Photo by Reuters/Maxim Shemetov
Η πρώτη πετυχημένη προσπάθεια της διεθνούς κοινότητας να αποκτήσει ένα μόνιμο δικαστικό όργανο αρμόδιο για εγκλήματα πολέμου αποτυπώθηκε στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο με την ίδρυσή του το 2002. Ως σήμερα 124 χώρες έχουν επικυρώσει το Καταστατικό της Ρώμης και άρα είναι μέλη του Δικαστηρίου. Η Ρωσία είχε υπογράψει το Καταστατικό -χωρίς να το έχει επικυρώσει – και μόλις χτες ο Vladimir Putin έδωσε εντολή στο υπουργείο Εξωτερικών να ενημερώσει τον ΟΗΕ για την απόφαση της χώρας να διακηρύξει ότι δεν εμπίπτει στη δικαιοδοσία του δικαστηρίου. Στην ίδια κίνηση έχουν προχωρήσει ήδη άλλες αφρικανικές χώρες όπως η Γκάμπια, η Νότια Αφρική και το Μπουρούντι.
Ιδιαίτερη σημασία έχει η επιλογή της χρονικής στιγμής από τον επικεφαλής της Ρωσικής Ομοσπονδίας, καθώς βρίσκεται εν μέσω εκκλήσεων για να αναφέρει τις στρατιωτικές κινήσεις της χώρας του και συγκεκριμένα τις αεροπορικές επιδρομές που στηρίζουν τον προέδρο Bashar al-Assad της Συρίας αλλά και αυτές που αφορούν στην προσάρτηση της Κριμαίας. Σημειώνεται επίσης ότι άρχισαν οι επιδρομές από το αεροπλανοφόρο «Ναύαρχος Κουζνέτσοφ» στη Συρία, βάζοντας μία ακόμα ρωσική δύναμη κρούσης στον συριακό εμφύλιο πόλεμο.
Photo by Reuters/Abdalrhman Ismail
Μάλιστα, ο πρόεδρος της Γαλλίας, Francois Hollande, πρότεινε η Ρωσία να αντιμετωπίσει κατηγορίες για εγκλήματα πολέμου για τον βομβαρδισμό στο ανατολικό Χαλέπι. "Οι άνθρωποι αυτοί είναι θύματα εγκλημάτων πολέμου”, δήλωσε στη γαλλική τηλεόραση αναφερόμενος στους εκατοντάδες θανάτους αμάχων. "Αυτοί που διαπράττουν αυτές τις πράξεις θα πρέπει να αναλάβουν τις ευθύνες τους, συμπεριλαμβανομένου του Διεθνούς Δικαστηρίου".
Τι σημαίνει η απόσυρση της Ρωσίας;
Για αρχή πρόκειται για πλήγμα στο κύρος του οργάνου, το οποίο μέχρι στιγμής έχει ερευνήσει τέσσερις υποθέσεις, της Βόρειας Ουγκάντας, του Κονγκό, της Κεντροαφρικανικής Δημοκρατίας και του Νταρφούρ. Ουσιαστικά, το δικαστήριο συμπληρώνει τα υπάρχοντα εθνικά δικαστικά συστήματα, ασκώντας τη δικαιοδοσία του μόνον όταν τα εθνικά δικαστήρια είναι απρόθυμα ή ανίκανα να ερευνήσουν ή να διώξουν τα προαναφερόμενα εγκλήματα. Παρότι πρόκειται για αφρικανικά κράτη, η σημασία του Δικαστηρίου είναι πρωτίστως πολιτική, καθώς “απάντησε” στο δικαστικό έλλειμμα που κάλυψε προσωρινά η δίκη της Νυρεμβέργης το 1945 και αφορούσε τα εγκλήματα πολέμου. Μετά το ''45, υπήρξαν μια σειρά από επεμβάσεις των ΗΠΑ για παράδειγμα που δεν είχαν καμία νομική συνέπεια, όπως αυτή στο Βιετνάμ, στο Αφγανιστάν, στον Παναμά.
Επίσης, το νέο στοιχείο που προέκυψε στη Διάσκεψη για την αναθεώρηση του Καταστατικού της Ρώμης του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου στην Καμπάλα το 2010 πρόσθεσε τα “εγκλήματα της επίθεσης”. Οι διατάξεις αυτές, μετά το 2017, θα επιτρέψουν για πρώτη φορά σε ένα ανεξάρτητο Δικαστικό Όργανο εκτός του Συμβουλίου Ασφαλείας και την ευκαιριακή χειραγώγηση των κανόνων που αφορούν τη χρήση βίας από τα μόνιμα μέλη του, να κρίνει αμερόληπτα, μακριά από όποιες πολιτικές σκοπιμότητες, με βάση αρχές και σύμφωνα με το δίκαιο, εάν ένα κράτος έχει διαπράξει μία απαγορευμένη επίθεση ώστε να τιμωρήσεις τους ηγέτες του επιθετικού κράτους για το έγκλημα της επίθεσης.
Ωστόσο, ρώσοι αναλυτές έχουν υποστηρίξει πως τα επιχειρήματα κατά της συμμετοχής στο Ποινικό Δικαστήριο δεν έχουν βάση:
Κατ ''αρχάς, αν η Ρωσία επικύρωνε το Καταστατικό της Ρώμης, το Δικαστήριο δεν θα είχε το δικαίωμα να ασκήσει δίωξη σε ρώσους πολίτες εκ των υστέρων (άρθρο 11 του Καταστατικού της Ρώμης).
Δεύτερον, δεν υπάρχει αποσχιστικό κίνημα. Εκατοντάδες αντάρτες που βρίσκονται στα όρη του Καυκάσου, ορίζονται ως “τρομοκράτες” και όχι “μαχητές”. Συνήθως, δεν φέρουν όπλα και δεν φορούν διακριτικά σημεία και άρα δεν μπορούν να θεωρηθούν στρατιώτες ώστε σε ενδεχόμενη σύλληψή τους να αντιμετωπιστούν ως αιχμάλωτοι πολέμου (Συνθήκη της Γενεύης).
Τρίτον, αν οι γειτονικές ή και οι ανταγωνιστικές χώρες της Ρωσίας γίνουν μέλη του Δικαστηρίου, δεν θα είχε σημασία εάν η Μόσχα αναγνώριζε την αρμοδιότητα του Δικαστηρίου, δεδομένου ότι θα ήταν σε θέση να παραπέμψει το έγκλημα στο Δικαστήριο. Η Γεωργία έχει επικυρώσει το Καταστατικό από το 2003 και η Ουκρανία αναγνώρισε τη δικαιοδοσία του Δικαστηρίου τον Φεβρουάριο του 2015.
Κρεμλίνο: Το Δικαστήριο δε στάθηκε στο ύψος των περιστάσεων
"Το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο δε στάθηκε στο ύψος των περιστάσεων και δεν έγινε ένα πραγματικά ανεξάρτητο και έγκυρο δικαστικό όργανο”, δήλωσε εκπρόσωπος του Υπουργείου Εξωτερικών της Ρωσίας.
Ο Guardian, επίσης, αναφέρει σε δημοσίευμά του πως η κίνηση του Putin ενδυναμώθηκε από την εκλογή του Donald Trump στις ΗΠΑ, καθώς ο νεοεκλεγείς πρόεδρος έχει δηλώσει πως επιθυμεί τη βελτίωση των σχέσεων των δύο χωρών. Σημειώνεται πως οι ΗΠΑ δεν έχουν υπογράψει το Καταστατικό της Ρώμης.
“Αν θες ειρήνη, προετοιμάσου για πόλεμο”
Ένα από τα πράγματα που χαρακτηρίζουν το Ρώσο Πρόεδρο είναι η σκληρή γραμμή ρεαλισμού, η οποία γίνεται εμφανής στις προτεραιότητες που έχει θέσει ο Putin: Ασφάλεια, εδαφική κυριαρχία και επιρροή στην περιοχή. Τα παραπάνω αποτελούν στοιχεία τα οποία δε θα άφηνε ποτέ να αμφισβητηθούν ή να υπονομευτούν από διατάξεις του Ποινικού Δικαστηρίου. Για παράδειγμα, κατά τη διάρκεια των δύο πολέμων της Τσετσενίας, τόσο δυτικοί δημοσιογράφοι όσο και ρωσικά μέσα ενημέρωσης της αντιπολίτευσης κατηγόρησαν τον ρωσικό στρατό και την κυβέρνηση για γενοκτονία και για εγκλήματα πολέμου.
Η εμπειρία αυτή ώθησε τον V. Putin να δίνει μεγαλύτερη σημασία στη διατήρηση της εδαφικής ακεραιότητας της χώρας, μακριά από “αόριστες” ηθικές επιταγές κάποιου δικαστικού οργάνου. Την ίδια τοποθέτηση έχει και σε περίπτωση που μια κυβέρνηση αντιμετωπίζει τρομοκράτες και αντάρτες, καθώς θεωρεί πως δεν μπορεί καμία άλλη εξωτερική δύναμη να παρέμβει.
Ο Zeid Ra''ad al-Hussein, ο Ύπατος Αρμοστής του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, όπως αναφέρεται στον Guardian, απήυθυνε έκκληση προς όλες τις χώρες που εξετάζουν το ενδεχόμενο αποχώρησης από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο, λέγοντας πως μια τέτοια προσπάθεια θα αθώωνε υπαίτιους “από τα πιο αποτρόπαια διεθνή εγκλήματα”. Έκανε λόγο για υποκρισία των κρατών που συμμετείχαν μέχρι πρότινος και για στάση που δε βασίζεται σε κάποια αρχή αλλά στο αντίθετο: “θέλουν να προστατέψουν τους αρχηγούς τους από ποινικές διώξεις”.
Διαβάστε ακόμα: - Ο R. Duterte αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο αποχώρησης από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο
