Η επιτυχημένη μεταμόσχευση καρδιάς ενός γενετικά τροποποιημένου χοίρου σε άνθρωπο κάνει τους επιστήμονες να αισιοδοξούν. Το επόμενο βήμα είναι να ανοίξει ο δρόμος για παρόμοιες επεμβάσεις, δίνοντας ελπίδα σε χιλιάδες ασθενείς που αργοπεθαίνουν, αναμένοντας το μόσχευμα που δεν έρχεται ποτέ. Στη χώρα μας, υπάρχουν λίστες αναμονής με ασθενείς που φτάνουν να περιμένουν ακόμη και 7,5 χρόνια για μεταμόσχευση νεφρού!
Στον απόηχο της πρώτης παγκοσμίως μεταμόσχευσης καρδιάς από γενετικά τροποποιημένο χοίρο σε ασθενή με σοβαρή καρδιοπάθεια, ο καθηγητής ιατρικής ΕΚΠΑ, Γιώργος Παπαθεοδωρίδης, διευθυντής της Μονάδας Μεταμόσχευσης Ήπατος στο «Λαϊκό» νοσοκομείο και πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων (ΕΟΜ) εξηγεί στο Liberal.gr τι σηματοδοτεί αυτή η πρωτοποριακή επιστημονική εξέλιξη και καταγράφει την κατάσταση των μεταμοσχεύσεων στην Ελλάδα.
Από τη δική του μεριά, ο καρδιοχειρουργός Σωτήρης Πράπας, Διευθυντής της Καρδιοχειρουργικής Κλινικής του Νοσοκομείου «Ερρίκος Ντυνάν» μιλά για την πρόοδο που έχει συντελεστεί στην επεμβατική καρδιολογία, με συνέπεια να μειωθούν οι ανάγκες για μεταμόσχευση καρδιάς.
Η ξενομεταμόσχευση (δηλαδή η μεταμόσχευση μοσχευμάτων από ζώο στον άνθρωπο) ξεκίνησε πριν από δεκαετίες με τη μεταμόσχευση καρδιακών βαλβίδων από χοίρο σε ασθενείς που έπασχαν από βαλβιδοπάθειες ωστόσο δεν είχε ποτέ πριν επιχειρηθεί η μεταμόσχευση ενός τόσο ζωτικού οργάνου όσο η καρδιά, που παράλληλα είναι ένα και από τα πιο δυσεύρετα μοσχεύματα, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και σε διεθνές επίπεδο.
«Η πιθανότητα του να έχουμε στο μέλλον ζώα που θα είναι γενετικά τροποποιημένα και θα μπορούμε να τα εκτρέφουμε και γι’ αυτό το λόγο ώστε να μας προσφέρουν σαν μοσχεύματα όργανα τα οποία είναι δυσεύρετα θα αλλάξει δραματικά την τύχη των μεταμοσχεύσεων και των μεταμοσχευμένων ασθενών. Αν μπορούμε να προγραμματίσουμε πότε θα κάνουμε μια μεταμόσχευση καρδιάς ή ήπατος, και το μόσχευμα θα είναι διαθέσιμο-αντί να περιμένει ο ασθενής σε λίστες αναμονής και συχνά να πεθαίνει περιμένοντας τότε όλα αλλάζουν. Δεν θα υπάρχουν καθυστερήσεις κι αναμονές, η μεταμόσχευση θα γίνεται έγκαιρα, όταν ο ασθενής θα είναι ακόμα σε καλύτερη κατάσταση, η όλη διαδικασία θα γίνεται στο πλαίσιο ενός συντονισμένου προγράμματος οπότε όλα θα πηγαίνουν καλύτερα» επισημαίνει ο πρόεδρος του ΕΟΜ, καθηγητής ιατρικής ΕΚΠΑ, Γιώργος Παπαθεοδωρίδης, διευθυντής της Πανεπιστημιακής Γαστρεντερολογικής Κλινικής και διευθυντής της Μονάδας Μεταμόσχευσης Ήπατος στο «Λαϊκό» νοσοκομείο.
Ο Γ. Παπαθεοδωρίδης προσθέτει πως είμαστε ακόμα αρκετά μακριά από ένα τέτοιο (ιδιαίτερα αισιόδοξο) μέλλον στις μεταμοσχεύσεις, ωστόσο πρόκειται για ένα ενδεχόμενο πιο πιθανό και πιο ρεαλιστικό από κάποιες πειραματικές θεραπείες με βλαστοκύτταρα που έχουν δοκιμαστεί για την επιδιόρθωση οργάνων με σοβαρές βλάβες. Σε ό,τι αφορά αυτό το τελευταίο, έχουν γίνει προσπάθειες μεμονωμένα από ερευνητικές ομάδες, αλλά μέχρι τώρα δεν έχουν οδηγήσει κάπου.
Στην Ελλάδα, σε ό,τι αφορά τις μεταμοσχεύσεις δεν είμαστε στο μέσο όρο της Ευρώπης ούτε λίγο κάτω από το μέσο όρο. Είμαστε μεταξύ των ουραγών, σε πολύ χαμηλή θέση μαζί με κάποιες χώρες της ανατολικής Ευρώπης, ενώ υπάρχουν κράτη που δεν έχουμε σε σοβαρή υπόληψη κι όμως μας έχουν «φορέσει τα γυαλιά». Όπως επισημαίνει ο καθηγητής Γ. Παπαθεοδωρίδης, παγκόσμια πρωταθλήτρια στις μεταμοσχεύσεις είναι η Ισπανία ενώ εξαιρετικά καλή επίδοση έχουν η Κροατία, η Πορτογαλία και η Εσθονία.
Ο πρόεδρος του ΕΟΜ εκτιμά ότι στην Ελλάδα δεν τα πάμε καλά γιατί οι μεταμοσχεύσεις πέραν της ανάπτυξης της δωρεάς οργάνων είναι μια πολύπλοκη διαδικασία που απαιτεί πολυπαραγοντική συνεργασία. Πολλοί κρίκοι στην αλυσίδα πρέπει να δουλέψουν μαζί, χρειάζεται συνεργασία διεπιστημονικών ομάδων αλλά και συνεργασία με διάφορους κρατικούς φορείς, χωρίς γραφειοκρατία και καθυστερήσεις. Στην Ελλάδα όταν μια ομάδα αναλαμβάνει να κάνει κάτι μπορεί να κάνει θαύματα αλλά όταν το πλαίσιο της συνεργασίας ανοίγει και συμμετέχουν κι άλλοι φορείς, τα πράγματα δυσκολεύουν.
7,5 χρόνια στην αναμονή για μεταμόσχευση νεφρού!
Σε ό,τι αφορά την κατάσταση στις μεταμοσχεύσεις στη χώρα μας, υπάρχουν ασθενείς που περιμένουν χρόνια για ένα μόσχευμα. Στην μεταμόσχευση νεφρού, οι λίστες φτάνουν ακόμη και τα 7,5 χρόνια επειδή οι ασθενείς με νεφρική ανεπάρκεια ζουν πολύ κάνοντας αιμοκάθαρση, οπότε τα νέα περιστατικά προστίθενται στα παλιά και η λίστα μεγαλώνει.
Αντίθετα, στα άλλα όργανα και κυρίως στο ήπαρ, την καρδιά και στους πνεύμονες η αναμονή είναι πολύ μικρότερη, με διάρκεια από 12 μήνες έως 15 μήνες περίπου γιατί οι ασθενείς δεν αντέχουν πολύ από τη στιγμή που θα μπουν στη λίστα.
Το προσδόκιμο επιβίωσης τους -χωρίς τη μεταμόσχευση- είναι περίπου δύο χρόνια και καθώς αρκετοί πεθαίνουν περιμένοντας, τα νέα περιστατικά αντικαθιστούν όσους «φεύγουν».
Η έλλειψη των μοσχευμάτων βάζει υποχρεωτικά και κριτήρια όπως ηλικιακά (τα 68 έτη για αρκετές μεταμοσχεύσεις) ή άλλα κριτήρια που αποκλείουν πάσχοντες με ογκολογικά νοσήματα κι αυτό το πρόβλημα θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί αν υπήρχε διαθεσιμότητα οργάνων, όπως για παράδειγμα από ξενομεταμόσχευση, δηλαδή από ζώο σε άνθρωπο), όπως υπογραμμίζει ο Γ. Παπαθεοδωρίδης.
Η απώλεια ασθενών στην αναμονή για μεταμοσχεύσεις ήπατος, καρδιάς ή πνευμόνων είναι μεγάλη και στη Μονάδα του «Λαϊκού» νοσοκομείου για όσους προσέρχονται για μεταμόσχευση, άλλοι τόσοι χάνονται στην αναμονή.
Οι λίστες αναμονής είναι αποκλειστικά για ενήλικες -ευτυχώς λίστες για παιδιά στην Ελλάδα δεν υπάρχουν, επειδή οι μεταμοσχεύσεις σε παιδιατρικούς ασθενείς είναι πολύ εξειδικευμένες επεμβάσεις και γίνονται κυρίως σε κέντρα του εξωτερικού στην Ιταλία.
Στον τομέα των μεταμοσχεύσεων καρδιάς η επεμβατική καρδιολογία έχει προσφέρει σημαντικά πλεονεκτήματα στην αντιμετώπιση των καρδιολογικών παθήσεων ώστε να διορθώνονται είτε εκ γενετής τα καρδιολογικά προβλήματα είτε αργότερα, οι βλάβες που δημιουργούνται με την ηλικία.
Δυστυχώς, στα άλλα όργανα δεν έχει συντελεστεί αντίστοιχη πρόοδος. Έτσι, από τις παθήσεις του πνεύμονα χάνονται δυστυχώς νέοι άνθρωποι και η μόνη θετική εξέλιξη είναι ότι πρόσφατα εγκρίθηκε θεραπεία για την κυστική ίνωση, αλλά πρέπει να δοθεί την κατάλληλη στιγμή. Επίσης αν το ήπαρ έχει φτάσει σε στάδιο κίρρωσης, τότε η βλάβη δεν διορθώνεται. Υπάρχουν θεραπείες για τις χρόνιες ηπατίτιδες και εκριζώνεται ο ιός HVC (της ηπατίτιδας C) αλλά σε περιστατικά λιπώδους διήθησης του ήπατος ή αλκοολισμό δεν γίνεται τίποτα.
Μακρύς δρόμος
Το μήνυμα που στέλνει ο πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού μεταμοσχεύσεων είναι ότι βρισκόμαστε σε ένα πρώιμο στάδιο για κάτι που μπορεί να αποδεχθεί εξαιρετικά χρήσιμο στο μέλλον, αλλά έχουμε ακόμα μακρύ δρόμο μπροστά μας για να φτάσουμε μέχρι εκεί. Αν ο δρόμος θα είναι μακρύτερος από τις μακριές λίστες αναμονής, αυτό μένει να αποδειχθεί.
Ο καρδιοχειρουργός Σωτήρης Πράπας, Διευθυντής της Καρδιοχειρουργικής Κλινικής του Νοσοκομείου «Ερρίκος Ντυνάν» από τη δική του μεριά εξηγεί ότι η πρωτογενής αγγειοπλαστική έχει επιτελέσει θαύματα στα εμφράγματα του μυοκαρδίου κι έτσι λοιπόν δεν βλέπουμε πια εκείνα τα τεράστια ανευρύσματα, μετά από ένα έμφραγμα. Παλιότερα στους στεφανιαίους ασθενείς βλέπαμε αυτές τις κατακλυσμιαία εξελίξεις που οδηγούν στο μονοπάτι της καρδιακής ανεπάρκειας. Η τελευταία είναι το τελικό στάδιο ενός λαβωμένου από έμφραγμα μυοκάρδιο -οπότε σε αυτόν τον τομέα έχουν περιοριστεί οι ανάγκες για μεταμόσχευση.
«Υπάρχουν ωστόσο οι μυοκαρδίτιδες οι οποίες μπορεί να προκαλέσουν βλάβες στην καρδιά και να χρειαστεί μεταμόσχευση. Οι μυοκαρδίτιδες προκαλούνται είτε εκ γενετής είτε εμφανίζονται στη διάρκεια της ζωής (επίκτητες μυοκαρδίτιδες, όπως για παράδειγμα μετά από προσβολή ιών, σαν τον κορονοϊό, η διατατική μυοκαρδίτιδα και η ισχαιμική μυοκαρδίτιδα). Συνεπώς, ανάγκη για μεταμόσχευση καρδιάς υπάρχει -πάντα θα υπάρχει, με τα μοσχεύματα να είναι λίγα και τους ασθενείς να περιμένουν με την ελπίδα πως θα έρθει (εγκαίρως) η σειρά τους…
