Αύγουστος του 1998, η Ρωσία δήλωσε αδυναμία εξυπηρέτησης του δολαριακού της χρέους. Η κρίση προέκυψε από την αλληλεπίδραση απερίσκεπτων ξένων επενδύσεων και ανεύθυνης διαχείρισης στο εσωτερικό της χώρας. Το έναυσμα ήταν η πτώση στην τιμή του πετρελαίου στα 11 δολ. το βαρέλι.
Καθώς το πετρέλαιο ήταν βασικό εξαγώγιμο προϊόν της Ρωσίας, το Κρεμλίνο βρέθηκε σε αδιέξοδο και η Ρωσία δεν μπορούσε να πληρώσει τους τόκους των δανείων της. Η σημερινή ημέρα της αθέτησης πληρωμής των ομολόγων απέχει σημαντικά από το 1998, καθώς οι συνθήκες ήταν διαφορετικές για την οικονομία της χώρας.
Το κενό που άφησε τότε η κατάρρευση του κεντρικού σχεδιασμού από τους οικονομολόγους του Γέλτσιν, που είχαν προσπαθήσει να στήσουν αξιόπιστες αγορές για την προμήθεια ρούχων, τροφίμων και αγαθών καθημερινής ανάγκης ήταν ικανό να οδηγήσει τη ρωσική οικονομία σε αδυναμία εξυπηρέτησης του χρέους της.
Οι οικογένειες και οι επιχειρήσεις λειτουργούσαν και προσπαθούσαν να τα βγάλουν πέρα χωρίς να υποβάλλουν φορολογικές δηλώσεις, με αποτέλεσμα η κυβέρνηση να μην μπορεί να συγκεντρώσει τους φόρους που χρειαζόταν για να παράσχει βασικές υπηρεσίες στον λαό ή να πληρώσει τα χρέη της.
Οι ολιγάρχες είχαν καταφέρει να ελέγξουν τεράστιες φέτες των πλουτοπαραγωγικών πηγών της χώρας, και ο πληθωρισμός κατά περιόδους ανέβαινε σε δυσθεώρητα ύψη, εντείνοντας την αθλιότητα δεκάδων εκατομμυρίων Ρώσων, οι οποίοι προσπαθούσαν να ζήσουν με περιορισμένα εισοδήματα. Εκείνο το διάστημα χιλιάδες Ρώσοι πολίτες την πλήρωσαν και αναγκάστηκαν να μεταναστεύσουν σε δυτικές χώρες. Πτυχιούχοι, γιατροί, δικηγόροι, καθηγητές δούλευαν εργάτες σε ευρωπαϊκες χώρες αναζητώντας ένα καλύτερο μέλλον.
Καθώς η κρίση εξελίσσονταν, το ΔΝΤ έδωσε βοήθεια ύψους 23 δισ. δολ σε εγγυήσεις δανείων. Μετά τις πρώτες πληρωμές η κυβέρνηση δεν δέχτηκε τις προϋποθέσεις του ΔΝΤ περί χρηστής οικονομικής διαχείρισης και περί οικονομικής μεταρρύθμισης. Αυτή η προκλητική στάση οδήγησε το ΔΝΤ να σταματήσει τη βοήθεια.
Στα μέσα του Αυγούστου, και με τη Ρωσική τράπεζα να έχει καταναλώσει άσκοπα παραπάνω από τα μισά αποθέματα σε ξένο συνάλλαγμα, η διπλωματία απέτυχε και η συναλλαγματική ισοτιμία έπεσε 38% μέσα σε μία ημέρα. Η χρεοκοπία κατέπληξε τους επενδυτές και τις τράπεζες που είχαν επενδύσει χρήματα στη Ρωσία παρά τους προφανείς κινδύνους.
Πολλοί λειτούργησαν βασισμένοι στη βεβαιότητα ότι οι Δύση θα ήταν πρόθυμη να γλυτώσει τη Ρωσία σε περίπτωση αδυναμίας πληρωμών. Έλεγαν τότε ότι «η Ρωσία είναι υπερβολικά πυρηνική για να τις επιτραπεί να αποτύχει!». Φυσικά, στοιχημάτισαν λάθος!
Το «ωστικό κύμα» από τη στάση πληρωμών χτύπησε τις αγορές του πλανήτη. Ο Dow Jones έχασε 12% σε τέσσερις ημέρες. Οι αγορές ομολόγων αντέδρασαν πολύ πιο έντονα, καθώς οι επενδυτές κατέφυγαν μαζικά στα εγγυημένα κρατικά ομόλογα. Οι τράπεζες σταμάτησαν να δίνουν δάνεια και ανέβασαν τα επιτόκια.
Ο φόβος ότι μετά από πολυετή άνοδο των δεικτών θα πλησίαζε το τέλος και η κατάρρευση αποδείχθηκε για άλλη μια φορά πρόωρος, καθώς η κρίση αντιμετωπίστηκε άμεσα από την Fed με τον Άλαν Γκρίνσπαν στο τιμόνι της. Ο τρόπος με τον οποίον αντέδρασε η Fed αντανακλούσε μια βαθμιαία εξελισσόμενη αποστασιοποίηση από τις συνηθισμένες πρακτικές της.
Παρόλο που η οικονομική ανάπτυξη στις ΗΠΑ ήταν σημαντική η κεντρική τράπεζα προτίμησε να μειώσει τα επιτόκια, καθώς θεώρησε ότι ένα αποσταθεροποιητικό σενάριο της παγκόσμιας οικονομίας θα επιφέρει μεγαλύτερη απειλή για την οικονομική ευημερία από τον πιθανό υψηλότερο πληθωρισμό που θα δημιουργούσε το εύκολο χρήμα.
Όπως τονίσαμε και στα προηγούμενα μας άρθρα η ανθρωπότητα μπαίνει στον νέο ψυχρό πόλεμο! Έναν πόλεμο που θεωρώ πως ουσιαστικά ποτέ δεν είχε σταματήσει! Αν θέλουμε να συγκρίνουμε τη στάση πληρωμών του 1998 με τη σημερινή θα δούμε ότι οι διαφορές είναι σημαντικές και σίγουρα αυτό που επηρεάζει σε πρώτη φάση είναι η απειλή του πολέμου παρά οι παράπλευρες απώλειες.
Η απειλή μιας παγκόσμιας ύφεσης που δεν έγινε εφικτή με την πανδημία επανέρχεται με την απειλή ενός τρίτου παγκοσμίου πολέμου που ουσιαστικά στο πεδίο της Ουκρανίας έχει ξεκινήσει. Το μεγαλύτερο αγκάθι αποτελεί όπως αναφέραμε στα προηγούμενά μας άρθρα η αντιμετώπιση της κατάστασης από τις κεντρικές τράπεζες του πλανήτη.
Μπορεί τότε ο Γκρίνσπαν να έριξε τα επιτόκια αλλά σήμερα βρισκόμαστε μπροστά στην πρώτη άνοδο των επιτοκίων για το 2022. Το ουσιαστικότερο όμως είναι το γεγονός ότι πλέον η Ρωσία είναι ο επιτιθέμενος και όχι αυτός που χρειάζεται βοήθεια για να σωθεί. Διεξάγει έναν πόλεμο που αμαυρώνει την εικόνα της και οδηγεί σε απομονωτισμό που πολύ δύσκολα θα επανέλθει στην πρωτινή κατάσταση.
Οι δυτικές επιχειρήσεις φεύγουν από τη χώρα και οι Ρώσοι κλείνουν την πόρτα σε εξαγωγές πρώτων υλών διατηρώντας την ενεργειακή κρίση και την επερχόμενη επισιτιστική. Ο πλανήτης και πάλι σε κατάσταση σοκ, απομένει να μας επισκεφθούν και εξωγήινοι σε λίγο!
Οι συμμαχίες δυτικών και ανατολικών χωρών έχουν λάβει σάρκα και οστά, άτυπα μεν, ουσιαστικά δε, ενισχύοντας τις αντιμαχόμενες πλευρές. Ο κίνδυνος να κλιμακωθεί η ένταση από ένα λάθος χειρισμό ή μια παρανοϊκή πράξη χρήσης χημικών ή πυρηνικών, ή από ένα πυρηνικό ατύχημα είναι πέρα από κάθε άλλη φορά εφικτός αλλά λόγω και του μεγάλου μεγέθους του και αποτρέψιμος.
Κανένας δεν μπορεί να μείνει ανεπηρέαστος από έναν κόσμο που δοκιμάζεται από μεγάλες εντάσεις, όπως ένας πόλεμος. Το επίπεδο ζωής των εθνών θα πρέπει να απασχολεί την παγκοσμιοποιημένη μας αγορά, καθώς οι συνέπειες από την επιστροφή στον απομονωτισμό θα επαναφέρει όλα εκείνα τα προβλήματα που προϋπήρχαν πριν τον Β’Παγκόσμιο.
Είναι αλήθεια ότι η ανθρωπότητα δοκιμάστηκε σκληρά την περίοδο της πανδημίας. Η ψυχική ευφορία χάθηκε πίσω από τις εικόνες των θανάτων και τα καμιόνια της Ιταλίας! Ο φόβος του θανάτου κυριαρχούσε παντού, αλλά αποδείχθηκε προσωρινός εκτός από εκείνους που δεν τα κατάφεραν. Σήμερα η ψυχική μας ευφορία δοκιμάζεται για ακόμη μία φορά!
Πανδημία, πόλεμος, ενεργειακή κρίση, επισιτιστική κρίση κ.ο.κ. δεν αφήνουν την ευφορία να γίνει η γιορτή της ζωής. Και όταν ο άνθρωπος δεν γιορτάζει την καθημερινότητά του, τότε η ζωή δεν είναι απόλαυση αλλά φόβος! Η προσγείωση στην πραγματικότητα της επόμενης ημέρας ενισχύει τον φόβο, καθώς απειλείται και πάλι το ένστικτο της αυτοσυντήρησης το οποίο αποτελεί τη βάση για τις επιλογές μας στη ζωή, είτε αυτές είναι επενδυτικές, είτε καταναλωτικές, κ.ο.κ.
Οι πολίτες του πλανήτη βρίσκονται πολύ κοντά στην απάντηση του διλήμματος, παγκοσμιοποίηση και ελεύθερες αγορές ή εθνοκεντρισμός, φυλετισμός και λαϊκισμός, που εμφανίζονται όταν απειλείται η ταυτότητα μας και δεν υπάρχει καλύτερη επιλογή.
Δυστυχώς, και όσο υπάρχουν ακόμα γύρω μας εστίες που υποστηρίζουν ακραίες θέσεις και συγκρίνουν τον θάνατο ενός Ουκρανού με τον θάνατο ενός Ρώσου ή ενός Σύριου ή ενός Γιουγκοσλάβου, τότε καταλαβαίνουμε ότι η ανθρωπότητα οδηγείται σε έναν νέο σκοταδισμό πολύ πιο πίσω από τον Μεσαίωνα και πιθανότατα στον επόμενο πόλεμο με σφεντόνες και πέτρες!
