Είναι απαραίτητο να βλέπουμε τα γεγονότα με τα «μάτια» εκείνων που τα δημιουργούν. Έτσι πρέπει να κάνουμε και με τους δασμούς Τραμπ. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι πρόκειται για μέτρο εσωτερικής πολιτικής και μάλιστα δημοσιονομικής, δηλαδή φορολογικής πολιτικής. Στενά, επομένως, συνδεδεμένης με τη διαχείριση του τεράστιου ομοσπονδιακού, δηλαδή κρατικού, χρέους.
Οι επιπτώσεις, πέραν όσων θα υπάρξουν στις εμπορικές ροές, θα εμφανιστούν στην απόδοση των αμερικανικών ομολόγων, κυρίως στο ομόλογο αναφοράς, που είναι το 10ετές και επί του οποίου «ρυθμίζονται» οι αποδόσεις όλων σχεδόν των άλλων χρεογράφων.
Επειδή όμως το αμερικανικό χρέος είναι σε δολάρια κι επειδή το δολάριο είναι το μείζον διεθνές νόμισμα και στις συναλλαγές και στα αποθεματικά ασφαλείας που κρατούν όλες οι κεντρικές τράπεζες, όλων των κρατών του κόσμου, οι επιπτώσεις θα είναι κολοσσιαίες αν και, αυτή τη στιγμή, άγνωστες.
Ας μείνουμε, για την ώρα, στον τρόπο σκέψης της ομάδας Τραμπ. Μπορείτε, αν έχετε μιας ώρας υπομονή, να παρακολουθήσετε τη συνέντευξη που έδωσε ο υπουργός Οικονομικών Scott Bessent στον διάσημο παρουσιαστή Tucker Carlson. Διάσημος λόγω της επιτυχίας του, της αγάπης και προβολής που δίνει σε απίθανες θεωρίες συνωμοσίας αλλά και της πολύκροτης, μάλλον φιλικής, συνέντευξης που πήρε πέρυσι από τον πρόεδρο Πούτιν, χωρίς να παραλείψουμε την απόλυσή του από το φιλοτραμπικό και συντηρητικό κανάλι Fox News.
Ας δούμε λοιπόν τι λέει ο Bessent, που θεωρείται ήπιος και ρεαλιστής μεταξύ των άλλων επιτελών του τραμπικού επιτελείου.
Το δόγμα Τραμπ είναι μια ιστορική αλλαγή, για την οποία ο ίδιος μιλούσε επί τέσσερις δεκαετίες. Οδηγεί στην εκ θεμελίων αναδιάρθρωση της αμερικανικής οικονομίας. Συνδυάζει παλιές και νέες ιδέες, όπως εκείνες του προέδρου Αλεξάντερ Χάμιλτον (1757-1804), που χρησιμοποίησε τους δασμούς για να προστατεύσει την αμερικανική βιομηχανία (Tariff Acts 1789-1791). Ο Τραμπ χρησιμοποιεί τους δασμούς για να διαπραγματευτεί. Θέλει να προστατεύσει τον αμερικανό εργάτη που έχει χάσει τα πάντα και η οργή του έχει ξεχειλίσει. Θέλει να επαναφέρει το επίπεδο της ποιότητας ζωής των εργατών πριν από «κινεζικό σοκ», δηλαδή πριν τριάντα χρόνια.
«Πολλοί από τους εμπορικούς μας εταίρους, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων από τους συμμάχους μας, δεν ήταν καλοί εταίροι. Αν οι δασμοί είναι τόσο κακοί, γιατί τους έχουν οι ίδιοι; Ή εάν ο Αμερικανός καταναλωτής πρόκειται να πληρώσει όλο το τιμολόγιο, τότε γιατί τους νοιάζουν;» ρωτά ο υπουργός.
Και απαντά: «Γιατί θα καταπιούν υποχρεωτικά τους δασμούς. Αυτή είναι μόνον η αρχή μιας διαδικασίας. Θα επαναβιομηχανοποιηθούμε. Έχουμε πάει σε μια άκρως χρηματοοικονομική οικονομία. Έχουμε σταματήσει να κατασκευάζουμε πράγματα, ειδικά πολλά που σχετίζονται με την εθνική ασφάλεια», γιατί η οικονομική ασφάλεια είναι και αμυντική ασφάλεια.
Πρέπει, συνεχίζει, να σταματήσουμε να δίνουμε τόση σημασία σε όσα γίνονται στη Wall Street και να δώσουμε βάρος στη Main Street. Η όποια διαταραχή συμβαίνει τώρα στα Χρηματιστήρια, σε ένα διάγραμμα πολλών ετών ούτε καν θα φαίνεται. «Αν η πραγματική οικονομία είναι καλή, αν οι φόροι είναι σταθεροί, οι επιχειρήσεις μπορούν να διαθέτουν προβλεψιμότητα, έχουμε φθηνή και άφθονη ενέργεια, εάν μειώσουμε τις ρυθμίσεις, εάν συμπεριφερόμαστε καλά στο εργατικό δυναμικό μας, τότε θα έχουμε ένα υπέροχο χρηματιστήριο.»
Η πολιτική Τραμπ διαλύει το κινεζικό μοντέλο, το οποίο είναι ανισόρροπο γιατί στηρίζεται μόνον στις εξαγωγές ενώ τώρα θα χρειαστεί να δώσουν οι Κινέζοι πολύ μεγαλύτερο βάρος στην εσωτερική κατανάλωση, εξηγεί. Οι Κινέζοι έχουν επιβάλει πολλαπλά εμπόδια. Επιδοτούν τη βιομηχανία τους, δίνουν επιδοτούμενα δάνεια και κερδίζουν. Αυτό θα το αλλάξουμε, λέει και δίνει ένα παράδειγμα. «Ένας δασμός 10% οδηγεί το νόμισμα σε ανατίμηση του 40% αυτού. Άρα 4%. Ο παραγωγός της άλλης χώρα θα επιβαρυνθεί κατά περίπου 4% και στη συνέχεια ο καταναλωτής των ΗΠΑ μπορεί να έχει εφάπαξ προσαρμογή της τιμής κατά 2%. Άρα σε ένα δασμό 10%, ίσως ο καταναλωτής πληρώνει το 2% αυτού.»
Tι λέει η κυβέρνηση Τραμπ; «Μεταφέρετε το εργοστάσιό σας από την Κίνα, από το Μεξικό, από το Βιετνάμ, φέρτε το εδώ. Τι θα συμβεί; Θα έχουμε μεγάλα έσοδα από τους δασμούς στην αρχή. Οι κατασκευαστές θα χτίσουν το εργοστάσιό τους εδώ, οι δασμοί θα πέσουν, αλλά τα έσοδα των εργοστασίων, από τους φόρους εισοδήματος από όλες τις νέες θέσεις εργασίας θα αυξηθούν. Έτσι, θα βελτιώνεται η εσωτερική κατάσταση καθώς θα μειώνονται οι δασμοί. Επειδή τα καταφέρνουμε εσωτερικά και το εμπορικό μας έλλειμμα μειώνεται».
Ο Bessent αγαπά τα παραδείγματα. «Πέρυσι, καλοκαίρι του 2024, οι Αμερικανοί έκαναν περισσότερες ευρωπαϊκές διακοπές από ό,τι μέχρι σήμερα στην ιστορία. Όμως, το καλοκαίρι του 2024, περισσότεροι Αμερικανοί χρησιμοποιούσαν τράπεζες τροφίμων παρά ποτέ στην ιστορία. Πήγα σε δύο τράπεζες τροφίμων κοντά στην πόλη μου για να καταλάβω. Είναι απώλεια αξιοπρέπειας. Έβλεπαν οι άνθρωποι στις “τράπεζες” ένα νέο φαινόμενο: δεν ήταν η παραδοσιακή “πελατεία”, δεν ήταν εκείνοι που είχαν χάσει τα σπίτια τους, δεν ήταν αυτοί που ζουν στο δρόμο. Ήταν εργατικές οικογένειες που δεν μπορούσαν πλέον να ξοδεύουν εκατό δολάρια για το μπακάλικο κάθε εβδομάδα. Τους έλειπαν πέντε, έξι, επτά πράγματα και πηγαίνουν στην τράπεζα τροφίμων για να συμπληρώσουν», διηγείται.
Πώς συνδέονται αυτά με την αναχρηματοδότηση του αμερικανικού χρέους; Ο υπουργός εξηγεί πως μέσα σε λίγες εβδομάδες το κόστος του 10ετούς ομολόγου μειώθηκε κατά μια ποσοστιαία μονάδα, που σημαίνει εξοικονόμηση 100 δισεκ. Αυτό για να συνεχιστεί πρέπει να μειωθούν δραστικά οι δαπάνες, ανεξέλεγκτες και αχρείαστες, της κρατικής γραφειοκρατίας, αυτό δηλαδή που κάνει ο Elon Musk. Όσο αυτό θα προχωρά τόσο θα μειώνονται οι ομοσπονδιακοί φόροι.
Παράδειγμα πάλι: Νέα Υόρκη και Φλόριντα έχουν παρόμοιο πληθυσμό. Ο προϋπολογισμός της πρώτης είναι 235 δισ. της δεύτερης 125 δισ. Και δεν έχει φόρο εισοδήματος, οι δρόμοι είναι καλύτεροι και «χρειάζεσαι 15 λεπτά για να βγάλεις την άδεια οδήγησης και όχι 5 ώρες». Πρέπει να κάνουμε την Αμερική να μοιάζει περισσότερο με τη Φλόριντα και επ’ αυτού δουλεύουν οι νέοι άνθρωποι που προσέλαβε ο ίδιος (όπως οι Tom Krause και Sam Kirkos) για να αλλάξουν πλήρως την Εφορία «βάζοντας ολίγη gig economy στο κράτος». Όλα τα καλά βρίσκονται πλέον στην τεχνολογία, στις προσαρμοσμένες ανά περίσταση λύσεις, στην εναλλαγή προσώπων, σεναρίων και σκοπών, επισημαίνει.
Σε άλλο σημείωμα θα δούμε την πολύ διαφορετική οπτική που έχει η κυβέρνηση Τραμπ στον ρόλο της κεντρικής τράπεζας, ειδικά στον χειρισμό του βασικού επιτοκίου αλλά και για τον ρόλο των κρυπτονομισμάτων ως εναλλακτικό απόθεμα ασφαλείας.
Έχει πολλές εκπλήξεις η ρητορική της ομάδας Τραμπ και περισσότερες ακόμη θα φανερωθούν καθώς η νέα πραγματικότητα θα προσαρμόζεται στα γεγονότα. Κι επειδή φαίνονται αποφασισμένοι να συνεχίσουν, καλό είναι να τους πάρουμε στα σοβαρά και να μη μείνουμε απλώς στο ότι θα καταστραφούν κι αυτοί μαζί μας.
