Επανάσταση στην ενέργεια, από τους πυρηνικούς αντιδραστήρες νέας γενιάς έως τις νέου τύπου μπαταρίες, αλλά και τεράστια πρόοδο στην Υγεία, όπως ο φορητός καρδιογράφος που σύντομα θα φοράμε όλοι μόνιμα πάνω μας, βλέπει ότι θα φέρει το 2022 ο Μιχάλης Μπλέτσας, διευθυντής Πληροφορικής στο Media Lab του κορυφαίου πανεπιστημίου στον κόσμο, MIT της Μασαχουσέτης.
Στην συνέντευξή του στο Liberal, εξηγεί γιατί η πυρηνική σύντηξη θα δώσει λύση στο ενεργειακό μας πρόβλημα, αλλά και πόσο κοντά είναι οι θεραπείες που συνδυάζουν το γνωστό μας από τα εμβόλια για τον κορονοιό, mRNA, με στοχευμένες παρεμβάσεις στο γονιδίωμα και την ίαση ασθενειών που προκαλούνται από μεταλλάξεις στο DNA μας.
Το ενεργειακό ζήτημα είναι αυτή τη στιγμή, το πιο θεμελιώδες, σύμφωνα με το συνομιλητή μας. «Ενας από τους λόγους που δεν είναι ακόμη εφικτές μορφές γενικευμένης τεχνητής νοημοσύνης, είναι η ενέργεια. Σκεφτείτε ότι ένας υπερυπολογιστής με την πολυπλοκότητα του ανθρωπίνου εγκεφάλου καταναλώνει την ίδια περίπου ενέργεια με αυτήν που χρειάζεται η… πόλη της Νέας Υόρκης», απαντά ο κ. Μπλέτσας. Στο μέτωπο λοιπόν της ενέργειας, η πρόοδος στην πυρηνική σύντηξη, μια «καθαρή» τεχνολογία, χωρίς τα επικίνδυνα απόβλητα των σημερινών πυρηνικών εργοστασίων, θα δώσει ώθηση στους αντιδραστήρες νέας γενιάς και λύσεις στο άλυτο αυτή τη στιγμή και χωρίς ρεαλιστικές λύσεις πρόβλημα της ενέργειας.
«Δεν βλέπω κάποια άλλη πρακτική λύση, οι ΑΠΕ δεν διαθέτουν την απαιτούμενη ενεργειακή πυκνότητα, χρειαζόμαστε πολύ περισσότερη φθηνή ενέργεια από αυτή που παράγουμε. Είναι η μόνη ελπίδα για να εξασφαλίσουμε σε όλο το πλανήτη, ένα αξιοπρεπές, όπως το ορίζουμε στη Δύση, επίπεδο διαβίωσης», τονίζει. Ετερος τομέας όπου το 2022 θα δούμε μεγάλη πρόοδο, οι μπαταρίες, με σημαντική αύξηση της διάρκειας ζωής τους, καθώς όσο μεγαλύτερη αυτή γίνεται, τόσο μικρότερο θα είναι το πρόβλημα ανακύκλωσής τους, ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια για τη διάδοση της ηλεκτροκίνησης τις επόμενες δεκαετίες.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
Ποιες τεχνολογικές εξελίξεις, ικανές να επηρεάσουν την καθημερινότητα μας και να αλλάξουν τη ζωή μας, φέρνει το 2022;
Από την πληθώρα των πρόσφατων εξελίξεων θα ξεχώριζα δύο που έχουν την δυνατότητα να επιφέρουν μεγάλες αλλαγές. Η πρώτη αφορά την ενέργεια. Το 2021 έφερε μια μεγάλη πρόοδο στο σκέλος της πυρηνικής σύντηξης, καθιστώντας σαφές ότι πλησιάζει η στιγμή που θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για πρακτικούς σκοπούς.
Η σύντηξη είναι «καθαρή», χωρίς τα επικίνδυνα απόβλητα των πυρηνικών εργοστασίων και πολύ περισσότερο αποδοτική. Είναι ένα όνειρο δεκαετιών, που τώρα φαίνεται να έρχεται πιο κοντά στην υλοποίησή του.
Για να καταλάβει κανείς περί τίνος μιλάμε, η πυρηνική σύντηξη βασίζεται στη συγχώνευση ατόμων υδρογόνου, που δημιουργούν το βαρύτερο ήλιο και παράλληλα απελευθερώνουν μεγάλες ποσότητες ενέργειας, η οποία στη συνέχεια μετατρέπεται σε «καθαρό» ηλεκτρισμό. Είναι η αντίδραση που παράγει ενέργεια στον ήλιο και τα αστέρια. Αντί να διασπούμε κάποιο μεγάλο άτομο, συμπτύσσουμε μαζί δύο άτομα, για παράδειγμα δύο άτομα υδρογόνου και δημιουργούμε ένα άτομο ηλίου. Η μεθοδολογία δεν έχει το πρόβλημα των πυρηνικών αποβλήτων. Είναι μία αντίδραση η οποία σταματάει πολύ εύκολα, σε αντίθεση με αυτή της τωρινής πυρηνικής τεχνολογίας, δηλαδή της σχάσης.
Η τελευταία έχει πολλά προβλήματα, περισσότερο πολιτικά παρά τεχνολογικά. Αν και γνωρίζουμε πλέον πώς να κάνουμε ασφαλή τη σχάση, αφενός το κόστος παραμένει πάρα πολύ υψηλό, αφετέρου τα πολιτικά ζητήματα την ωθούν σε σταδιακή αποχώρηση. Σε αυτή τη κατεύθυνση, βλέπουμε τη Γερμανία να βάζει «λουκέτο» στα πυρηνικά της εργοστάσια και να αγοράζει ενέργεια από τη Γαλλία, τη χώρα με το μεγαλύτερο ποσοστό συμμετοχής πυρηνικής ενέργειας από σχάση στο ενεργειακό της μίγμα.
Μπορεί δηλαδή ένας αντιδραστήρας πυρηνικής σύντηξης να γίνει πράξη εντός των επόμενων ετών;
Αυτό διαφαίνεται. Στο μέτωπο αυτό, βλέπουμε προσπάθειες από ολοένα και περισσότερα ερευνητικά ινστιτούτα, όπως αυτή στο ΜΙΤ σε συνεργασία με την Commonwealth Fusion Systems-CFS, μέσω ενός υπεραγώγιμου μαγνήτη ισχύος 20 Tesla, ο οποίος χρησιμοποίησε μόνο πολύ μικρό ποσοστό ηλεκτρικής ενέργειας. Τούτη τη στιγμή υπάρχουν τέσσερις με πέντε εταιρίες ανά τον κόσμο, που δοκιμάζουν ταυτόχρονα τρεις διαφορετικές μεθοδολογίες, οι οποίες φαίνεται να μας φέρνουν ολοένα και πιο κοντά στο συγκεκριμένο τομέα.
Η πρόοδος στα ζητήματα της πυρηνικής ενέργειας θα γίνει φέτος ακόμη πιο αισθητή, καθώς πολλά από τα πρακτικά ζητήματα ξεπερνιούνται. Για παράδειγμα, έως πρόσφατα, προκειμένου να έχουμε υπεραγώγιμα υλικά, έπρεπε αυτά να διατηρούνται σε πολύ χαμηλές θερμοκρασίες. Ίσως να θυμάστε ότι προ πολλών ετών, οι μαγνητικοί τομογράφοι αποτελούνταν από τεράστιους μαγνήτες και αυτό επειδή ψύχονταν με ήλιο, προκειμένου να διατηρούνται σε χαμηλή θερμοκρασία. Οι νέοι μαγνητικοί τομογράφοι γίνονται ολοένα και μικρότεροι. Ο λόγος, απλός: Έχουμε υπεραγωγιμα υλικά, τα οποία χρειάζονται μικρές ποσότητες ρεύματος για να δημιουργήσουν ισχυρό μαγνητικό πεδίο, ενώ δεν απαιτείται η διατήρηση τους σε θερμοκρασίες κοντά στο απόλυτο μηδέν.
Αυτή λοιπόν η τεχνολογία έδωσε ώθηση στις έρευνες για αντιδραστήρες σύντηξης νέας γενιάς και δεν είναι τυχαίο ότι πλέον οι επενδύσεις δεν προέρχονται μόνο από κρατικά κεφάλαια. Επειδή ακριβώς ο ιδιωτικός τομέας βλέπει την ευκαιρία, επενδύει σε αυτούς αρκετά δισεκατομμύρια.
Τα παραπάνω έχουν εξαιρετική σημασία καθώς το πρόβλημα της ενέργειας αυτή τη στιγμή είναι άλυτο. Δεν έχουμε κάποιο ρεαλιστικό σενάριο που θα μας γλιτώσει από την επερχόμενη αλλαγή στο κλίμα. Δηλαδή οι στόχοι που έχουν τεθεί από τη διεθνή κοινότητα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής δεν είναι επαρκείς για να περιορίσουν τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα.
Συνδέονται οι τεχνολογικές εξελίξεις γύρω από την πυρηνική σύντηξη με την πανευρωπαϊκή συζήτηση για την ολοένα και μεγαλύτερη χρήση των πυρηνικών στο ενεργειακό μείγμα του μέλλοντος;
Δε βλέπω κάποια άλλη πρακτική λύση. Οι ΑΠΕ δεν διαθέτουν την απαραίτητη ενεργειακή πυκνότητα. Χρειαζόμαστε πολύ περισσότερη ενέργεια από αυτή που παράγουμε, προκειμένου να εξασφαλίσουμε σε όλο τον πλανήτη ένα αξιοπρεπές, όπως το ορίζουμε εμείς, επίπεδο ζωής.
Και η μόνη ελπίδα για να έχουμε την απαιτούμενη φθηνή ποσότητα ενέργειας, ικανή να εξασφαλίσει σε όλο τον πλανήτη, ένα επίπεδο διαβίωσης ανάλογο με αυτό που απολαμβάνουμε τα 2 δισεκατομμύρια ανθρώπων στην Δύση, είναι μόνο με κάποιας μορφής πυρηνική ενέργεια στο συνολικό ενεργειακό μίγμα.
Άφθονες πηγές ενέργειας αυτή τη στιγμή δεν έχουμε. Αν είχαμε τέτοια αφθονία θα μπορούσαμε να δούμε διαφορετικά σενάρια. Αντί να βάζουμε στόχους για «carbon neutral» οικονομίες θα μπορούσαμε να γίνουμε «carbon negative». Εχοντας δηλαδή αρκετή ηλεκτρική ενέργεια μπορούμε να τραβήξουμε το διοξείδιο από την ατμόσφαιρα και να το κάνουμε αιθανόλη, δημιουργώντας μια κυκλική οικονομία.
Σε ποιους άλλους τομείς της ενέργειας θα δούμε φέτος μεγάλη πρόοδο;
Στις μπαταρίες, που είναι απαραίτητες για την μεγαλύτερη διείσδυση των ΑΠΕ, χωρίς ωστόσο να έχουμε στο τομέα αυτό κάποιου είδους σημαντική εξέλιξη όπως με τους υπεραγώγιμους μαγνήτες στην πυρηνική σύντηξη.
Τα παραδείγματα πολλά, όπως η μπαταρία λιθίου από τη Solid Technologies, με μεγάλη διάρκεια ζωής, της ποιας η απόδοση δεν μειώνεται με τα χρόνια. Ξέρετε, το μεγάλο πρόβλημα με την διείσδυση της ηλεκτροκίνησης, δεν αφορά μόνο την απουσία εκτεταμένου δικτύου φορτιστών, αλλά κυρίως το πως θα ανακυκλώνονται οι μπαταρίες. Όσο μεγαλύτερη διάρκεια ζωής αυτές έχουν, τόσο λιγότερο έντονο θα είναι το πρόβλημα ανακύκλωσης. Τομέας όπου θα δούμε μεγάλες εξελίξεις, καθώς τη στιγμή αυτή αναπτύσσονται τεχνολογίες στην κατεύθυνση της αύξησης της διάρκειας ζωής των μπαταριών.
Το θέμα της ενέργειας είναι αυτή τη στιγμή το πιο θεμελιώδες. Μας το δείχνουν οι εξελίξεις στην κλιματική αλλαγή, αλλά και η απουσία ενός συγκεκριμένου σχεδίου, υποστηριζόμενου από τα σωστά εργαλεία, για το που θέλουμε να πάμε.
Εκτός της ενέργειας, πολλές ειδήσεις έρχονται και από το μέτωπο της υγείας. Από τα ψηφιακά αξεσουάρ που καταγράφουν τη φυσική κατάσταση εκείνου που τα φοράει και διευκολύνουν τη διάγνωση ενός προβλήματος, έως ευρύτερες επιστημονικές ανακαλύψεις. Τι να περιμένουμε φέτος;
Στην υγεία βλέπω ότι η τεχνολογία θα μας επιτρέψει την ολοένα και μεγαλύτερη εξατομίκευση στην παροχή υπηρεσιών, με στόχο την πρόληψη.
Σε μερικά χρόνια για παράδειγμα θα φοράμε μόνιμα πάνω μας ένα καρδιογράφο, ο οποίος θα μπορεί αξιόπιστα να ανιχνεύει την οποιαδήποτε ανωμαλία. Τα δεδομένα θα μεταφέρονται αυτόματα σε κάποιο υπολογιστικό κέντρο, γεγονός που πλέον μπορεί να γίνει πράξη λόγω της προόδου στις τηλεπικοινωνίες.
Αντιλαμβάνεστε τι επιπτώσεις μπορεί να έχει αυτό στη βασική μορφή θνησιμότητας στο δυτικό κόσμο, η οποία αφορά τις καρδιαγγειακές παθήσεις; Η πρόληψη είναι πολύ πιο φθηνή και εύκολη έναντι της αντιμετώπισης του προβλήματος και την ιατρική, η οποία αφορά το τελευταίο στάδιο.
Τι απαιτούν τα παραπάνω; Ένα ανεπτυγμένο δίκτυο τηλεπικοινωνιών με κάλυψη παντού, προστασία προσωπικών δεδομένων, υπολογιστικές υποδομές λογικού κόστους, όπου υπεισέρχεται και πάλι ο παράγοντας ενέργεια. Είναι το βασικό κόστος λειτουργίας ενός υπολογιστικού νέφους.
Τα βήματα πάντως που έχουν να γίνουν είναι αρκετά. Σκεφτείτε ότι ένας υπερυπολογιστής με την πολυπλοκότητα του ανθρώπινου εγκεφάλου καταναλώνει την ίδια περίπου ενέργεια με αυτήν που χρειάζεται η… πόλη της Νέας Υόρκης. Ένας λοιπόν από τους λόγους που δεν είναι ακόμη εφικτές μορφές γενικευμένης τεχνητής νοημοσύνης είναι η ενέργεια. Η τεχνολογία πυριτίου που χρησιμοποιείται σήμερα δεν διαθέτει αυτές τις δυνατότητες.
Στον τομέα της ιατρικής, σε ποιους τομείς να αναμένουμε εξελίξεις;
Εδώ θα δούμε ακόμη μεγαλύτερη πρόοδο στις θεραπείες που συνδυάζουν την τεχνολογία που έφερε το πασίγνωστο, ύστερα από τα νέου τύπου εμβόλια για τον κορονοϊό, mRNA, με την ανάπτυξη της γενετικής τεχνικής Crispr-Cas9.
Η τελευταία επιτρέπει στοχευμένες επεμβάσεις στο γονιδίωμα με μεγάλη ακρίβεια. Η πρώτη συνδυασμένη θεραπεία αφορούσε μια πολύ σπάνια πάθηση στο συκώτι, που συνδέεται, λόγω γενετικού προβλήματος, με την εμφάνιση μιας βλαβερής πρωτεΐνης για τη λειτουργία του, η οποία σταδιακά το καταστρέφει. Σε σύνολο έξι ασθενών που έλαβαν την παραπάνω θεραπεία, οι τρεις θεραπεύτηκαν εντελώς και οι άλλοι τρεις παρουσίασαν πολύ μεγάλη βελτίωση.
Στην πράξη αυτό που υπόσχεται η συγκεκριμένη μέθοδος βρίσκεται στην ικανότητα της ίασης ασθενειών που προκαλούνται από μεταλλάξεις στο DNA μας. Οι εφευρέτες της, η Jennifer Doudna, μαζί με τη συνάδελφό της Emmanuelle Charpentier, βραβεύτηκαν με το βραβείο Νόμπελ στην Ιατρική.
Τα παραπάνω, δηλαδή οι εξελίξεις στην ενέργεια, την υγεία, την ιατρική, τις τηλεπικοινωνίες, την πληροφορική, δεν είναι παρά μερικά εμβληματικά παραδείγματα των όσων έρχονται. Εννοείται ότι δεν είναι τα μοναδικά.
Ενδιαφέρουσες για παράδειγμα εξελίξεις θα έχουμε και στο 5G, όπου βιώνουμε μια σύγκλιση και σύγκρουση μεταξύ της βιομηχανίας των τηλεπικοινωνιών και εκείνης των υπολογιστών. Πλέον, ολοένα και περισσότερα τμήματα της τηλεπικοινωνιακής υποδομής παύουν να έχουν την μορφή υλικών, όπως τα ξέραμε παλιά, αφορούν πλέον λογισμικό το οποίο τρέχει στο μεγάλο υπολογιστικό σύννεφο. Και εκεί υπάρχει μια έντονη σύγκρουση, αφού τα οικονομικά συμφέροντα είναι τεράστια, καθώς το λογισμικό είναι πολύ φθηνότερο.
Ποια η γνώμη σας για το μετά σύμπαν, το meta verse;
Το metaverse είναι το κακομαθημένο παιδί της τεχνολογίας. Έχουν επενδυθεί στον τομέα αυτό άφθονα κεφάλαια, αλλά το αποτέλεσμα είναι πάντα κατώτερο των προσδοκιών. Ζούμε ήδη σε ένα εικονικό κόσμο, περνάμε άφθονο χρόνο αλληλεπιδρώντας με φίλους και συνεργάτες σε αυτόν. Δεν πιστεύω ότι μας χρειάζεται να μεγεθύνουμε την κατάσταση αυτή. Δεν βλέπω κάποιο πρόβλημα, εφόσον το metaverse εστιαστεί στο να έχουμε εμπειρίες όσο το δυνατόν πιο κοντά σε αυτές της πραγματικής ζωής. Διαφορετικά, όσο το metaverse θα δίνει έμφαση.
