Της Ιοκάστης Κ. Δώδη
Σ' όλη τη Γη οι άνθρωποι ερωτεύονται. Γράφουν τραγούδια, ποιήματα και ιστορίες από έρωτα, χορεύουν από έρωτα, πληγώνονται από έρωτα, ζουν και πεθαίνουν από έρωτα. Πόσοι άνθρωποι αγκαλιάζονται και φιλιούνται αυτή τη στιγμή που διαβάζετε αυτό το άρθρο; Πόσοι είναι αυτοί που έχουν αγαπήσει και αγαπηθεί; Πόσοι ερωτεύονται κάθε λεπτό; Τι είναι ο έρωτας; Ας κάνουμε μια προσπάθεια να τον αναλύσουμε χημικά...
Στον εγκέφαλό μας γίνεται μία χημική «καταιγίδα», καθώς αυτός πλημμυρίζει με διάφορες χημικές ουσίες. Όταν είμαστε ερωτευμένοι, ο εγκέφαλός μας κατακλύζεται από νευροχημικές ουσίες, όπως η ντοπαμίνη, οι οποίες δημιουργούν συναισθήματα ευτυχίας. Οι επιστήμονες επιμένουν πως ο έρωτας είναι πιο εθιστικός ακόμα και από τα πιο «βαριά» ναρκωτικά. Ο εγκέφαλος απελευθερώνει αρκετή ποσότητα ντοπαμίνης. Η ουσία αυτή απελευθερώνεται κατά τη διάρκεια ευχάριστων δραστηριοτήτων, συμπεριλαμβανομένων των φιλιών στον άνθρωπό μας. Κάποιος που πάσχει από εθισμό στα τυχερά παιχνίδια, στο φαγητό ή οποιονδήποτε άλλο εθισμό, είναι στην πραγματικότητα εθισμένος στην απελευθέρωση ντοπαμίνης. Αυτό σημαίνει πως όταν ερωτευόμαστε, στην πραγματικότητα είμαστε εθισμένοι στο πρόσωπο της επιθυμίας μας.
Η δρ. Ντονατέλα Μαρατζίτι, καθηγήτρια Ψυχιατρικής και διευθύντρια του εργαστηρίου Ψυχοφαρμακολογίας στο Πανεπιστήμιο της Πίζας, ερεύνησε τα επίπεδα των νευροδιαβιβαστών (πρόκειται για τους χημικούς «αγγελιοφόρους») στον εγκέφαλο των ερωτευμένων. Αυτοί που έπεσαν πρόσφατα «θύματα» του έρωτα έχουν χαμηλά επίπεδα σεροτονίνης, κατάσταση που συμβαίνει και σ' αυτούς που πάσχουν από ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (OCD). Αυτό μπορεί να εξηγήσει γιατί αδυνατούμε να σταματήσουμε να σκεφτόμαστε την καινούργια μας αγάπη ή να διαβάζουμε επανειλημμένα τα μηνύματά του/της ή να ακούμε συνέχεια τη φωνή του/της. Αυτό δεν θα πρέπει να μας ανησυχεί, καθώς τα επίπεδα σεροτονίνης επανέρχονται στα φυσιολογικά τους επίπεδα, με την πάροδο του χρόνου της σχέσης.
Οι «πεταλούδες» στο στομάχι, που κάποιοι από εμάς αισθανόμαστε, δεν είναι τίποτα περισσότερο από αυξημένα επίπεδα κορτιζόλης. Η κορτιζόλη (υδροκορτιζόνη) είναι μία στρεσογόνος ορμόνη που εμφανίζεται υψηλότερη σε ανθρώπους οι οποίοι ερωτεύθηκαν πρόσφατα. Η κορτιζόλη μπορεί να προκαλέσει συστολή των αιμοφόρων αγγείων στο στομάχι μας, οδηγώντας έτσι σε αισθήματα ναυτίας και έλλειψης όρεξης.
Η αδρεναλίνη, η επινεφρίνη και η νοραδρεναλίνη (νορεπινεφρίνη) είναι νευροδιαβιβαστές, επίσης γνωστοί και ως κατεχολαμίνες (η ντοπαμίνη ανήκει, επίσης, σ' αυτή την κατηγορία). Προκαλούν διάφορα «συμπτώματα», όπως αυξημένο καρδιακό παλμό, εφίδρωση παλαμών, ανατριχίλα μέχρι και κοκκίνισμα. Ας μην ξεχνάμε και την πολυσυζητημένη ωκυτοκίνη, η οποία είναι η «ορμόνη της αγάπης» και τα επίπεδά της είναι γνωστό ότι αυξάνονται κατά τον τοκετό, τη γαλουχία και τον έρωτα. Η ωκυτοκίνη φαίνεται να ηρεμεί τους ανθρώπους και να βοηθά στην εμφάνιση της τρυφερότητας, της εμπιστοσύνης και της οικειότητας μεταξύ τους.
Για να λέμε την αλήθεια, ακόμα δεν γνωρίζουμε ακριβώς τη φυσιολογία του έρωτα, δηλαδή πώς λειτουργεί και γιατί ερωτευόμαστε. Το μόνο σίγουρο είναι πως αποτελεί ένα από τα πιο ισχυρά συναισθήματα στη Γη. Είναι από τις πιο εθιστικές «ουσίες» που υπάρχουν και γι' αυτό μπορεί να κάνει τους ανθρώπους χαρούμενους, αλλά συνάμα να τους προκαλέσει και πόνο. Είναι ένα συναίσθημα που υπάρχει σε κάθε πολιτισμό.
Γιατί φιλιόμαστε, λοιπόν;
Τα φιλιά είναι πολλών ειδών και εκφράζουν διάφορα συναισθήματα. Περίπου το 10% των ανθρώπων στον κόσμο δεν ανταλλάσσει φιλιά για διάφορους λόγους. Ενα παθιασμένο φιλί «καίει» θερμίδες και ο μέσος άνθρωπος θα περάσει πολλές χιλιάδες λεπτά στη ζωή του δίνοντας φιλιά. Το φίλημα έχει αρκετά οφέλη για τον οργανισμό μας: συχνά συσχετίζεται με τη μείωση της «κακής» χοληστερόλης και τη μείωση του στρες. Κατά τη διάρκεια του φιλιού ανταλλάσσονται θρεπτικές ουσίες, όπως υδατάνθρακες, πρωτεΐνες, σίδηρος και ψευδάργυρος. Η ανταλλαγή σάλιου που γίνεται μέσω του φιλιού είναι ένας τρόπος για την ανάπτυξη αντισωμάτων, ένας φυσικός εμβολιασμός. Ομως, όλα αυτά τα ανακαλύψαμε στην πορεία.
Πού έχει τις ρίζες του το φιλί; Υποστηρίζεται πως η διαδικασία του φιλιού ξεκίνησε από τα πτηνά που θρέφουν τα μωρά τους, μασώντας πρώτα την τροφή και ταΐζοντάς τα στόμα με στόμα, κάτι το οποίο συνήθιζαν να κάνουν και κάποια πρωτεύοντα θηλαστικά. Το γιατί συνεχίζουμε μέχρι και σήμερα να το κάνουμε και να το απολαμβάνουμε είναι μια άλλη υπόθεση! Η ερώτηση θα έπρεπε να είναι μία: Υπάρχει ομορφότερη αίσθηση από το να ξεκινά κανείς τη μέρα του μ' ένα γλυκό φιλί;
* Κάθε ημέρα, οι συνεργάτες του μη κερδοσκοπικού οργανισμού επικοινωνίας επιστημονικών θεμάτων στο ευρύ κοινό SciCo παρουσιάζουν με απλά λόγια ένα θέμα που φέρνει την επιστήμη πιο κοντά μας.
** Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Φιλελεύθερος», αρ. φύλλου 59.
