Tης Ιοκάστης Κ. Δώδη
Οι περισσότεροι από εμάς, κάποια στιγμή στη ζωή μας, έχουμε πληγωθεί από ανθρώπους που αγαπήσαμε πολύ. Είτε είναι έπειτα από επτά χρόνια γάμου, είτε έπειτα από επτά μήνες σχέσης, όταν η καρδιά μας πληγώνεται, αισθανόμαστε πως ήρθε το τέλος του κόσμου. Δύσκολα περιγράφεται αυτό που νιώθουμε κι αν προσπαθήσουμε να το κάνουμε, όλα καταλήγουν στη φράση «πονάει η καρδιά μου». Όμως, πονάμε πραγματικά ή είναι απλώς δημιούργημα της φαντασίας μας;
Η απάντηση είναι όχι μόνο θετική, αλλά ελλοχεύουν και κίνδυνοι για την υγεία μας, γιατί πράγματι αρρωσταίνουμε! Ο εγκέφαλός μας πυροδοτεί αισθήματα πόνου κατά τη διάρκεια ενός χωρισμού, καθώς «πιστεύει» πως έχουμε τραυματιστεί σωματικά. Η καθηγήτρια Κοινωνικής Ψυχολογίας Αϊζενμπέργκερ, του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Λος Άντζελες, επιβεβαιώνει πως το τμήμα του εγκεφάλου που ενεργοποιείται, όταν υπάρχει σωματικός τραυματισμός, είναι το ίδιο που ενεργοποιείται όταν υποφέρουμε από «κοινωνική απόρριψη». Μάλιστα, το ίδιο τμήμα ενεργοποιείται κι όταν οι εξαρτημένοι από κοκαΐνη βιώνουν συμπτώματα στέρησης…
Στη διάρκεια του χωρισμού «κολυμπάμε» σε μία πισίνα στρεσογόνων ορμονών. Οταν είμαστε ερωτευμένοι, ο εγκέφαλός μας κατακλύζεται από νευροχημικές ουσίες, όπως η ντοπαμίνη και η οξυτοκίνη, οι οποίες δημιουργούν συναισθήματα ευτυχίας. Οι επιστήμονες επιμένουν πως ο έρωτας είναι πιο εθιστικός, ακόμα και από τα πιο «βαριά» ναρκωτικά. Ωστόσο, όταν η καρδιά μας «πληγώνεται», όλα αυτά τα υπέροχα συναισθήματα χάνονται, αφήνοντάς μας θύματα των δικών μας στρεσογόνων ορμονών. Ο εγκέφαλός μας τροφοδοτεί το σώμα μας με κορτιζόλη και επινεφρίνη (αδρεναλίνη), νομίζοντας πως βρισκόμαστε σε απειλή ή πως είμαστε αγχωμένοι. Οι συνέπειες μπορεί να είναι αρκετά σοβαρές και περιλαμβάνουν αύξηση του καρδιακού παλμού, πρησμένους μύες, αλλαγές στο πεπτικό σύστημα και μία δυσβάσταχτη αίσθηση πίεσης στο στήθος. Το πιο σοβαρό, ίσως, είναι πως η καρδιά μας διογκώνεται προσωρινά και δεν διοχετεύει αποτελεσματικά αίμα στο υπόλοιπο σώμα, με αποτέλεσμα να προκαλείται σύντομη καρδιακή ανεπάρκεια. Αυτή η κατάσταση, που ονομάζεται καρδιομυοπάθεια και προκαλείται από το στρες, συχνά αναφέρεται ως σύνδρομο της «πληγωμένης» καρδιάς. Τα καλά νέα; είναι ιάσιμο και εξαιρετικά σπάνιο - συνήθως είναι μια εμπειρία που θα βιώσουμε μονάχα μία φορά στη ζωή μας…
Σαν να μην έφταναν όλα αυτά, περνάμε κι από το στάδιο που αναρωτιόμαστε ποιοι πραγματικά είμαστε… Οι γιατροί ισχυρίζονται πως, έπειτα από έναν τρομερό χωρισμό, υπάρχει περίπτωση να αμφισβητήσουμε τον ίδιο μας τον εαυτό, καθώς ενδέχεται να βιώσουμε μια υπαρξιακή κρίση. Ανάλογα μπορεί να προκληθεί και κρίση στη δίαιτά μας, καθώς κάποιοι από εμάς «τρώμε» τα συναισθήματά μας, στρεφόμενοι στο φαγητό ως παρηγοριά.
Είναι, επίσης, σχεδόν βέβαιο πως δεν θα είναι η τελευταία φορά που πληγωνόμαστε, καθώς ερευνητές ανακάλυψαν πως, αν το βιώσουμε έστω και μία φορά, η πιθανότητα δεύτερης «πληγής» αυξάνεται κατά 75%. Αν βρίσκεστε σ' αυτήν την κατάσταση, ίσως αυτό να είναι το τελευταίο που θα θέλατε να ακούσετε, αλλά -ας μη γελιόμαστε- θα αγαπήσετε πάλι από την αρχή και ας γνωρίζετε πως στο τέλος μπορεί να πληγωθείτε.
Υπάρχει φάρμακο γι' αυτόν τον πόνο;
Η επιστήμη μάς δείχνει πως η αγάπη είναι ένα αποτελεσματικό παυσίπονο, καθώς ενεργοποιεί τα ίδια τμήματα του εγκεφάλου που διεγείρονται από τη μορφίνη και την κοκαΐνη. Το ερώτημα που γεννάται, όμως, είναι αν μπορεί να υπάρξει παυσίπονο, το οποίο να μας χορηγείται ύστερα από έναν βάναυσο χωρισμό. Οι άνθρωποι πονάνε πραγματικά όταν βλέπουν φωτογραφίες της παλιάς τους αγάπης ή ακόμα αισθάνονται πως τους λείπει το «άλλο τους μισό». Ο σωματικός και ο συναισθηματικός πόνος έχουν τα ίδια μονοπάτια στον εγκέφαλο, οπότε θεωρητικά μπορούν να θεραπευτούν με τον ίδιο τρόπο.
Στην πραγματικότητα έχει δειχθεί πως η ακεταμινοφαίνη -η γνωστή σε όλους μας παρακεταμόλη, η οποία είναι δραστικό συστατικό σε πολλά φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την καταπολέμηση του πόνου- μειώνει τον πόνο της κοινωνικής απόρριψης, τόσο σε νευρικό όσο και σε συμπεριφορικό επίπεδο. Πειράματα έδειξαν πως το τμήμα του εγκεφάλου που σχετίζεται με τον σωματικό πόνο ενεργοποιήθηκε σε ανθρώπους που δεν είχαν πάρει ακεταμινοφαίνη, ενώ σε εκείνους που το είχαν κάνει σημειώθηκε σημαντικά μικρότερη δραστηριότητα στο συγκεκριμένο τμήμα του εγκεφάλου. Παρακεταμόλη κανείς;!
* Κάθε ημέρα, οι συνεργάτες του μη κερδοσκοπικού οργανισμού επικοινωνίας επιστημονικών θεμάτων στο ευρύ κοινό SciCo παρουσιάζουν με απλά λόγια ένα θέμα που φέρνει την επιστήμη πιο κοντά μας.
** Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Φιλελεύθερος», αρ. φύλλου 19.
