Η κλιματική αλλαγή επηρεάζει όλη τη ζωή μας, επομένως δεν θα μπορούσε να μην επηρεάσει και τα μουσεία. Εάν νομίζετε πως τα μουσεία προστατεύονται από τα φυσικά φαινόμενα, δυστυχώς κάνετε λάθος. Μια σειρά προβλημάτων και καταστροφών που συνέβησαν τα τελευταία χρόνια, θα μας δείξει τους κινδύνους που εμφανίζονται σε μεγάλα ιδρύματα τέχνης λόγω καιρικών φαινομένων.
Το Bass Museum στο Μαϊάμι, ένα μουσείο σύγχρονης τέχνης που αλλάζει εμφάνιση και επεκτείνεται, με τη μαγική μπαγκέτα των φημισμένων αρχιτεκτόνων Arata Isozaki και David Gauld να διευθύνει τα πάντα, αναγκάστηκε τα τελευταία δύο χρόνια να προβληματιστεί για όλα τα έργα. Βλέπετε, βρίσκεται σε μια περιοχή όπου η άνοδος της στάθμης της θάλασσας έχει τριπλασιαστεί κατά την τελευταία δεκαετία και οι κοντινές παραλίες διαβρώνονται με ταχύτητα.
Αφού ξανακοίταξαν τις μονώσεις και ό,τι άλλο χρειάστηκε, είναι έτοιμοι για το μεγάλο πάρτι των εγκαινίων, στις 8 Οκτωβρίου. Όμως, προβληματίζονται πολύ για τα έργα που θα αγοράζουν εφεξής: «Αν αισθανόμαστε άνετα με την αγορά μιας ακουαρέλας για τη συλλογή μας; Όχι», λέει ο George Lindemann, ο πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου του μουσείου, θυμίζοντας πως οι ακουαρέλες είναι πολύ ευαίσθητες στην υγρασία. Όπως και οι μαυρόασπρες φωτογραφίες, οι οποίες έχουν ευαισθησία στο πολύ φως.
Μαϊάμι, προσεχώς… υποθαλάσσιο
Το Bass δεν είναι το μόνο. Καθώς οι επιστήμονες αναφέρουν όλο και πιο ανησυχητικά ευρήματα σχετικά με την αναμενόμενη αύξηση των ακραίων καιρικών φαινομένων σε όλο τον κόσμο, από την ξηρασία στη νότια Ευρώπη μέχρι τις πλημμύρες στην ανατολική ακτή των ΗΠΑ, ολοένα και περισσότερα ιδρύματα συνειδητοποιούν ότι πρέπει να αρχίσουν να προετοιμάζονται για ένα αβέβαιο μέλλον. Για το Μαϊάμι τα πράγματα είναι ακόμη πιο δύσκολα βεβαίως, καθώς, όπως αναφέρει σε άρθρο του το περιοδικό New Yorker, η πόλη θα βυθιστεί μέσα στον αιώνα αν δε σταματήσουμε να χρησιμοποιούμε ορυκτά καύσιμα.
«Όταν δούλευα στο Guggenheim του Μπιλμπάο, όλοι χλεύαζαν την απαίτηση να είναι το κτήριο σε θέση να αντιμετωπίσει μια σκληρή καταιγίδα, από αυτές που συμβαίνουν μια φορά στα 100 χρόνια», λέει ο Andy Klemmer, ο ιδρυτής του Ομίλου Paratus, ο οποίος διαχειρίζεται την ανέγερση πολιτιστικών κτηρίων σε όλο τον κόσμο. «Από τότε, αυτές οι ισχυρές καταιγίδες φαίνεται συμβαίνουν κάθε πέντε χρόνια... Κάθε πρόγραμμα επάνω στο οποίο εργαζόμαστε τώρα, πρέπει να λαμβάνει υπόψιν το χειρότερο σενάριο και να μπορεί να το αντιμετωπίσει.»
Το Λούβρο
Μερικά μουσεία έχουν ήδη πληγεί σκληρά από ακραίες καιρικές συνθήκες. Οι Uffizi Galleries στη Φλωρεντία αναγκάστηκαν να κλείσουν νωρίς κάποιες μέρες τον Αύγουστο, λόγω του κύματος καύσωνα που σαρώνει την Ευρώπη. Το μουσείο του Λούβρου στο Παρίσι, έχει επανειλημμένα πρόβλημα από βίαιες καταιγίδες, συμπεριλαμβανομένης μιας ισχυρής νεροποντής τον περασμένο μήνα. Πλημμύρισαν τμήματά του και καταστράφηκαν δύο έργα του Nicolas Poussin. Όχι πολλά χρόνια πριν, είχε καταστραφεί το ένα τέταρτο της συλλογής, όταν ξεχείλισε ο Σηκουάνας.
Η Νέα Υόρκη δοκιμάστηκε αρκετά από έντονες βροχοπτώσεις. Τόσο, ώστε όλες οι υδρορρόες μουσείων, βιβλιοθηκών και πολιτιστικών ιδρυμάτων να βρεθούν «στο όριο». Συχνά οι αρμόδιοι αναγκάζονταν να κάνουν τροποποιήσεις των απορροών, όπως στο Morgan Library & Museum. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία άλλωστε, το ποσοστό των ισχυρών βροχοπτώσεων αυξήθηκε περισσότερο από 70% σε όλες τις βορειοανατολικές ΗΠΑ μεταξύ 1958 και 2010.)
Ο τυφώνας Sandy
Το Μουσείο Whitney Αμερικανικής Τέχνης της Νέας Υόρκης, εν τω μεταξύ, έπρεπε να αλλάξει τα σχέδια για το 422 εκατομμυρίων κτήριό του, όταν ο τυφώνας Sandy χτύπησε την πόλη το 2012, πλημμυρίζοντας το υπόγειο με νερά ύψους 9 μέτρων. Η Sandy «ήταν χειρότερη από ό,τι όλοι περίμεναν», λέει η επικεφαλής αρχιτέκτονας του έργου, Elisabetta Trezzani, του Renzo Piano Building Workshop.
Μετά τον τυφώνα, οι ήδη αδιάβροχοι τοίχοι του μουσείου απέκτησαν και υδατοστεγείς πόρτες από χάλυβα και ένα σύστημα προσωρινού φράγματος για συγκράτηση υδάτων... Στον προϋπολογισμό προστέθηκαν 12 εκατομμύρια δολλάρια.
Το μουσείο διεξάγει τώρα ασκήσεις για πλημμύρες μία φορά το χρόνο
Ορισμένα ιδρύματα, ωστόσο, δεν κατάφεραν να επανέλθουν γρήγορα. Το Πανεπιστημιακό Μουσείο της Αϊόβα, που είχε πλημμυρίσει το 2008 και είχε απομακρύνει τη συλλογή του, ανάμεσα στα έργα της οποίας υπάρχει και μια διάσημη Τοιχογραφία του Jackson Pollock, είναι ακόμα κλειστό. Στα χρόνια που ακολούθησαν, οι ασφαλιστικές εταιρείες αρνήθηκαν να καλύψουν έργα που θα φιλοξενούνταν εκεί. Όσο για τις κυβερνητικές υπηρεσίες, δηλώνουν πως η ζημιά δεν είναι αρκετά σοβαρή ώστε να δικαιολογούνται κεφάλαια για ένα νέο κτίριο. Τελικά, και ενώ οι θησαυροί του μουσείου στάλθηκαν σε περιοδεία και οργανωμένα προγράμματα εκτός χώρου, το διοικητικό συμβούλιο του Πανεπιστημίου αποφάσισε στις 3 Αυγούστου την κατασκευή ενός νέου μουσείου, που θα ανοίξει το 2020.
Μακροπρόθεσμες επιπτώσεις
Οι ειδικοί συμφωνούν πως πλέον, πρέπει να αλλάξουν πολλά από τα δεδομένα που ίσχυαν μέχρι τώρα. Επί παραδείγματι, ίσως οι ηλεκτρομηχανολογικές εγκαταστάσεις θα πρέπει πλέον να εγκαθίστανται στις ταράτσες και όχι στα υπόγεια των κτηρίων.
Η πολιτική αυτή δημιουργεί ένα άλλο πρόβλημα. «Καθώς η κλιματική αλλαγή έχει γίνει λιγότερο επιστημονικό συμπέρασμα και περισσότερο πολιτικό ζήτημα, τα μουσεία φοβούνται ότι ακόμη και αν ενεργούν κινούμενα από επιστημονικά κριτήρια, θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι κινούνται από πολιτικά, ή ακόμα και ότι ασκούν πίεση», λέει η Sarah Sutton, ιδρύτρια της ένωσης Sustainable Museums. Η Ένωση παίζει συμβουλευτικό ρόλο στον τομέα περιβάλλοντος για τα μουσεία.
Προληπτικά μέτρα
Ορισμένα μουσεία λαμβάνουν ήδη κάποια μέτρα, και δεν περιμένουν τις καταιγίδες να χτυπήσουν. Στο Εθνικό Μουσείο Αφρικανικής Ιστορίας και Πολιτισμού της Αμερικής, στην Ουάσιγκτον, έχει ήδη εγκατασταθεί ένα φράγμα αξίας 300 χιλιάδων δολαρίων. Επίσης το Smithsonian Institution έχει αναπτύξει ένα σχέδιο προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή για μουσεία από το 2014. Ωε αποτέλεσμα, το Εθνικό Μουσείο Αμερικανικής Ιστορίας στην Ουάσινγκτον, DC, έχει πλέον τις συλλογές του ή άλλες εγκαταστάσεις σε υψηλότερους ορόφους. Η αποβάθρα φόρτωσης-εκφόρτωσης στο Εθνικό Μουσείο Αεροπορίας και Διαστήματος θα επανασχεδιαστεί.
ΠΗΓΗ: artnet.news
Επιμέλεια: Αγγελική Κώττη
