Στα λίγα 24ωρα που πέρασαν από την ημέρα της ταυτοποίησης του νέου στελέχους Όμικρον στη Νότιο Αφρική, τα νέα διαδόθηκαν με αστραπιαία ταχύτητα σε όλη την υφήλιο και με την ίδια ταχύτητα εξαπλώθηκε η ανησυχία πως μπορεί να βρεθούμε μπροστά σε ένα νέο επιδημιολογικό κύμα χειρότερο από τα προηγούμενα.
Στην πραγματικότητα γνωρίζουμε ελάχιστα πράγματα έως τώρα για το νέο στέλεχος με τους επιστήμονες να κάνουν υποθέσεις και να προσπαθούν να εξάγουν με τη δύναμη της λογικής και με επαγωγική σκέψη συμπεράσματα, μέχρι να έχουμε στα χέρια μας αδιάσειστα στοιχεία, αυτά που ο αναπληρωτής καθηγητής επιδημιολογίας ΕΚΠΑ Δημήτρης Παρασκευής αποκαλεί δεδομένα αληθινής ζωής (real life data) και τα οποία ακόμα δεν υπάρχουν.
Στη συνέντευξη που ακολουθεί ο αναπληρωτής καθηγητής επιδημιολογίας ΕΚΠΑ Δημήτρης Παρασκευής, μαζί με τον καθηγητή μικροβιολογίας ΠΑΔΑ Άλκη Βατόπουλο και την καθηγήτρια παιδιατρικής-λοιμωξιολογίας ΕΚΠΑ Μαρία Θεοδωρίδου, πρόεδρο της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών απαντούν στις ερωτήσεις που όλοι έχουμε στο μυαλό μας και στέλνουν από κοινού το ηχηρό μήνυμα πως ο εμβολιασμός με τα υπάρχοντα εμβόλια προφυλάσσει από τη βαριά νόσηση και πως είναι το μόνο «όπλο» που έχουμε στα χέρια μας για να αντεπιτεθούμε στην επίθεση της μετάλλαξης Όμικρον και να κερδίσουμε τη μάχη με την πανδημία.
Τι ξέρουμε μέχρι τώρα για το νέο στέλεχος του κορονοϊού που ταυτοποιήθηκε στη Μποτσουάνα;
«Ελάχιστα πράγματα» απαντά με ωμή ειλικρίνεια ο καθηγητής Μικροβιολογίας ΠΑΔΑ, Άλκης Βατόπουλος. Ο καθηγητής επισημαίνει πως γνωρίζουμε τα στοιχεία που ανέδειξε η πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών, Μαρία Θεοδωρίδου δηλαδή τη μεγάλη ταχύτητα διασποράς του, την ταχύτατη αύξηση των κρουσμάτων και το γεγονός ότι μπορεί να προσβάλλει και εμβολιασμένους ανθρώπους, δηλαδή να προκαλεί λοιμώξεις και επαναλοιμώξεις έχοντας ωστόσο μέχρι στιγμής χαρακτηριστικά ήπιας νόσου. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να σημειωθεί ότι μέχρι στιγμής έχουν προσβληθεί νέοι άνθρωποι και η λοίμωξη covid στους νέους ανθρώπους έχει κατά κανόνα ήπια εξέλιξη.
Τι είναι αυτό που προκάλεσε τον παγκόσμιο συναγερμό;
Ο αναπληρωτής καθηγητής επιδημιολογίας και προληπτικής ιατρικής ΕΚΠΑ Δημήτρης Παρασκευής εξηγεί πως το στοιχείο που «γέννησε» την ανησυχία είναι ο πολύ μεγάλος αριθμός των μεταλλάξεων του που φέρει η εξωτερική πρωτεϊνη του στελέχους Όμικρον και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που μπορεί να του προσδίδουν αυτές οι μεταλλάξεις και ειδικότερα το αν εξαιτίας τους θα έχει ικανότητα ανοσιακής διαφυγής (δηλαδή θα «διαφεύγει» της ανοσίας που αποκτιέται με τον εμβολιασμό ή και με τη φυσική νόσηση).
Πώς μπορεί να προέκυψε αυτό το «υπερ-μεταλλαγμένο» στέλεχος;
Το ερώτημα αυτό αποτελεί πρόβλημα για δυνατούς λύτες με τον αναπληρωτή καθηγητή Δ. Παρασκευή να υπογραμμίζει ότι είναι πολύ πιθανό ο κορονοϊός να μεταλλάχθηκε μέσα σε ανοσοκατεσταλμένους ανθρώπους. Αυτή η θεωρία θα εξηγούσε τον μεγάλο αριθμό μεταλλάξεων του νέου στελέχους Όμικρον, αν φανταστούμε την λοίμωξη να «σιγοβράζει», σαν χρόνια λοίμωξη και τον ιό να υφίσταται διαρκείς μεταλλάξεις σε ένα περιβάλλον ανοσοκαταστολής. Η θεωρία αυτή έχει διατυπωθεί και από Γερμανούς επιστήμονες, με βάση το εύρημα ότι περισσότερα από 8 εκατ. άνθρωποι ζουν στη Νότιο Αφρική και είναι οροθετικά άτομα δηλαδή έχουν προσβληθεί με το ιό HIV κι έχουν ανοσοποιητική ανεπάρκεια (AIDS).
Πότε θα ξέρουμε αν το στέλεχος Όμικρον προκαλεί ήπια ή βαριά νόσηση;
Η βαρύτητα της νόσησης δεν εξαρτάται από το στέλεχος, εξαρτάται από τον ξενιστή, δηλαδή τον άνθρωπο που έχει προσβληθεί με τον ιό. Και θα ξέρουμε όταν θα έχουμε δεδομένα αληθινής ζωής (real life data), που ακόμα δεν έχουμε, εξηγεί ο αναπληρωτής καθηγητής Δ. Παρασκευής.
Η δεδομένη χρονική στιγμή που εμφανίστηκε το νέο στέλεχος μάς προβληματίζει;
Ναι, είναι από τους παράγοντες που προβληματίζει, γιατί η διασπορά του στελέχους Όμικρον ξεκίνησε την ώρα που χειμωνιάζει και αυτό εντείνει τον φόβο της αυξημένης μετάδοσης καθώς θα αρχίσει να κάνει ολοένα και περισσότερο κρύο και θα κλειστούμε μέσα, επισημαίνει ο Δ. Παρασκευής υπενθυμίζοντας πως το στέλεχος Δέλτα εξαπλώθηκε κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού που οι συνθήκες είναι τελείως διαφορετικές.
Πότε θα έχουμε τις πρώτες απαντήσεις, πότε θα ξέρουμε κάτι χειροπιαστό για το νέο στέλεχος;
Στα δύο σοβαρά ζητήματα που επικεντρώνεται η επιστημονική κοινότητα, δηλαδή το τι μπορεί να κρύβει ο μεγάλος αριθμός των μεταλλάξεων και τι είδους χαρακτηριστικά προσδίδουν στο νέο στέλεχος αυτές οι μεταλλάξεις-ειδικά στο πεδίο της ενδεχόμενης ανοσιακής διαφυγής- ο αναπληρωτής καθηγητής Δ. Παρασκευής εκτιμά ότι θα χρειαστούμε περίπου τρεις βδομάδες για να αποκτήσουμε πιο ξεκάθαρη εικόνα. Ωστόσο κι εδώ υπάρχει ένας αστερίσκος: Οι απαντήσεις που θα πάρουμε θα είναι ενδεικτικές γιατί θα προκύψουν από εργαστηριακά (in vitro) πειράματα που γίνονται με τον ιό, τον οποίο οι ερευνητές προσπαθούν να εξουδετερώσουν με τίτλους αντισωμάτων από τα υπάρχοντα εμβόλια, ώστε να διευκρινιστεί αν τα εμβόλια που έχουμε στη φαρέτρα καλύπτουν και τη νέα μετάλλαξη. Πιο ξεκάθαρη εικόνα όμως θα έχουμε όταν θα συλλέξουμε δεδομένα αληθινής ζωής.
Το στέλεχος Όμικρον θα επικρατήσει του στελέχους Δέλτα;
Να ένα ακόμα ερώτημα για δυνατούς λύτες. Όπως εξηγεί ο αναπληρωτής καθηγητής επιδημιολογίας, δεν είναι εύκολο να απαντήσουμε εάν ένα υπερ-μεταδοτικό στέλεχος σαν το Δέλτα μπορεί να εκτοπιστεί από ένα άλλο (το Όμικρον), ούτε να ξέρουμε σε πόσο χρόνο μπορεί να συμβεί κάτι τέτοιο.
Τελικά, γνωρίζουμε ελάχιστα και υποθέτουμε τα περισσότερα; Τι πρέπει να κρατήσουμε σαν μήνυμα;
Κάνουμε υποθέσεις και προσπαθούμε να εξάγουμε συμπεράσματα ενώ η ανησυχία διασπείρεται πιο γρήγορα από τον κορονοϊό. Το μήνυμα που πρέπει να κρατήσουμε είναι αυτό που στέλνει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, ότι δηλαδή ο μόνος τρόπος να απαντήσουμε σ’ αυτήν την νέα αναδυομένη απειλή είναι ο γρήγορος εμβολιασμός.
Όλοι οι ευπαθείς, οι ανοσοκατασταλμένοι πρέπει να εμβολιαστούν όσο το δυνατόν πιο γρήγορα και με την πρώτη δόση και με τη δεύτερη δόση και με την τρίτη δόση. Ενδεικτικό της ανάγκης να μην χαθεί άλλος χρόνος είναι η απόφαση του Ηνωμένου Βασιλείου να μειώσει το διάστημα για τη χορήγηση της τρίτης δόσης από τους έξι μήνες στους τρεις μήνες, ώστε να επιτευχθεί υψηλότερη θωράκιση με την ανοσοποίηση μέσω και της τρίτης δόσης, εξηγεί ο Δημήτρης Παρασκευής.
Θα έχουμε γρήγορα διαθέσιμα προσαρμοσμένα εμβόλια, αν χρειαστούμε τροποποιημένα σκευάσματα για να «πιάσουν» καλύτερα το στέλεχος Όμικρον;
Όχι, δεν θα τα έχουμε γρήγορα, τονίζει ο αναπληρωτής καθηγητής Δημήτρης παρασκευής και προσθέτει πως δεν πρέπει να περάσει στον κόσμο το λάθος μήνυμα ότι πρέπει να περιμένουμε ένα τροποποιημένο εμβόλιο. Ακόμα κι αν χρειαστούμε τροποποιημένο εμβόλιο, θα αργήσει να έρθει και δεν πρέπει να είμαστε τόσο αφελείς ώστε να πιστέψουμε πως θα παραλάβουμε με τη μία 5 εκατομμύρια δόσεις εμβολίων.
Αν οι παρασκευάστριες εταιρείες λένε ότι χρειάζονται περίπου τρεις μήνες (περίπου 100 μέρες) για να παρασκευάσουν τα προσαρμοσμένα εμβόλια, θα ακολουθήσουν οι εγκρίσεις από τις ρυθμιστικές Αρχές και πρέπει να υπολογίσουμε και τον χρόνο παραγωγής και διάθεσης με την εφοδιαστική αλυσίδα.
Αν λοιπόν θεωρήσουμε ότι θα υπάρξει τροποποιημένο εμβόλιο η Ελλάδα δεν θα πάρει τις πρώτες δόσεις νωρίτερα από τα τέλη Μαρτίου-αρχές Απριλίου που σημαίνει ότι δεν θα το έχουμε κατά τη διάρκεια του χειμώνα….
Τα υπάρχοντα εμβόλια μάς προστατεύουν από το στέλεχος Όμικρον;
Η καθηγήτρια παιδιατρικής – λοιμωξιολογίας Μαρία Θεοδωρίδου, πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών απαντά καθησυχαστικά εξηγώντας πως μέχρι στιγμής τα ευρήματα δείχνουν ότι τα εμβόλια εξακολουθούν να προστατεύουν από τις υπάρχουσες και τις αναδυόμενες μεταλλάξεις έναντι της σοβαρής νόσησης- που είναι κι αυτό που τελικά μας ενδιαφέρει ώστε να μην υπάρξουν βαριά περιστατικά, που θα αυξήσουν την πίεση στο σύστημα υγείας.
Πέραν από τον τίτλο των εξουδετερωτικών αντισωμάτων που μπορεί να είναι μειωμένος καθώς υπάρχουν παραλλαγές στην πρωτεΐνη ακίδα, υπάρχει και η κυτταρική ανοσία δηλαδή εκείνος ο μηχανισμός που εμπλέκει το CD4 και το CDA, και ενεργοποιεί το CD8, το οποίο προκαλεί την λύση– καταστροφή των μολυσμένων κυττάρων ώστε να σταματήσουν να πολλαπλασιάζονται.
Οι ενδείξεις που έχουμε στα χέρια μας είναι ότι τα υπάρχοντα εμβόλια μας προστατεύουν από τη σοβαρή νόσηση και κρατάμε αυτό σαν τελικό μήνυμα, πως ο μόνος δρόμος διαφυγής είναι ο εμβολιασμός. Όσοι περισσότεροι γίνεται, όσο πιο γρήγορα μπορούμε.
