Μπορεί το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης να μπήκε και επισήμως στον «πάγο» και το όριο δανεισμού για τους «27» να καταργήθηκε και η ΕΚΤ να έβαλε τις μηχανές στο φουλ για την εκτύπωση φρέσκου χρήματος, όμως επί της ουσίας πρόκειται για προσωρινά μέτρα, που στόχο έχουν να μην καταρρεύσουν οι ευρωπαϊκές οικονομίες στη διάρκεια του πολέμου κατά του νέου κορονοϊού. Είναι φανερό, ωστόσο, ότι το μεγάλο ζητούμενο αφορά το τι θα συμβεί μετά – μόλις, δηλαδή, ο πόλεμος τελειώσει, μετρηθούν οι απώλειες σε ανθρώπινες ζωές και το κόστος σε χρήμα.
Αν και το τοπίο παραμένει απολύτως θολό, αυτό που είναι βέβαιο είναι ότι μεγαλώνει η ανησυχία για το τι μέλλει γενέσθαι. Και μαζί, πληθαίνουν οι φωνές οι οποίες καλούν την Ευρωπαϊκή Ένωση – κυρίως, δηλαδή, τις ηγεσίες των ισχυρότερων κρατών – να επεξεργαστεί ένα φιλόδοξο σχέδιο που θα έχει στόχο την οικονομική ανάκαμψη.
«Ονομάστε το Σχέδιο Μάρσαλ ή Σχέδιο φον ντερ Λάιεν ή όπως αλλιώς θέλετε. Η Ευρώπη πρέπει να διαθέτει ένα μεγάλο σχέδιο γα την οικονομική ανάκαμψη», δήλωσε χαρακτηριστικά ο Πορτογάλος πρωθυπουργός, Αντόνιο Κόστα, σε συνέντευξή του προς το τηλεοπτικό δίκτυο TVI. Προειδοποιώντας, παράλληλα, ότι «δεν έχει αξία να δημιουργούμε την αυταπάτη στον λαό ότι θα το περάσουμε αυτό χωρίς πόνο».
Ποιο, λοιπόν, θα μπορούσε να είναι αυτό το σχέδιο για το οποίο κάνει λόγο ο Κόστα; Σύμφωνα με ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον δημοσίευμα της ισπανικής εφημερίδας El Pais, καθώς και με άλλες σχετικές πληροφορίες, τα βασικά σενάρια που έχουν πέσει στο τραπέζι τόσο των υπουργών Οικονομικών όσο και των ηγετών των «27», ενόψει της συνόδου κορυφής της Πέμπτης, είναι πέντε (ή, για την ακρίβεια, τέσσερα συν ένα).
Για την ώρα, πάντως, κανένα δεν έχει προκριθεί και οι συζητήσεις είναι έντονες και συνοδεύονται, συχνά, από ριζικές διαφωνίες. Οι οποίες, όπως πάντα, έχουν να κάνουν με το θεμελιώδες ερώτημα: Ποιος πληρώνει.
1. Ένα νέο «Σχέδιο Μάρσαλ». Εκτός από τον πρωθυπουργό της Πορτογαλίας, υπέρ αυτής της εκδοχής έχει ταχθεί και ο ηγέτης της έτερης ιβηρικής χώρας, της Ισπανίας, η οποία ακολουθεί κατά πόδας την Ιταλία όσον αφορά τη βιαιότητα του πλήγματος που δέχεται. Και ο Πέδρο Σάντσεθ, λοιπόν, κάνει λόγο για την αναγκαιότητα ενός νέου «Σχεδίου Μάρσαλ», με τη διαφορά ότι αυτή τη φορά τα κεφάλεια θα είναι ευρωπαϊκά και όχι αμερικανικά. Για την ώρα, ωστόσο, δεν είναι σαφές πώς και από πού θα αντληθούν αυτά, ούτε εάν οι πιο πλούσιες χώρες είναι διατεθειμένες να βάλουν το χέρι στην τσέπη (και μάλλον δεν είναι...).
2. Ενεργοποίηση του ESM. Ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας δημιουργήθηκε στη διάρκεια της προηγούμενης κρίσης, με στόχο να δώσει τη δυνατότητα στα κράτη-μέλη να αντιμετωπίσουν την επόμενη πιο γρήγορα, ορθολογικά και αποτελεσματικά. Σήμερα, διαθέτει ένα οπλοστάσιο που μπορεί να διαθέσει ποσό άνω των 400 δισ. ευρώ προς τις χώρες που έχουν ανάγκη και τουλάχιστον δύο από αυτές – Ιταλία και Ισπανία – έχουν ζητήσει αυτό να γίνει άμεσα. Μόνο που υπάρχει ένα πρόβλημα: Το πλαίσιο του ESM προβλέπει ότι κάθε ενίσχυση θα συνοδεύεται από το αντίστοιχο μνημόνιο, κάτι που οι κυβερνήσεις σε Ρώμη και Μαδρίτη δεν θέλουν ούτε να ακούσουν. Έτσι, με τη σειρά τους, οι αντίστοιχες της Γερμανίας και της Ολλανδίας ισχυρίζονται πως «οι συνθήκες δεν είναι ώριμες ακόμη» για ενεργοποίηση του ESM.
3. Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων. Ορισμένες χώρες θεωρούν ότι η αξιοποίηση της EIB ως μοχλού για τη χρηματοδότηση της ανάκαμψης είναι πιο εύκολο να «πουληθεί» τόσο στις πλούσιες χώρες όσο και στους γραφειοκράτες των Βρυξελλών, μιας και δεν πρόκειται για απευθείας διάθεση κεφαλαίων, αλλά για παροχή εγγυήσεων ώστε αυτά να αντληθούν σε όσο το δυνατόν πιο ευνοϊκούς όρους από τις αγορές. Το σενάριο αυτό, όμως, θεωρείται από τους ειδικούς ότι έχει αρκετά προβλήματα και κενά – όπως δε και στην περίπτωση του ESM, υπάρχει το ενδεχόμενο μια έξοδος στις αγορές να οδηγήσει σε απώλεια της ανώτατης πιστοληπτικής αξιολόγησης, εφόσον τα πράγματα δεν πάνε καλά.
4. Έκδοση ευρωπαϊκού «κορονο-ομολόγου». Καθώς το πιθανότερο είναι πως καμία κυβέρνηση δεν θα θελήσει να βάλει χέρι στα δικά της αποθεματικά και ελάχιστες έχουν πρακτικά τη δυνατότητα και το «πρόσωπο» να βγουν στις αγορές και να δανειστούν από μόνες τους, αρκετοί έχουν επαναφέρει μια γνωστή πρόταση. Μια πρόταση η οποία, όπως είναι γνωστό, στο παρελθόν έχει απορριφθεί μετά βδελυγμίας από το Βερολίνο και τους συμμάχους του (που και τώρα δεν δείχνουν ιδιαιτέρως θερμοί...). Πρόκειται, φυσικά, για την κυκλοφορία ενός ευρωομολόγου, που στη συγκεκριμένη περίπτωση θα ονομαστεί «κορονο-ομόλογο». Αυτό, όπως λένε οι υποστηρικτές του, θα διαθέτει μια πολύ ισχυρή εγγύηση από πίσω του και μάλιστα τόσο θεσμική όσο και πολιτική, μιας και θα είναι αποτέλεσμα απόφασης που θα ληφθεί στο ανώτατο δυνατό επίπεδο – ενώ «ψιθυρίζουν» πως ο βασικός εγγυητής, που συμπυκνώνει όλα τα παραπάνω, μπορεί να είναι η Κομισιόν, με «ενέχυρο» τον προϋπολογισμό της ή ένα τμήμα αυτού.
Πέρα από τα παραπάνω σενάρια, αυτό που συζητείται επίσης είναι η συγκρότηση ενός Πανευρωπαϊκού Ταμείου για τους ανέργους. Είναι προφανές, άλλωστε, ότι το «πάγωμα» της οικονομικής δραστηριότητας και το κλείσιμο χιλιάδων επιχειρήσεων σε όλη την Ευρώπη θα οδηγήσει σε έκρηξη της ανεργίας.
Αυτό είναι και ένα από τα βασικά προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν κατά προτεραιότητα – εκτός των άλλων και για πολιτικούς λόγους, μιας και κάτι τέτοιο ενέχει τον κίνδυνο μεγάλων κοινωνικών αναταράξεων. Εδώ, μάλιστα, φαίνεται να υπάρχει μεγαλύτερη συναίνεση ανάμεσα στους ισχυρούς της ΕΕ – αν και, για την ώρα, δεν έχει επιτευχθεί ακόμη ομοφωνία ούτε έχουν συζητηθεί λεπτομερώς οι όροι λειτουργίας ενός τέτοιου Ταμείου.
Τι από τα παραπάνω και σε ποιο βαθμό θα πάρει το πράσινο φως αυτή την εβδομάδα; Για την ώρα, όλα είναι στον αέρα.
