Φέτος, φτάσαμε σε ένα τραγικό ορόσημο - 100 εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο έχουν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους. Σήμερα η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες δημοσιεύει την ετήσια Έκθεσή της «Παγκόσμιες Τάσεις» για το 2021, μια χρονιά που σημαδεύτηκε από την εμφάνιση νέων συρράξεων και την αναζωπύρωση παλαιότερων.
Στα τέλη του 2021, περισσότεροι από 89,3 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο είχαν εκτοπιστεί εξαιτίας του πολέμου, της βίας, των διώξεων και των παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ο αριθμός αυτός έχει πλέον ξεπεράσει για πρώτη φορά το συγκλονιστικό ορόσημο των 100 εκατομμυρίων ανθρώπων, μετά από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Ο αριθμός αυτός αυξάνεται κάθε χρόνο την τελευταία δεκαετία, αγγίζοντας σήμερα τα υψηλότερα επίπεδα που έχουν σημειωθεί ποτέ.
Η τάση αυτή που παρατηρείται στο φαινόμενο του αναγκαστικού εκτοπισμού μπορεί να αντιστραφεί μόνο με μια νέα συντονισμένη προσπάθεια για την επίτευξη ειρήνης. Μόνο την τελευταία δεκαετία, ο αριθμός των χωρών που επλήγησαν από συρράξεις έχει διπλασιαστεί. Αν και οι προσπάθειες παροχής ανθρωπιστικής βοήθειας μπορούν να ανακουφίσουν τον ανθρώπινο πόνο, οι λύσεις δεν είναι ανθρωπιστικές, είναι πολιτικές.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το 83% των προσφύγων παγκοσμίως φιλοξενούνται από χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος. Επιπρόσθετες προκλήσεις συνιστούν η έλλειψη τροφίμων, ο πληθωρισμός και η κλιματική κρίση, οι οποίες επιδεινώνουν τα δεινά που αντιμετωπίζουν αυτοί οι πληθυσμοί, οδηγώντας την ανθρωπιστική ανταπόκριση στα όριά της. Παράλληλα, η προοπτική χρηματοδότησης για πολλές από τις καταστάσεις αυτές μοιάζει απογοητευτική. Σε παγκόσμιο επίπεδο, το 80% των ανθρώπων που έχουν εκτοπιστεί εξαιτίας των συρράξεων και των διώξεων προέρχονται από χώρες που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της κλιματικής κρίσης.
Μια θετική εξέλιξη ήταν ότι παρατηρήσαμε φέτος τεράστια αλληλεγγύη και επιμερισμό της ευθύνης από τα κράτη απέναντι στους ανθρώπους που τράπηκαν σε φυγή από την Ουκρανία εξαιτίας του πολέμου που δημιούργησε την ταχύτερα εξελισσόμενη προσφυγική κατάσταση. Από τον Φεβρουάριο, περίπου πέντε εκατομμύρια άνθρωποι έχουν βρει καταφύγιο εκτός της Ουκρανίας και περισσότεροι από εφτά εκατομμύρια έχουν εκτοπιστεί εντός των συνόρων της χώρας. Αυτό που χρειαζόμαστε τώρα είναι να δούμε μια παρόμοια ανταπόκριση απέναντι σε όλες τις προσφυγικές κρίσεις στον κόσμο, χωρίς καμία διάκριση ανάλογα με το πού ή από πού κάποιος άνθρωπος διαφεύγει.
Στην Ελλάδα, το 2015, η αλληλεγγύη απέναντι σε όσους τράπηκαν σε φυγή ήταν εξίσου αξιοσημείωτη. Από την πολιτεία μέχρι τις μη κυβερνητικές οργανώσεις, τις τοπικές κοινότητες και τους πολίτες, η ανταπόκριση και η τεράστια έκφραση υποστήριξης και συμπαράστασης υπήρξε συγκλονιστική. Η αλληλεγγύη αυτή πρέπει να συνεχιστεί, ενώ χρειάζονται παράλληλα να καταβληθούν περαιτέρω προσπάθειες για την καθιέρωση ενός ισότιμου συστήματος επιμερισμού της ευθύνης για όσους εγκαταλείπουν τις πατρίδες τους.
Στο μεταξύ, αν και η ταχύτητα και ο όγκος του εκτοπισμού εξακολουθεί να υπερβαίνει τις διαθέσιμες λύσεις για τους εκτοπισμένους, πρέπει να συνεχίσουμε να συνεργαζόμαστε για να διασφαλίσουμε ότι οι άνθρωποι θα ζουν με αξιοπρέπεια και θα έχουν πρόσβαση στα δικαιώματά τους. Στην Ελλάδα, γίνονται ήδη νέες προσπάθειες για τη διασφάλιση της τοπικής ένταξης των προσφύγων, που θα τους επιτρέψει να μπορούν να συνεισφέρουν στην οικονομία και την κοινωνία της χώρας υποδοχής τους, μέχρις ότου να υπάρξει ειρήνη και να μπορέσουν να επιστρέψουν στα σπίτια τους.
Μόνο την περασμένη χρονιά, 23 χώρες, με πληθυσμό συνολικά 850 εκατομμυρίων ανθρώπων, αντιμετώπισαν συγκρούσεις μέτριας ή υψηλής έντασης, σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα. Εάν σε όλα αυτά προστεθεί και μια επισιτιστική κρίση, οι τάσεις αυτές θα επιταχυνθούν.
Εάν η διεθνής κοινότητα δεν συσπειρωθεί για να αναλάβει δράση για την αντιμετώπιση αυτής της επιδεινούμενης ανθρωπιστικής τραγωδίας, για την επίλυση των συγκρούσεων και για την εύρεση βιώσιμων λύσεων, θα δούμε τους αριθμούς των εκτοπισμένων πληθυσμών να συνεχίζουν να αυξάνονται, όπως και τα δεινά που επιφέρει ο εκτοπισμός τους.
* H Μαρία Κλάρα Μαρτίν είναι Αντιπρόσωπος Ύπατης Αρμοστείας ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στην Ελλάδα
