Μπορεί η έκταση της Δήλου να είναι μόλις 6,5 τετραγωνικά χιλιόμετρα, ωστόσο στα χρόνια της ακμής της είχε περίπου 30.000 κατοίκους, άπειρα ιερά, τουλάχιστον τρία λιμάνια και πάμπολλα εμπορικά καταστήματα. Τα τελευταία χρόνια οι αρχαιολόγοι διενεργούν υποβρύχιες έρευνες, στα κατάλοιπα δύο βοηθητικών λιμανιών, αυτού της συνοικίας του Σταδίου (2014 και 15) και του Σκαρδανά (φέτος), αλλά τώρα προχώρησαν ακόμα περισσότερο, χαρτογραφώντας κάποια αρχαία ναυάγια μεταξύ Δήλου και Ρήνειας. Μέχρι στιγμής εντοπίστηκαν επτά, και ένα κοντά στο λιμάνι Σκαρδανά, που σημαίνει πολύ μεγάλη θαλάσσια κυκλοφορία κατά την αρχαιότητα, ιδίως την ύστερη ελληνιστική.
Το νησί ήταν κατά την αρχαιότητα ιερό, επειδή εκεί γεννήθηκαν ο Απόλλωνας και η Αρτεμις, δύο από τους σημαντικότερους θεούς του ελληνικού πανθέου. Το Απολλώνιο Ιερό, εδραιωμένο ήδη από τους ομηρικούς χρόνους, έφθασε στη μεγαλύτερη ακμή του στη διάρκεια των αρχαϊκών (7ος-6ος) και κλασικών (5ος-4ος αι. π.Χ.) χρόνων.
Από το τέλος του 5ου αι. π.Χ., υπήρχαν ήδη λίγες κατοικίες και αγροικίες γύρω από το ιερό. H πόλη αναπτύχθηκε μέσα σε λίγες δεκαετίες μετά το 166 π.Χ., όταν οι Ρωμαίοι, που ρύθμιζαν πλέον τις τύχες του Αιγαίου, κήρυξαν ατέλεια για το λιμάνι της. Ταυτοχρόνως, οι έμποροι είχαν ασυλία σε ορισμένες κατηγορίες, λόγω του ιερού, και δύο μεγάλα λιμάνια, της Καρχηδόνας και της Κορίνθου, καταστράφηκαν μαζί με τις πόλεις. Το μικρό νησί της Δήλου, πολύ σύντομα έγινε το μεγαλύτερο εμπορικό κέντρο της οικουμένης. Υπολογίζεται ότι στις αρχές του 1ου αι. π.Χ. το κατοικούσαν περίπου 30.000 άνθρωποι.
Τα ερείπια ενός ακόμη από τα πλούσια λιμάνια της Δήλου, ερεύνησε τις περασμένες μέρες η Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων σε συνεργασία με το Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών. Η υποθαλάσσια έρευνα έγινε στο διάστημα από 25 Μαΐου έως 15 Ιουνίου με στόχο να αποτυπωθούν τα κατάλοιπα που βρίσκονται στη θαλάσσια περιοχή της συνοικίας του Σκαρδανά.
Εντοπίσθηκαν και αποτυπώθηκαν τοίχοι κτισμάτων στον αιγιαλό κατά μήκος της ακτογραμμής, δομικά στοιχεία πεσμένης κιονοστοιχίας σε βάθος από 20 εκατοστά έως 5 μέτρα καθώς και μια κατασκευή με ισχυρή θεμελίωση, η οποία φαίνεται ότι πιθανότατα ανήκε σε λιμενική εγκατάσταση. Περισσότερες πληροφορίες αναμένεται να δώσει στο μέλλον, η ανασκαφική έρευνα. Από τα αποτελέσματα της υποθαλάσσιας έρευνας στη Δήλο, προκύπτει ότι όπως και στον όρμο της Συνοικίας του Σταδίου, τον οποίο η ερευνητική ομάδα είχε μελετήσει το 2014 και 2015, έτσι και στον όρμο της Συνοικίας του Σκαρδανά λειτουργούσε ένα εμπορικό λιμάνι. Είχε και αυτό χρήση βοηθητική στο κεντρικό αρχαίο λιμάνι της Δήλου, το αποκαλούμενο Ιερό. 
Στην ευρύτερη περιοχή, σε απόσταση 35 μέτρων βορειοδυτικά του όρμου Σκαρδανά εντοπίστηκε ναυάγιο που χρονολογείται στην Ύστερη Ελληνιστική Εποχή. Επιπροσθέτως, η ερευνητική αποστολή πραγματοποίησε υποβρύχιες διερευνητικές αυτοψίες για τον εντοπισμό αρχαίων ναυαγίων μεταξύ Δήλου και Ρήνειας κατά τη διάρκεια των οποίων εντοπίσθηκαν επτά ναυάγια αρχαίων εμπορικών πλοίων. Πρόκειται για πέντε ναυάγια της Ύστερης Ελληνιστικής περιόδου, ένα ναυάγιο της Ρωμαϊκής περιόδου, και ένα ναυάγιο το οποίο μετέφερε δομικό υλικό (σχιστολιθικές πλάκες). Το γεγονός αυτό επιβεβαιώνει ότι η Δήλος γνώρισε μια ραγδαία οικονομική ανάπτυξη μετά το 167 π.Χ., όταν οι Ρωμαίοι το μετέτρεψαν σε εμπορική βάση που συνέδεε την ανατολική και τη δυτική Μεσόγειο. Η Δήλος, γνωστή από τους αρχαϊκούς χρόνους για τη λατρεία του Απόλλωνα (ως τόπος γέννησής του όπως και της Αρτέμιδος), έγινε σιγά-σιγά, από τον 5ο αιώνα π.Χ. και μετά, και μέχρι την παρακμή της, στις αρχές του 1ου αιώνα π.Χ., το σημαντικότερο λιμάνι του Αιγαίου.
Πλούσιοι έμποροι, τραπεζίτες, επιχειρηματίες και εφοπλιστές άρχισαν να καταφθάνουν από όλα τα σημεία της Μεσογείου: Ελλάδα, Ιταλία, Αίγυπτο, Κύπρο, Μέση Ανατολή, Μικρά Ασία, ιδίως δε μετά την ανακήρυξη της Δήλου σε ελευθέρα ζώνη. Εγκαταστάθηκαν μαζί με τις οικογένειές τους, ίδρυσαν επιχειρήσεις και έχτισαν πολυτελείς κατοικίες. Μαζί τους έφεραν και τις παραδόσεις και τις θρησκείες τους και ίδρυσαν ναούς στην Ίσιδα, στον Άνουβι, στον Αρποκράτη (εξελληνισμένη μορφή του Αιγυπτίου θεού Ώρου), στον Σάραπι, στον Χαντάντ, στην Αταργάτη κλπ. Επίσης, η πρώτη συναγωγή στην Ευρώπη ιδρύθηκε εδώ.
Πέρσι οι αρχαιολόγοι είχαν διερευνήσει περιοχή της συνοικίας του Σταδίου, η οποία είχε βυθιστεί. Οι υποβρύχιες αυτές έρευνες είχαν δείξει ότι και στη συγκεκριμένη συνοικία, λειτουργούσε εμπορικό λιμάνι, με χρήση βοηθητική στο κεντρικό αρχαίο λιμάνι της Δήλου, που βρίσκεται στα δυτικά του νησιού.
Αντιγόνη Καρατάσου
