Αν κάποτε υποστήριζε κάποιος πως το σοβαρότερο πλήγμα στη ρωσική-σοβιετική αυτοκρατορία θα ήταν να μείνει η χώρα χωρίς χάμπουργκερ και Κόκα Κόλα, ηχηρά γέλια θα ακούγονταν ανά την υφήλιο. Σήμερα η αποχώρηση των μεγάλων εταιριών του καπιταλισμού οδηγούν τον Πούτιν σε ενέργειες πιο σπασμωδικές και από αυτές στο πεδίο των μαχών. Και σκέπτεται την εθνικοποίηση - προς μεγάλη ικανοποίηση φαντάζομαι των εγχώριων νοσταλγών της Σοβιετίας.
Ήδη, ο Πούτιν έβαλε τη ρωσική εισαγγελία να υποβάλει σε αυστηρό έλεγχο τις ξένες εταιρίες που αποχωρούν από τη ρωσική αγορά. Απειλώντας ότι θα τις τιμωρήσει αυστηρά και θα τις διώξει ποινικά αν δεν ανταποκριθούν στις συμβατικές υποχρεώσεις τους έναντι του Κράτους και των εργαζομένων τους, ειδικά αν, όπως λένε στη Μόσχα, επιλέξουν μια «προσχηματική πτώχευση».
Καθώς εταιρίες όπως τα McDonald's, η ΙΚΕΑ, τράπεζες, πετρελαϊκές, ειδών πολυτελείας ανακοινώνουν η μία μετά την άλλη ότι αναστέλλουν τις δραστηριότητές τους στη Ρωσία μετά την κυνική εισβολή στην Ουκρανία, ο Πούτιν έσπευσε να ανακοινώσει ένα είδος… εθνικοποίησής τους, με τον διορισμό «διοικητών», που θα αναλάβουν και θα εγγυηθούν τη συνέχιση της λειτουργίας τους.
Αν και ο ίδιος απέφυγε τον όρο «εθνικοποίηση», η «Ενωμένη Ρωσία», το κόμμα του Πούτιν, έχει ανακοινώσει ότι θα καταθέσει νομοσχέδιο για την εθνικοποίηση αγαθών ξένων επιχειρήσεων που εγκαταλείπουν τη ρωσική αγορά, ώστε «να αποφευχθεί η πτώχευση και να διασωθούν οι θέσεις εργασίας».
Διότι αυτή τη στιγμή τίποτε δεν φοβάται περισσότερο ο εισβολέας από τον αντίκτυπο στη ρωσική κοινή γνώμη. Όχι άδικα. Όπως είχε πει ο Μάρσαλ Μακλούαν, «ο πόλεμος στον Βιετνάμ δεν χάθηκε στα πεδία των μαχών, αλλά στα σαλόνια των αμερικανικών σπιτιών». Ήταν τότε που οι Αμερικανοί παρακολουθούσαν σε απευθείας μετάδοση την επιστροφή στην πατρίδα φερέτρων τυλιγμένων την αστερόεσσα.
Ο Πούτιν έχει επιβάλει λογοκρισία. Τέτοιες εικόνες δεν θα τις δουν οι Ρώσοι - αν και το νιώθουν ήδη με οδυνηρό τρόπο όσοι γονείς χάνουν τα παιδιά τους σ’ αυτόν τον παράλογο πόλεμο που κάθε άλλο παρά περίπατος αποδείχθηκε.
Και σίγουρα οι εκατοντάδες χιλιάδες Ρώσοι που εργάζονται στις ξένες εταιρίες που αποχωρούν βλέπουν μπροστά τους το φάσμα της ανεργίας και της επιστροφής στη φτωχοποίηση άλλων εποχών.
Σε σοκ βρίσκονται και οι ολιγάρχες που πάντα υπήρξαν τα στηρίγματα του Πούτιν. Ο Βλάντιμιρ Ποτάνιν, ο άρχοντας του νικελίου, ένας από τους πλουσιότερους υποστηρικτές του Ρώσου προέδρου, φίλος του προσωπικός καθώς οι δυο τους συνηθίζουν να παίζουν μαζί χόκεϊ στον πάγο, το είπε ξεκάθαρα: Ενδεχόμενη εθνικοποίηση και κατάσχεση των περιουσιακών στοιχείων των ξένων εταιριών θα οδηγούσε τη χώρα πίσω στο 1917, όταν οι μπολσεβίκοι επέβαλαν την επανάστασή τους.
Ανάλογη στάση έχει κρατήσει και ένας άλλος ολιγάρχης, ο Όλεγκ Ντεριπάσκα, που ζητά να τερματιστεί το καθεστώς του κρατικού καπιταλισμού.
Ουρές για τα τελευταία χάμπουργκερς
Τα McDonald's φεύγουν από τη χώρα τη Δευτέρα, 14 Μαρτίου. Αυτές οι τελευταίες ημέρες μοιάζουν με εκείνες της… Πομπηίας! Ουρές για τα τελευταία χάμπουργκερς και υπάλληλοι που τρέχουν πάνω κάτω. Όταν τους ρωτάς τι θα κάνουν μετά, ανασηκώνουν τους ώμους και στρέφονται προς τον επόμενο πελάτη.
Η εταιρία άνοιξε το πρώτο της κατάστημα στη Μόσχα ήδη πριν από την πτώση του Τείχους του Βερολίνου και την κατάρρευση της ΕΣΣΔ. Όλοι θυμούνται τις τεράστιες ουρές ανθρώπων που περίμεναν υπομονητικά μέσα στην παγωνιά για να κάνουν δικό τους τον απαγορευμένο καρπό που άκουγε στο όνομα Big Mac.
Η εταιρία λειτουργεί 850 εστιατόρια σε όλη τη χώρα και απασχολεί 60.000 υπαλλήλους. Όχι μόνο αυτό. Συνεργάζεται με 160 Ρώσους προμηθευτές και αυτό σημαίνει άλλες 100.000 θέσεις εργασίας. Και είναι μόνο μία από τις περίπου 400 εταιρίες που φεύγουν αντιδρώντας στην εισβολή στην Ουκρανία.
Η Μόσχα οργανώνει την δική της αντίδραση κηρύσσοντας με νόμο τις εταιρίες αυτές αφερέγγυες. Αν επιλέξουν την οδό της πτώχευσης, θα οριστούν, λέει, διαχειριστές για έξι μήνες. Αν πρόκειται για παύση εργασιών χωρίς προφανείς οικονομικούς λόγους θα οριστούν διαχειριστές για τρεις μήνες.
Αμέσως μετά, σύμφωνα με το νομοσχέδιο, θα ακολουθήσει δημοπράτηση των μετοχών. Και αν δεν βρεθούν εκείνοι που θα αγοράσουν τις μετοχές, τότε θα έλθει η ώρα της εθνικοποίησης.
Προς το παρόν πάντως, η McDonald's έχει ανακοινώσει ότι θα συνεχίσει να καταβάλλει τους μισθούς στους Ρώσους εργαζομένους της. Ο διευθύνων σύμβουλος Κρις Κεμπτσίνσκι, σε ένα mail προς τους εργαζομένους εξήγησε πως «λόγω των αξιών της εταιρίας, δεν μπορεί κανείς να αγνοήσει τον περιττό ανθρώπινο πόνο που προκαλείται στην Ουκρανία».
Όχι χωρίς απώλειες. Η εταιρία εξασφαλίζει το 9% των ετήσιων εσόδων της στη Ρωσία και την Ουκρανία. Μια απώλεια περίπου 2 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Αν κρίνουμε ότι ο τζίρος της καλύπτει το 84% του συνολικού τζίρου μεγάλων ανάλογων εταιριών, σίγουρα πρόκειται για το αγαπημένο φαστφουντάδικο της χώρας.
Τέλος και τα αναψυκτικά και τα σινιέ
Η Coca-Cola αποχώρησε, ενώ διαφορετικό τρόπο αντίδρασης επέλεξε η Pepsi, που στη ρωσική αγορά εξασφαλίζει το 4% των συνολικών πωλήσεών της. Σταματά όλες τις επενδύσεις της σε μάρκετινγκ, διαφήμιση και πώληση αναψυκτικών (κάτι που επίσης θα οδηγήσει σε απώλειες θέσεων εργασίας), αλλά για ανθρωπιστικούς λόγους, όπως ανέφερε, θα συνεχίσει να προσφέρει άλλα προϊόντα, όπως τα γαλακτοκομικά και οι παιδικές τροφές.
Θέσεις εργασίας θα χαθούν και από την αποχώρηση εταιριών όπως αυτές των αθλητικών ειδών Nike, Puma και Adidas. Για την τελευταία, οι απώλειες υπολογίζονται σε 250 εκ. μόνο για φέτος.
Μεταξύ των γερμανικών εταιριών που αποχωρούν είναι και οι Kuehne + Nagel και DHL και οι ναυτιλιακές εταιρείες εμπορευματοκιβωτίων Maersk και MSC. Η Siemens ακύρωσε τη νέα της δραστηριότητα στη Ρωσία και σταματά τις διεθνείς παραδόσεις στη χώρα. Η MAN δεν προμηθεύει πλέον φορτηγά και ανταλλακτικά. Και από τα ράφια των ευρωπαϊκών καταστημάτων αρχίζουν να εξαφανίζονται τα ρωσικά προϊόντα – ακόμη και η βότκα.
Η λίστα είναι μακριά. Πέρσι, η BMW κατασκεύασε 12.000 αυτοκίνητα στο Καλίνινγκραντ και πούλησε συνολικά 49.000 αυτοκίνητα στη Ρωσία. Αυτό είναι πλέον παρελθόν. Το ίδιο ισχύει και για την Mercedes, την VW και την Ford. Επομένως, χιλιάδες θέσεις εργασίας θα χαθούν και από την αναστολή παρουσίας των μεγάλων αυτοκινητοβιομηχανιών.
Τα ίδια και με την αποχώρηση εταιριών όπως η Apple, η Samsung, η Microsoft, η Intel, η Google, η Netflix. Από την πλευρά τους, οι εταιρίες του Χόλυγουντ Disney, Warner Bros και Universal έχουν ήδη ανακοινώσει ότι δεν θα προβάλλουν πλέον τις ταινίες τους στη Ρωσία.
Μέσα σε μια μόλις εβδομάδα από την επιβολή των κυρώσεων, οι τιμές των οικιακών συσκευών και των ηλεκτρονικών προϊόντων αυξήθηκαν κατά 80%. Στα μεγάλα καταστήματα οι υπάλληλοι δεν προλαβαίνουν να αλλάζουν τις ετικέτες.
Κι’ ακόμη η αυστριακή Σβαρόφσκι επίσης έκλεισε τα 12 καταστήματά της στη Ρωσία, διευκρινίζοντας ότι θα στηρίξει τους 80 συνεργάτες της, ενώ η ιστοσελίδα της για online πωλήσεις έχει τεθεί εκτός λειτουργίας. Στο ίδιο μήκος κύματος και οι γαλλικοί όμιλοι ειδών πολυτελείας LVMH (124 καταστήματα), Kering, Hermès και Chanel.
Η ρωσική κυβέρνηση έχει δώσει ήδη στην δημοσιότητα μια λίστα 60 εταιριών προς εθνικοποίηση, μεταξύ των οποίων οι Volkswagen, Porsche, Ikea, Starbucks και Coca-Cola.
Απλά θα αλλάξουν όνομα!
Με τον τρόπο αυτό, πάνε περίπατο οι ξένες επενδύσεις στη Ρωσία. Το γεγονός προκαλεί μεγάλο σκεπτικισμό σε αρκετούς. Όχι, όμως, στον πρόεδρο της Δούμας Βιατσεσλάβ Βολόντιν που πανηγυρίζει.
Όπως είπε, αν θέλουν να κλείσουν τα McDonald's… κανένα πρόβλημα. Το 100% των προϊόντων που χρησιμοποιούν είναι ρωσικά. Όλα θα συνεχίσουν κανονικά, απλά θα αλλάξουν όνομα. «Θα τα πούμε Θείο Βάνια», είπε!
Ήδη – και προκειμένου να μην παρουσιαστούν ελλείψεις στη ρωσική αγορά – έχουν απαγορευτεί οι εξαγωγές 200 ρωσικών προϊόντων.
Και το μέλλον διαγράφεται ζοφερό: Προβλέπεται πως ως τα τέλη του Σεπτεμβρίου το ΑΕΠ της Ρωσίας θα έχει μειωθεί σημαντικά, τουλάχιστον κατά 10 μονάδες.
Αλλά ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ αντιμετωπίζει τα προβλήματα με αρκετά μπλαζέ τρόπο, λέγοντας πως πρόκειται για μια… υπερβολικά συναισθηματική αντίδραση των καταναλωτών, που σύντομα θα δουν με περισσότερο νηφάλιο τρόπο την κατάσταση.
Ο Θείος Βάνιας επιστρέφει με τρόπο που ούτε ο (συγγραφέας) Τσέχοφ, ούτε ο (σκηνοθέτης) Στανισλάφσκι μπορούσαν να φανταστούν…
* Η Σοφία Βούλτεψη είναι βουλευτής Β3 Νοτίου Τομέα Αθηνών, υφυπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου και δημοσιογράφος
