Τις τελευταίες μέρες τουρκικά δημοσιεύματα αναφέρουν ότι ο Ταγίπ Ερντογάν θα θέσει στην επικείμενη Σύνοδο του ΝΑΤΟ το ζήτημα «παράνομης κατοχής και στρατιωτικοποίησης των ελληνικών νησιών». Αν οι πληροφορίες επιβεβαιωθούν, τότε θα πρόκειται για μια διπλωματική κλιμάκωση που θα δημιουργήσει νέα δεδομένα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.
Για πολλά χρόνια υπήρχε μια υπόθεση εργασίας στην Αθήνα. Η τουρκική απαίτηση για αποστρατιωτικοποίηση υποτίθεται ότι ήταν μια διαπραγματευτική τακτική για να μην επεκτείνει η Αθήνα τα χωρικά της ύδατα στα 12 ναυτικά μίλια. Προφανώς ήταν μια υπόθεση εργασίας που εμπεριείχε μια υπερβολική αισιοδοξία σχετικά το μέλλον των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Η ανομολόγητη αλήθεια είναι ότι αποστρατιωτικοποίηση θα οδηγήσει νομοτελειακά στην απώλεια εθνικού εδάφους.
Ωστόσο, η δημόσια συζήτηση στην Ελλάδα έχει επικεντρωθεί αποκλειστικά στη νομική διάσταση του ζητήματος και το αυτονόητο δικαίωμα μας στην αυτοάμυνα. Όλα αυτά είναι γνωστά και η επανάληψη τους δεν προσφέρει τίποτα. Στηλιτεύουμε τον τουρκικό αναθεωρητισμό, χωρίς όμως να δούμε τη μεγάλη εικόνα. Η Άγκυρα πολύ σπάνια προβαίνει σε σπασμωδικές κινήσεις. Οι δύο επιστολές Σινιρλίογλου στον ΟΗΕ έχουν ήδη θέσει το πλαίσιο αναφοράς: χωρίς αποστρατιωτικοποίηση, τα νησιά δεν ανήκουν στην Ελλάδα. Από που όμως πηγάζει η τουρκική αυτοπεποίθηση στο συγκεκριμένο ζήτημα;
Στην εφημερίδα Βήμα της 26 Ιουνίου, ο Άγγελος Αθανασόπουλος αποκαλύπτει ότι η Άγκυρα έθεσε ζήτημα αποστρατιωτικοποίησης της Λέρου το 1957 (!). Πέντε χρόνια δηλαδή μετά την είσοδο της Ελλάδας και της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ, η τουρκική ηγεσία προσπάθησε να εργαλειοποιήσει τη Συνθήκη των Παρισίων του 1947 για να ασκήσει πίεση στην Αθήνα. Ήταν η περίοδος που ο απελευθερωτικός αγώνας της ΕΟΚΑ στην Κύπρο έφερε την Ελλάδα και την Τουρκία σε τροχιά σύγκρουσης. Αυτό που πραγματικά, όμως, προκαλεί εντύπωση είναι η αντίδραση του ΝΑΤΟ.
Ο τότε Γενικός Γραμματέας Χάστινγκς Ισμέι, προσωπικός φίλος του Ουίνστον Τσώρτσιλ, αποδέχθηκε τις τουρκικές απαιτήσεις και εξαίρεσε τη Λέρο από τους Νατοϊκούς σχεδιασμούς. Αργότερα, ένας άλλος Γενικός Γραμματέας της Συμμαχίας, ο Γιόσεφ Λούνς, εκδίδει τις περίφημες Οδηγίες Πολιτικής για τα Νησιά του Αιγαίου που επέβαλαν την εξαίρεση της Λήμνου από την κατασκευή έργων υποδομής του ΝΑΤΟ. Τέλος, το 2006, ο Ανώτατος Στρατιωτικός Διοικητής της Συμμαχίας Στρατηγός Τζέιμς Τζόουνς εξαιρεί με επίσημο τρόπο όλα τα «αποστρατιωτικοποιημένα» νησιά από τις Νατοϊκές ασκήσεις.
Με άλλα λόγια, η Συμμαχία έχει ακολουθήσει διαχρονικά μια στάση Πόντιου Πιλάτου προκειμένου να μην δυσαρεστήσει την Άγκυρα. Η γεωστρατηγική αξία της Τουρκίας ήταν πάντα πολύ μεγάλη στα μάτια των Νατοϊκών αξιωματούχων για να ασχοληθούν με τις ελληνικές ανησυχίες. Αυτό που είχε σημασία ήταν η Τουρκία να παραμείνει προσηλωμένη στην βασική Νατοϊκή της αποστολή, δηλαδή την ανάσχεση της σοβιετικής απειλής στη Μαύρη Θάλασσα.
Έκτοτε, πολλά πράγματα άλλαξαν στο περιφερειακό περιβάλλον ασφάλειας. Λίγοι πρόσεξαν τις δηλώσεις του Ρώσου Υπουργού Εξωτερικών για το ζήτημα της αποστρατιωτικοποίησης κατά τη διάρκεια της επίσκεψη Δένδια στη Μόσχα, λίγες μέρες πριν την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία.
Ο Έλληνας υπουργός αναφέρθηκε στις παράλογες τουρκικές διεκδικήσεις, αλλά η απάντηση του Σεργκέι Λαβρώφ ήταν ότι η Ελλάδα πρέπει να κάνει τα παράπονα της στους δυτικούς συμμάχους της «επειδή φουσκώνουν τη φασαρία αυτή εκ του μηδενός για να προωθήσουν προφανώς τα δικά τους συμφέροντα». Η ρωσική αμφισημία δεν είναι φυσικά τυχαία. Η κατάρρευση της νοτιοανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ συνιστά διακαή πόθο του Κρεμλίνου, ειδικά σε αυτή την χρονική συγκυρία.
Τώρα λοιπόν υπάρχει μια χρυσή ευκαιρία για την ελληνική πλευρά να τελειώνουμε μια και καλή με τον τουρκικό αναθεωρητισμό μέσα στο ΝΑΤΟ. Αν ο Ερντογάν τραβήξει την σκανδάλη και θέσει θέμα αποστρατιωτικοποίησης, η Αθήνα πρέπει να πει την αλήθεια. Με Νατοϊκή ευθύνη οι τουρκικές διεκδικήσεις παραμένουν ζωντανές, ώστε σήμερα να επωφελείται μόνο ο ρωσικός επεκτατισμός.
* Αναπληρωτής Καθηγητής Διεθνούς Ασφάλειας στο King’s College London και στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας
