Μιλώντας κατά τη διάρκεια της συνάντησης «Visegrad-4 plus Balkan-4 plus», που διεξάγεται στο Σούνιο, ο Νίκος Κοτζιάς είπε χαρακτηριστικά ότι «η ΕΕ οφείλει να αναπτυχθεί ως μια μηχανή, ένα σύστημα θεσμών, εργαλείο εκσυγχρονισμού όλων μας και της ίδιας, [να γίνει] φάρος εφαρμογής, προώθησης και διάχυσης του rule of low, υπερασπιστής αυτής της αρχής στην παγκόσμια κοινότητα», υπογραμμίζοντας ότι είναι αναγκαίο «να τεθεί εκ νέου ο στόχος της κοινωνικής συνοχής».
Ως μία από τις αιτίες των προβλημάτων της ΕΕ ήταν και είναι, όπως υποστήριξε, η αλλαγή των απόψεων της Γερμανίας που απέκτησε μετά την ενοποίησή της μια περισσότερο «εθνική ματιά», ενώ σχετικά με τη Γαλλία, εξήγησε ότι τα τελευταία χρόνια, μέχρι την εμφάνιση του Μακρόν, έδειχνε να μην έχει τις ίδιες διαθέσεις έναντι της προοπτικής της ΕΕ όπως στο παρελθόν, η δε η Ιταλία από την πλευρά της έγινε αρκετά εσωστρεφής.
Ο υπουργός Εξωτερικών ανέλυσε διεξοδικά τις αλλαγές που πρέπει να κάνει η ΕΕ θέτοντας ζητήματα και προβληματισμούς. Αναφέρθηκε σε καίρια ερωτήματα, όπως η ισχυροποίηση των κοινοτικών οργάνων, η ισορροπία στο μέλλον ανάμεσα στα εθνικά κράτη και τα κοινοτικά όργανα, αλλά και η ισορροπία ανάμεσα σε αυτά -Επιτροπή, Συμβούλιο και Ευρωκοινοβούλιο. Παράλληλα έθεσε το ερώτημα σχετικά με την ισχυροποίηση της κοινωνίας.
Αναφερόμενος ειδικά στο θέμα της διεύρυνσης, υπογράμμισε τη σημασία της ισορροπίας ως προς τη θεσμική εμβάθυνση που απαιτείται, και έθεσε βασικά ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν, και ειδικότερα ως προς την κατανομή της εκπροσώπησης σε κοινοτικά όργανα. «Μεγάλη σημασία έχει για κράτη του δικού μας μεγέθους η σύνθεση των επικεφαλής και αναπληρωτών διευθυντών των διευθύνσεων Επιτροπής, Συμβουλίου και Ευρωβουλής», είπε ο Ν. Κοτζιάς σημειώνοντας ότι «υπάρχει μια σαφής καταγραφή προς όφελος ορισμένων μεγάλων κρατών με τρόπο ανισόρροπο». Έθεσε επίσης το ερώτημα αν «θα υπάρχουν δυνατότητες παρέμβασης των κοινωνιών και πώς, καθώς και ποιος θα είναι ο ρόλος και οι δυνατότητες δημοψηφισμάτων». Παράλληλα, μεταξύ άλλων, προσέθεσε ως πολύ σημαντικό θέμα τα χρονοδιαγράμματα και τις τυχόν ομαδοποιήσεις για ένταξη στην ΕΕ κρατών των Δυτικών Βαλκανίων. Αναφέρθηκε επίσης και στην υποψηφιότητα της Τουρκίας και αν αυτή θα μετασχηματιστεί σε ειδική σχέση, όπως επίσης και ως ειδικό ζήτημα τις σχέσεις ΕΕ-Ρωσίας.
Ο κ. Κοτζιάς επισήμανε και το μείζον ζήτημα της ισχυροποίησης της Ευρώπης στο παγκόσμιο σκηνικό. Αναφερόμενος στον αμυντικό τομέα και της ασφάλειας, που προσδιορίζεται από τη σχέση ανάμεσα στην ΕΕ, το ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ, έθεσε το ερώτημα αν η Ευρώπη θα αποκτήσει αυτοτελή αμυντική λειτουργία ή θα αποτελεί έναν περιφερειακό εταίρο των δύο άλλων, υποστηρίζοντας ότι «χωρίς αμυντικό πυλώνα, η ΕΕ θα παραμένει ένας οικονομικός γίγαντας με πήλινα πόδια». Ταυτόχρονα τάχθηκε υπέρ της συνεργασίας οργανισμού προς οργανισμό ως προς τη συνεργασία ΕΕ-ΝΑΤΟ.
Ο Ν. Κοτζιάς αναφερόμενος στα οικονομικά της ΕΕ τόνισε ότι «από την ευρωζώνη, απουσιάζουν τα απαραίτητα εργαλεία ώστε να μπορεί να αντιδράσει έγκαιρα σε αλλαγές και προβλήματα της οικονομικής συγκυρίας», ενώ έκανε μνεία στο θέμα της μετεξέλιξης του ευρωπαϊκού συστήματος διάσωσης (Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας) σε ένα είδος ευρωπαϊκού νομισματικού ταμείου α λα ΔΝΤ. Αναφορά επίσης έκανε για τη συζήτηση που απαιτείται σχετικά με τις νέες δημοσιονομικές προοπτικές και το πλαίσιο σε σχέση με το Brexit.
«Το κύριο και θεμελιακό είναι η ΕΕ να ξαναποκτήσει τα χαρακτηριστικά μιας οικονομικής και νομισματικής ένωσης, και όχι μόνο το τελευταίο. Δημοκρατική στη συγκρότησή της και στον τρόπο δράσης της. Που ενδιαφέρεται για τον άνθρωπο και τον φροντίζει: Από την καταπολέμηση της ανεργίας μέχρι της ποιότητα ζωής», υπογράμμισε ο υπουργός Εξωτερικών.
