Αύξηση κατά 17% του ποσοστού των καταγγελιών για αυθαίρετη συμπεριφορά των ανδρών των Σωμάτων Ασφαλείας, με την πλειοψηφία αυτών να εντοπίζεται στην Ελληνική Αστυνομία, καταγράφει έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη για το 2021. Συνολικά υποβλήθηκαν 308 καταγγελίες εκ των οποίων 6 στις 10 αφορούσαν προσβολή σωματικής ακεραιότητας και προσωπικής ελευθερίας.
Σύμφωνα με την έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη ως Εθνικού Μηχανισμού Διερεύνησης Περιστατικών Αυθαιρεσίας για το 2021, διαπιστώνονται δυσλειτουργίες στην πειθαρχική διαδικασία στα Σώματα Ασφαλείας και διαφαινόμενη στοχοποίηση από αυτά νεαρών πολιτών και άλλων ευάλωτων ομάδων, λόγω εθνικής, εθνοτικής ή φυλετικής καταγωγής, διαπιστώνει ο Συνήγορος του Πολίτη στην τέταρτη έκθεσή του ως Εθνικός Μηχανισμός Διερεύνησης Περιστατικών Αυθαιρεσίας για το 2021.
Από το σύνολο των 308 υποθέσεων που καταγράφηκαν τη συγκεκριμένη χρονιά, διαβιβάστηκαν στη συντριπτική τους πλειονότητα από την Ελληνική Αστυνομία, 4 από το Λιμενικό Σώμα, 2 από τη Frontex και μια από το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους, στο πλαίσιο της εκ του νόμου υποχρέωσης των αρμόδιων υπηρεσιών να διαβιβάζουν προς τον Συνήγορο τις διαταγές διενέργειας εσωτερικών πειθαρχικών ερευνών.
Καμία υπόθεση δεν προωθήθηκε από τα σωφρονιστικά καταστήματα. Επίσης, περιστατικά αυθαίρετης συμπεριφοράς των οργάνων των Σωμάτων Ασφαλείας κατήγγειλαν και πολίτες και μάλιστα διαπιστώνεται αύξηση κατά 41% σε σχέση με όσα είχαν καταγγελθεί από πολίτες ένα χρόνο νωρίτερα, με την ανεξάρτητη αρχή να διαπιστώνει ευρύτερη εμπέδωση του ελεγκτικού ρόλου του Μηχανισμού.
Από τις υποθέσεις που καταγράφηκαν, το 62% αφορά σε προσβολή σωματικής ακεραιότητας ή προσωπικής ελευθερίας, ενώ το 14% σε ρατσιστικά κίνητρα ή διακρίσεις. Επίσης, σημειώνεται ότι ένας σημαντικός αριθμός υποθέσεων έχουν ως κύριο αντικείμενο αστυνομικής αυθαιρεσίας νεαρά άτομα, συχνά ανήλικα.
Σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά παρατηρείται μείωση στις υποθέσεις που αφορούν σε καταγγελλόμενες προσβολές κατά της σωματικής ακεραιότητας (-8%) και κατά της ζωής (-2%), αλλά αύξηση στις υποθέσεις με αντικείμενο συμπεριφορά που ενέχει ρατσιστικό κίνητρο ή άλλη διάκριση (4%), παράνομη χρήση πυροβόλου όπλου (3%), βασανιστήρια (2%) και προσβολές της γενετήσιας ελευθερίας (1%).
Στις περιπτώσεις υπηκόων τρίτων χωρών οι καταγγελίες αφορούν κυριότερα σε προσβολές κατά της σωματικής ακεραιότητας και της προσωπικής ελευθερίας, όπως και σε βασανιστήρια, ενώ καταγράφεται και η περιφρόνησή τους ως μάρτυρες.
Ανάλογη προσέγγιση δείχνουν και οι καταγγελίες κατά Ρομά, οι οποίες πέρα από αστυνομική κακομεταχείριση σχετίζονται συχνά και με τη χρήση όπλων. Στις περιπτώσεις των γυναικών οι καταγγελίες αφορούν και πάλι σε προσβολές κατά της σωματικής ακεραιότητας και άλλες εξευτελιστικές συμπεριφορές, ενώ δεν λείπουν και εκείνες για σεξουαλική παρενόχληση.
Η Ανεξάρτητη Αρχή διαπιστώνει ότι στη συντριπτική τους πλειονότητα οι πειθαρχικές υποθέσεις που διερεύνησε ο Μηχανισμός καταλήγουν σε πρόταση αρχειοθέτησής τους, ενώ και στη μεγάλη πλειονότητα των υποθέσεων, όπου προτάθηκαν κυρώσεις, οι εισηγούμενες ποινές αφορούσαν στην επιβολή συμβολικών προστίμων, παρά τις σχετικές επισημάνσεις του Συνηγόρου για τη μεταχείριση των πειθαρχικά ελεγχόμενων αστυνομικών με τον κατάλληλο βαθμό αυστηρότητας ως εγγύηση για την αποτροπή επανάληψης παρόμοιων συμπεριφορών στο μέλλον.
Επιπλέον, ο Συνήγορος του Πολίτη σημειώνει ότι η η επιλογή της προκαταρκτικής διοικητικής εξέτασης (Π.Δ.Ε.), σχεδόν αποκλειστικά για τη διερεύνηση καταγγελιών, με την ένορκη διοικητική εξέταση (Ε.Δ.Ε.) να αποτελεί εξαίρεση, αφενός θέτει ένα ζήτημα ασυμβατότητας ως προς τη νομολογία του ΕΔΔΑ, το οποίο απαιτεί πλήρη, τεκμηριωμένο και αποτελεσματικό έλεγχο, αφετέρου δεν συνάδει με τη βαρύτητα των καταγγελιών και τη συναφή αξίωση διερεύνησης τους από εμπειρότερους αστυνομικούς, ιδιαίτερα σε πολύ σοβαρές περιπτώσεις. Επιλογή που συντείνει στο περιορισμένο βαθμό αναγνώρισης πειθαρχικής ευθύνης και, κατ’ επέκταση, επιβολής πειθαρχικών κυρώσεων.
Ακόμη, όμως, και στις περιπτώσεις απόδοσης πειθαρχικών ευθυνών, η προτίμηση της προκαταρκτικής διερεύνησης έναντι της πειθαρχικής δίωξης συνεπάγεται την επιβολή κατώτερων πειθαρχικών ποινών, δεδομένου, ότι το είδος της πειθαρχικής διαδικασίας προκαταβάλλει και ως προς το πλαίσιο των προβλεπόμενων ποινών.
Ο πλημμελής πειθαρχικός έλεγχος δεν εξυπηρετεί την αρχή της νομιμότητας, της αναγκαιότητας και της αναλογικότητας που επιτάσσει η αστυνομική δράση και ως εκ τούτου δεν εγγυάται την αρχή διαφάνειας και την υποχρέωση λογοδοσίας.
