Εκ πρώτης όψεως η (δι)ερώτηση είναι εξόχως σοκαριστική. Πώς θα μπορούσε να παράγει ανθρωποκτόνο αποτέλεσμα το κατεξοχήν ανθρωποκεντρικό και ανθρωπιστικό ιδεολόγημα του Φιλελευθερισμού; Και όμως…
Ήδη η εποχή μας - με τη φρικτή πανδημία, η οποία συνιστά πράγματι έκτακτη περίσταση - έθεσε τις πολιτικές εξουσίες, πρωτίστως αυτές που έχουν φιλελεύθερο ιδεολογικό πρόσημο, μπροστά στο δίλημμα: Ή προστατεύω την ανθρώπινη ελευθερία (στοιχεία της οποίας είναι τόσο το δικαίωμα της ανθρώπινης αυτοδιάθεσης όσο και η ελεύθερη και απαρακώλυτη έκφραση άποψης…). Ή προστατεύω την ανθρώπινη ζωή…
Ειδικότερα…
Το φιλελεύθερο κράτος, με βάση το αξιακό του υπόβαθρο, δικαιούται να περιορίζει την ανθρώπινη ελευθερία μόνο όταν αυτό γίνεται προς προστασία ευρύτερων και υπερκείμενων κοινωνικών αγαθών. Με ποια νομιμοποίηση, επομένως, μπορεί η φιλελεύθερη εξουσία να στερήσει το άτομο του δικαιώματος να αρνείται δι’ εαυτό τον εμβολιασμό, όταν η άρνησή του δεν παράγει διακινδύνευση κοινωνικού αγαθού;
Πχ όταν δέχεται να μη βγαίνει από το σπίτι του –όπου ενδεχομένως ο αρνητής ζει μόνος, έχοντας κανονίσει να του αποστέλλεται φαγητό, το οποίο πληρώνει ηλεκτρονικά, άρα δεν έρχεται σε επαφή με άλλο άνθρωπο-, παράλληλα δε παραιτείται του δικαιώματος πρόσβασης σε ΜΕΘ, εφόσον προσβληθεί από την ασθένεια από την οποία αρνήθηκε να προστατευθεί για του εμβολιασμού; Ταυτόχρονα δε με ποια νομιμοποίηση το φιλελεύθερο κράτος μπορεί να ποινικοποιεί την, προφανώς αντιεπιστημονική, προβολή της άποψης πως το εμβόλιο είναι περισσότερο επικίνδυνο απ’ ό,τι είναι –ή δεν είναι- σωτήριο, όταν μάλιστα δεν είναι αξιόποινος ο ισχυρισμός πως η γη είναι επίπεδη ή ακίνητη ή πως υπάρχει μεταθανάτια σωτηρία (η οποία μάλιστα, κατά τους προτεστάντες, είναι προκαθορισμένη) κοκ;
Αν, λοιπόν, δεχόμαστε όλες αυτές τις κάμψεις των (ολοσχερώς) φιλελεύθερων αξιών, είναι γιατί προτάσσουμε την προστασία της ανθρώπινης ζωής.
Δεν υπήρξε, ωστόσο, η πανδημία η πρώτη φορά που το φιλελεύθερο ιδεολόγημα φάνηκε να βρίσκεται σε σύγκρουση με την προστασία της ζωής. Διάβαζα πρόσφατα στο σπουδαίο βιβλίο του Bryson για το σώμα μας (εκδ. Μεταίχμιο) πως οι ΗΠΑ είναι η μακράν πρώτη χώρα στον κόσμο σε δαπάνες τόσο για την ιατρική έρευνα όσο και για τη χρηματοδότηση δομών και υπηρεσιών υγείας. Ωστόσο οι πολίτες τους έχουν πολύ χαμηλότερο προσδόκιμο ζωής σε σχέση με αυτούς όλων των άλλων προηγμένων λαών του πλανήτη, αυτό δε ισχύει και για τα πλέον εύπορα και μορφωμένα στρώματα αυτής της χώρας –σε σχέση με τα αντίστοιχα στρώματα αλλού-, τα οποία προφανώς διατρέφονται σωστά και ποιοτικά, κατοικούν σε υγιεινά σπίτια κοκ.
Κάποιες, λοιπόν, από τις ερμηνείες που προβάλλονται για το συγκεκριμένο παράδοξο, συνδέονται μα την αυξημένη απήχηση των φιλελεύθερων αξιών στη χώρα του Ουάσινγκτον! Πώς;
Οι ΗΠΑ είναι η μόνη, ίσως, προηγμένη χώρα του πλανήτη όπου –στη μεγάλη πλειονότητα των πολιτειών- δεν είναι υποχρεωτική η, φυσικά ανελεύθερη, κρανοφορία των μοτοσυκλετιστών! (Σε κάποιες πολιτείες είναι υποχρεωτική μόνο στα παιδιά έως 12 ετών, όταν είναι συνεπιβάτες μοτοσυκλέτας, γιατί μετά από αυτή την ηλικία θεωρείται πως πρέπει και αυτά να έχουν δικαίωμα ελεύθερης επιλογής). Το ποσοστό των θανατηφόρων δυστυχημάτων εκτινάσσεται…
Επίσης, με βάση τους κανόνες της ελεύθερης αγοράς, πχ ένα αγγειογράφημα κοστίζει στις ΗΠΑ …τριάντα φορές περισσότερο απ’ ό,τι στον Καναδά… Δηλαδή υπάρχει κόστος διαγνωστικών εξετάσεων απαγορευτικό για πολλούς πολίτες…
Αυτά ως γενικοί προβληματισμοί για τις εσωτερικές αντιφάσεις που εμφανίζει, στην απόλυτη εφαρμογή της, η πιο ανθρωποκεντρική ιδεολογία που προσέγγισε ποτέ η ανθρώπινη σκέψη…
* Ο Θανάσης Διαμαντόπουλος είναι Ομότιμος καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης
