κοιλάδα, καθώς η παρουσία του νερού και η δημιουργία της λίμνης οδηγούσε τους κατοίκους να μετοικήσουν σε ασφαλές υψόμετρο. Σήμερα, αν και έχουν γίνει αρκετές επεμβάσεις στα χωριά, υπάρχουν κτίρια όπου επικρατούν η πέτρα και το ξύλο υποστηρίζοντας την τοπική αρχιτεκτονική. Από το Μεσινό ξεκινά η διακλάδωση που οδηγεί στην Αρχαία Φενεό (ή Καλύβια) και το Πανόραμα. Εκτός από το αρχαιολογικό μουσείο στα Καλύβια, θα δείτε στην κεντρική πλατεία και το αιωνόβιο πλατάνι, που όπως λένε οι παλαιότεροι, το είχε φθάσει η λίμνη το 1829! Λίγο έξω και «πάνω» από το χωριό ο στενός ασφαλτόδρομος οδηγεί στο κομμάτι που πολλοί χαρακτηρίζουν «Κορινθιακή Ελβετία».
Ανηφορίζοντας δύσκολα μπορείτε να φανταστείτε το μέγεθος της ομορφιάς που κρύβεται περίπου ένα χιλιόμετρο από το χωριό. Μέχρι την τελευταία στιγμή η τεχνητή λίμνη Δόξα δεν αποκαλύπτεται, προσπαθώντας θαρρείς να προστατεύσει την αμόλυντη περιοχή της. Όταν την αντικρίζεις, μένεις έκθαμβος με το τοπίο, καθώς οι κατάφυτες απότομες πλαγιές σβήνουν στα γαλήνια νερά της, όπου «επιπλέει» το βυζαντινού ρυθμού εκκλησάκι του Αγίου Φανουρίου ή Παλιομονάστηρο του 14ο αι. Ήταν το πρώτο μοναστήρι της κοιλάδας και ήταν αφιερωμένο στον Άγιο Γεώργιο. Αργότερα εγκαταλείφθηκε, κατά τα τέλη του 16ου αι., όταν η λίμνη κατέκλυσε ολόκληρο τον Φενεατικό κάμπο, με τους μοναχούς να αναγκάζονται να φύγουν για ψηλότερα.
Ανέβηκαν στα 980 μ., όπου σε μια κατάφυτη τοποθεσία έχτισαν το νέο μοναστήρι του Αγ. Γεωργίου του Τροπαιοφόρου. Η παράδοση αναφέρει ότι το Παλιομονάστηρο το έκτισε κάποιος μοναχός από την επαρχία Καλαβρύτων και για να μη μείνει αλειτούργητο, από το 1991 με απαίτηση των ντόπιων, αφιερώθηκε στην μνήμη του Αγίου Φανουρίου. Όμως, σήμερα, αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του τοπίου, καθώς στέκει αδιάψευστος μάρτυρας της ιστορίας του τόπου, σιωπηλό και απέριττο στην αγκαλιά των γαλήνιων νερών της λίμνης Δόξα, η οποία δημιουργήθηκε όταν ανυψώθηκε φράγμα στις όχθες του ποταμού Δόξα.
Το σημερινό μοναστήρι του Αγ. Γεωργίου είναι ένα τριώροφο και επιβλητικό οικοδόμημα, που χτίστηκε το 1693. Όμως, λόγω πυρκαγιάς, ανακαινίστηκε από τα θεμέλια το 1754 σε μια υπέροχη τοποθεσία ανάμεσα από θεόρατα πλατάνια, ρουπάκια και πεύκα, έχοντας εκπληκτική θέα προς τη λίμνη Δόξα. Ολόκληρος ο ναός είναι εικονογραφημένος με αξιόλογες τοιχογραφίες, ενώ διαθέτει επίχρυσο ξυλόγλυπτο τέμπλο γεμάτο παραστάσεις από την Παλαιά Διαθήκη, από τον Γιαννιώτη ζωγράφο Παναγιώτη όπως αναφέρει επιγραφή του 1762-1768. Επίσης πίσω από τον νάρθηκα, στην οροφή, υπάρχει καταπακτή που οδηγεί στο κρυφό σχολειό, δημιουργώντας αισθήματα δέους, σε συνδυασμό με το λιγοστό μουντό φως που περνά από τα μικρά παράθυρα, υπενθυμίζοντας ότι το μοναστήρι για μεγάλο χρονικό διάστημα αποτέλεσε πνευματικό φάρο της ορεινής αυτής περιοχής.
Αξίζει να δείτε
Το χωριό Γκούρα
Κάποιοι αναφέρουν ότι η λέξη Γκούρα στα αρβανίτικα έχει σχέση με την πέτρα, «τον πετρώδη τόπο», και η πλατεία του χωριού δικαιολογεί αυτόν τον χαρακτηρισμό. Εκεί δεσπόζει η πέτρινη εκκλησία των Ταξιαρχών, κτίσμα του 1877, ενώ στο χωριό σώζονται μερικά από τα μεγάλα πέτρινα σπίτια του 19ου αιώνα, όπως του Οικονόμου, του Σαρλή, του Μούρτη στην πάνω γειτονιά και του Ρομπόκου.
Διασχίζοντας το χωριό Γκούρα, σε έναν απότομο λόφο όπου βρίσκεται και το εκκλησάκι του Σωτήρος, θα βρείτε εντυπωσιακή θέα της κοιλάδας με το γαλαζωπό χρώμα της λίμνης Δόξα να κρυφοκοιτάζει πίσω από τις κατάφυτες πλαγιές των λόφων, ενώ από το Πανόραμα το βλέμμα θα διατρέχει τις γύρω δασωμένες πλαγιές των βουνών.
Την Παναγιά του Βράχου
Η διαδρομή μετά την Γκούρα οδηγεί στα χωριά Ανω και Κάτω Ταρσός. Στον Κάτω Ταρσό αξίζει να ακολουθήσετε την πινακίδα για την Παναγιά του Βράχου. Ο δρόμος θα σας οδηγήσει, ύστερα από 2 χιλιόμετρα περίπου, στα λεγόμενα Μετέωρα της Κορινθίας. Δύο τεράστιοι κάθετοι βράχοι θυμίζουν έντονα τα Μετέωρα, όπου σε μια σχισμή τους θα βρείτε χτισμένο το εκκλησάκι.
Συνήθως η πόρτα του είναι ανοιχτή και θα δείτε νερό να τρέχει από μια τρύπα στον τοίχο της εκκλησίας, το οποίο οι ντόπιοι το θεωρούν αγιασμένο. Αν και υπάρχει αρκετό τσιμέντο, η θέα στην απέναντι Ζήρεια και ο περιβάλλον χώρος αξίζουν τον κόπο.
Info
Διαδρομή 4x4, Λίμνη Δόξα - Ζαρούχλα
Είναι δημοφιλής, αλλά και εντυπωσιακή διαδρομή. Από το ύψος της λίμνης θα ακολουθήσετε τον χωμάτινο δρόμο που ελίσσεται ανάμεσα σε βελανιδιές και πλατάνια. Λίγο πριν από το χωριό Φενεός στρίβετε αριστερά και σύντομα τη θέση των βελανιδιών παίρνει ένα πυκνό, σχεδόν αδιαπέραστο δάσος από μαύρα πεύκα, πλατάνια και έλατα.
Θα ανηφορίσετε στις απολήξεις του Χελμού, με τη διαδρομή να γίνεται σε κάποια σημεία απαιτητική. Επειτα από περίπου 20 χιλιόμετρα και αφού περάσετε από τα 1.500 υψόμετρο περίπου, θα καταλήξετε στη Ζαρούχλα. Ειδικά τον χειμώνα αλλά και στις αρχές άνοιξης όταν λιώνουν τα χιόνια, καλό είναι να ρωτήσετε πριν το επιχειρήσετε.
Πώς θα πάτε
Η Γκούρα από την Κόρινθο, μέσω Κιάτου - Στυμφαλίας, απέχει 87 χιλιόμετρα.
Φωτογραφίες - Κείμενο: Κώστας Κατσίγιαννης
*Αναδημοσίευση από τον Φιλελεύθερο του Σαββάτου 22 Φεβρουαρίου
