Στην επαρχία όπου δευτερευόντως κατοικώ τα τελευταία 20+ χρόνια υπάρχει ένας χωμάτινος δρόμος. Δεν πάει πουθενά ιδιαίτερα, όπως δεκάδες παρόμοιοι στην ευρύτερη περιοχή. Πού και πού, σε μεγάλες νεροποντές χάλαγε λίγο, πέρναγε η μπουλντόζα, τον επιδιόρθωνε με μικρό κόστος.
Υπάρχει άλλωστε άλλος, παράλληλος, που είναι σε καλή κατάσταση. Πριν έναν χρόνο, ο τοπικός δήμαρχος, παλαιός διορισμένος νομάρχης του πράσινου κράτους, ασφαλτόστρωσε λίγα χιλιόμετρα με το πρόγραμμα «Θησέας». Έμεινε ατελής και τον χρησιμοποιούν λίγοι συντοπίτες όπως και πριν. Ο ίδιος τέως νομάρχης στέλνει στους ψηφοφόρους-δημότες, μια-δυό φορές τον χρόνο, λίστα με «έργα του». Όλα άσχετα με την πραγματική ζωή των ανθρώπων, μικρής αξίας το καθένα αλλά μεγάλου αριθμητικού αθροίσματος. Ο απόλυτος ορισμός της σπατάλης σε δήθεν υποδομές. Κανείς δεν ελέγχει και μάλλον κανείς δεν ενδιαφέρεται στα κεντρικά, είτε στην περιφέρεια και ακόμη λιγότερο στην κυβέρνηση. Στο μεταξύ, άλλες βασικές λειτουργίες του Δήμου (νερό, σκουπίδια, μικρά αντιπλημμυρικά, καθαρισμός ακτών) παραμένουν υποτυπώδεις, παραμελημένες και κάποτε επικίνδυνες. Στο μεταξύ, πολλαπλασιάζονται τα ρέματα που γεμίζουν υλικά από ανακαινίσεις και αναβιώνουν χωματερές για τις οποίες καταδικάστηκε οριστικά η χώρα σε βαριά πρόστιμα.
Στο πρόσφατο υπουργικό συμβούλιο ο νέος υπουργός Υποδομών Χρήστος Σταϊκούρας, που και παιδί επαρχίας είναι και υπουργός Οικονομικών χρημάτισε και ξεχωρίζει για τη μεθοδικότητά του, είπε ότι υπάρχουν 5.000 γέφυρες που δεν είναι καταγεγραμμένες αφού δεν υπάρχει ειδικό μητρώο. Ούτε που γνωρίζουμε σε ποια κατάσταση είναι, αφού στις περισσότερες διενεργείται έλεγχος (και συντήρηση) μόνον όταν υπάρξει ζημιά. Στο ίδιο προχθεσινό υπουργικό συμβούλιο η αρμοδιότητα για τα σημαντικά περιφερειακά έργα, ειδικά όσα συνδέονται με τις πρόσφατες καταστροφές, πέρασαν στην παρακολούθηση του υπουργείο. Τουλάχιστον δεν θα ψάχνουμε σε ποιανού αρμοδιότητα ανήκουν.
Απανωτές κυβερνήσεις διαφήμιζαν τα «μεγάλα» ή και τα μεσαία έργα ως να τα έκαναν οι ίδιες και να τα πλήρωσαν «από την τσέπη τους». Τα περισσότερα (για να μην πω όλα…) έγιναν και γίνονται με χρήματα κοινοτικά ή «συγχρηματοδοτούμενα» και πάντως υπό την πίεση ευρωπαϊκών προγραμμάτων. Λαμπρά. Ευτυχώς που γίνονται. Πλην όμως, όλες οι άλλες παλιές υποδομές (και είναι πάμπολλες) χρειάζονται έλεγχο και συντήρηση, κάποτε ξήλωμα και ανακατασκευή. Και επιπλέον, υπάρχουν χιλιάδες μικρότερα ή μεσαία έργα υποδομών που δεν γίνονται κυρίως γιατί οι προϋπολογισμοί, περιφέρειας, δήμων και υπουργείου υπηρετούν την εκλογική λογική και τον εκλογικό κύκλο.
Το πρόβλημα των υποδομών της χώρας συνδέεται με την απουσία της μεγάλης εικόνας για την πορεία της χώρας, όπως είναι τα έργα που συνδέονται με την κλιματική προσαρμογή. Η χώρα δεν διαθέτει, ούτε καν στα χαρτιά, ένα συνδυασμένο και μελετημένο παραγωγικό σχεδιασμό που θα μας έδειχνε ποια έργα αντιστοιχούν σε έναν στοιχειώδη υπολογισμό κόστους-οφέλους. Κριτήρια χρηματοοικονομικής αποδοτικότητας και διαύγεια στο αποκεντρωμένο σύστημα διαθέσιμων πόρων δεν έχουν θεσπιστεί.
Ρίχνουμε συχνά το φταίξιμο στα μνημόνια επειδή περικόπηκε το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων. Η περικοπή είναι πραγματική και σε κάποιο βαθμό δικαιολογημένη. Αλλά ήταν μια κεντρική πολιτική απόφαση προκειμένου να μην κοπούν άλλες, περισσότερο άμεσες και εμφανείς, κρατικές δαπάνες. Τώρα πρέπει να ρίξουμε πολλά, πάρα πολλά, κεφάλαια σε έργα πέραν των μεγάλων και λαμπερών.
Η μόνη ορθή λύση είναι να γίνονται κατά προτεραιότητα όσα έργα συνδέονται με συγκεκριμένες και σπουδαίες οικονομικές δραστηριότητες. Όχι μόνον ήδη υπάρχουσες αλλά και όσες θα σχεδιαστούν για να αυξήσουν το παραγωγικό αποτέλεσμα. Πριν αρκετό καιρό, τον Αύγουστο 2021, με αφορμή τις τότε καταστροφικές πυρκαγιές, έγραφα ότι το «επιτελικό κράτος» της κεντρικής κυβέρνησης πρέπει να κατέβει στα θεμέλια, δηλαδή να εμπεδωθούν ανάλογες μέθοδοι βέλτιστης διοίκησης στους Δήμους και τις Περιφέρειες. Η εικόνα άλλαξε: το επιτελικό κράτος, μέσω της κεντρικής κυβέρνησης πρέπει να πάρει πάνω του το καθήκον ελέγχου των θεμελίων. Να αναλάβει δηλαδή την εκπόνηση, κατασκευή και παρακολούθηση ενός Εθνικού Σχεδίου Υποδομών.
