Απαραίτητο για ένα κράτος, είναι να θέτει τις ελάχιστες προδιαγραφές των δημοσίων πραγμάτων για τα οποία έχει το ίδιο την ευθύνη. Είτε στην κατασκευή, είτε στη διανομή, είτε στη συντήρησή τους.
Με τον τρόπο αυτόν μπορούμε εύκολα να ελέγξουμε την ποιότητα των κρατικών υπηρεσιών, σε όλα τα επίπεδα, κεντρική κυβέρνηση, περιφέρεια, δήμοι, ειδικές υπηρεσίες.
Εξίσου απλά, μπορεί το ίδιο το κράτος να φροντίζει για όλα αυτά. Δεν χρειάζονται ειδικοί διαγωνισμοί, ειδικοί όροι, εκατοντάδες εξαιρέσεις και πάει λέγοντας.
Το κράτος αποκτά ελάχιστους κοινούς κανόνες για κάθε βασική υπηρεσία του. Στη βάση των προδιαγραφών μπορούν εύκολα να καταγράφονται οι αποκλίσεις και να λαμβάνονται μέτρα για τη διόρθωσή τους ή, σε κάποιες περιπτώσεις, να δικαιολογούνται αποκλίσεις, όταν ιδιαίτεροι λόγοι το επιβάλουν.
Βεβαίως, τέτοιοι κανόνες, τέτοιες προδιαγραφές υπάρχουν. Πλην όμως, σπανίως ακολουθούνται σχολαστικά και ακόμη σπανιότερα -πρακτικώς ποτέ- δικαιολογούνται οι εξαιρέσεις. Προφανώς δεν καταγράφονται και ακόμη προφανέστερα δεν λαμβάνεται κανένα μέτρο για την κατά το δυνατόν προσέγγιση των προδιαγραφών. Είμαι σίγουρος ότι κανείς «υπεύθυνος» δεν γνωρίζει που είναι καταχωνιασμένοι
Ένα απλό παράδειγμα είναι οι δρόμοι.
Όλοι οι αυτοκινητόδρομοι, που είναι ταυτόχρονα ευρωπαϊκές οδοί, έχουν πολύ αυστηρούς κανόνες κατασκευής και συντήρησης. Έχουμε πλέον αρκετούς τέτοιους δρόμους και γνωρίζουμε καλά τους κανόνες τους. Άλλωστε, η συμβολή τους στη μείωση ατυχημάτων/δυστυχημάτων, ακριβώς επειδή τηρούν αυστηρούς και όμοιους κανόνες, είναι αναγνωρισμένη.
Οι «παλαιές» εθνικές οδοί, απομεινάρια μιας άλλης εποχής, καθώς και όλες οι κύριες οδοί μεταξύ πόλεων συγκεκριμένου μεγέθους και κυκλοφοριακής σημασίας, πρέπει να ενταχθούν σε ένα ενιαίο περιφερειακό δίκτυο και να τεθούν ενιαίοι κανόνες κατασκευής, σήμανσης και περιοδικής συντήρησης. Ούτε καν η ονοματοδοσία τους δεν είναι γνωστή.
Επικρατεί χάος. Ανάλογα με την περιοχή, την πολιτική «βαρύτητα», τα ευρωπαϊκά κονδύλια κάποτε και την ικανότητα κάποιου περιφερειάρχη ή δημάρχου, οι δρόμοι αυτοί είναι κάπως καλοί, σπανίως καλύτεροι και κατά κανόνα επικίνδυνοι.
Γιατί; Γιατί δεν υπάρχουν προδιαγραφές. Κι επομένως κανείς έλεγχος δεν μπορεί να γίνει χωρίς αυτές.
Όσο πιο «χαμηλά» στις οδικές υποδομές πάμε, τόσο μεγαλύτερη αναρχία επικρατεί.
Κι όμως, ένα απλός κανόνας θα έπρεπε να είναι ένας ομαλός ασφαλτοτάπητας, διαγραμμίσεις στη μέση και στα πλαϊνά, λογική σήμανση.
Προδιαγραφές (πρέπει να…) έχουμε και σε άλλους κρίσιμους τομείς. Παράδειγμα οι υποδομές υγείας. Όταν φτιάχτηκαν τα κέντρα υγείας, υπό την επιρροή ενός καλοπροαίρετου «μεγαλοπιασίματος» του τότε ΠΑΣΟΚ, τέθηκαν προδιαγραφές που ποτέ δεν εκπληρώθηκαν.
Αλλά και αργότερα, όταν φτιάξαμε τα μεγάλα περιφερειακά νοσοκομεία, πάλι μπήκαν (ευρωπαϊκές μάλιστα…) προδιαγραφές, που κανείς δεν γνωρίζει που έχουν καταχωνιαστεί και προφανώς δεν τηρούνται. Ούτε όμως προσαρμόζονται.
Με αποτέλεσμα το ΕΣΥ να καταντήσει ένα απίθανα χαοτικό σύστημα. Είναι να λυπάσαι και τους λειτουργούς του και τους εξυπηρετούμενους πολίτες.
Στα σχολικά κτήρια, που «ανήκουν» στους δήμους, μόνον σε ακραίες καταστάσεις ή ατυχήματα μαθαίνουμε πόσα πολλά απ' αυτά είναι «ακατάλληλα» ή πόσον καιρό είχαν να γίνουν επισκευές ή πόσο άργησαν οι προβλεπόμενες βελτιώσεις.
Στον τομέα της συλλογικής ασφάλειας, υπάρχουν επίσης προδιαγραφές, αλλά σπανίως τηρούνται. Είτε είναι εξωπραγματικές, είτε παρωχημένες, είτε απλώς απηχούν μεγαλεπήβολα σχέδια μιας κάποιας φιλότιμης διοίκησης, τα οποία καμία νέα διοίκηση δεν τολμά να αναθεωρήσει.
Ακόμη και σε στρατιωτικές εγκαταστάσεις, ενώ επιβάλλεται να υπάρχουν αυστηρές προδιαγραφές, ενώ σπαταλώνται απίθανα πολλές ανθρωποώρες ελέγχων για τη σύνταξη εκθέσεων, κανείς δεν γνωρίζει το επίπεδο τήρησης των προδιαγραφών.
Τα ίδια (και χειρότερα…) ισχύουν στις πόλεις με πρώτη και χειρότερη την πρωτεύουσα. Για παράδειγμα, οι προδιαγραφές για το αστικό πεζοδρόμιο. Ή πάλι, οι κανόνες για το πλάτος των δρόμων, χωρίς παρανόμως παρκαρισμένα.
Ούτε στη χωροθέτηση συστημάτων αποκομιδής και διαχείρισης απορριμάτων υπάρχουν προδιαγραφές. Προφανώς, δεν υπάρχει κανόνας στην απόρριψη από τους δημότες των απορριμάτων και κανείς δεν διανοείται να ελέγξουμε κανέναν επ' αυτού του θέματος. Με αποτέλεσμα να πληθαίνουν οι παράνομες χωματερές. Όταν στα περισσότερα ευνομούμενα κράτη υπάρχουν λεπτομερείς και αυστηρότατα τηρούμενες προδιαγραφές.
Θα μπορούσα να συνεχίσω μέχρις εξαντλήσεως.
Εδώ δεν είχαμε προδιαγραφές και κανόνες στην αντιμετώπιση ενός σιδηροδρομικού δυστυχήματος, ούτε καν μελέτη κινδύνων από την απουσία/καθυστέρηση συστημάτων ασφαλείας.
Κατά τα λοιπά, όσοι αποκτούν καινούργιο αυτοκινούμενο μέσο και ρίχνουν μια ματιά στο Βιβλίο του Οδηγού, αφού εντυπωσιαστούν από την πληθώρα προδιαγραφών ασφαλείας και καλής λειτουργίας, τις ξεχνούν σύντομα ή τις παραβιάζουν συνειδητά.
Αναζητείστε στους ιστοτόπους κεντρικών, περιφερειακών και δημοτικών υπηρεσιών κάτι για τις προδιαγραφές κάποιων από τα έργα και τις υπηρεσίες που «προσφέρουν». Ούτε που έχει περάσει από το μυαλό του σχεδιαστή καθενός πληροφοριακού ιστότοπου.
Αναρωτιέται κανείς πως ελέγχουν οι εκλεγμένοι «άρχοντες», υπουργοί και περιφερειάρχες, τον διοικητικό μηχανισμό, τους κρατικούς υπαλλήλους και όσους «παίρνουν δουλειές» από το δημόσιο.
Προφανώς, δεν τους ελέγχουν επί του αποτελέσματος. Μόνον επί των σχεδίων στα χαρτά και των κρυφών μεταβιβαστικών πληρωμών.
Ένα κράτος χωρίς προδιαγραφές, είναι ένα ανεύθυνο και ρημαγμένο, αυταρχικό και διεφθαρμένο κράτος. Είναι ένα επικίνδυνο κράτος.
