Μια πολύ πρόσφατη δήλωση του Dr Anthony Fauci (11/05/2021) που αναμεταδόθηκε χθες σε όλα τα ΜΜΕ επανέφερε ενεργά στο προσκήνιο το κρίσιμο ζήτημα της προέλευσης του κορονοϊού SARS-CoV-2 που ευθύνεται για την πανδημία της COVID-19.
Ειδικότερα, ο Dr Fauci δήλωσε κατά τη διάρκεια συνέντευξής του στην Katie Sanders στο πλαίσιο της εκδήλωσης «United Facts of America: A Festival of Fact-Checking» ότι δεν είναι απόλυτα σίγουρος πως ο κορονοϊός προέκυψε μέσα από μια φυσική διαδικασία, ενώ πρόσθεσε ότι χρειάζεται να συνεχισθεί η έρευνα στην Κίνα.
Είχε προηγηθεί στις 30 Μαρτίου 2021 το πόρισμα της επιτροπής ειδικών του ΠΟΥ για την προέλευση της πανδημίας του κορονοϊού. Τα αποτελέσματα της έκθεσης τοποθετούν χρονικά την έναρξη της πανδημίας μερικούς μήνες πριν από τα μέσα του Δεκεμβρίου 2019 κάνοντας λόγο για τέσσερα πιθανά σενάρια προέλευσης του κορονοϊού:
1) Από νυχτερίδες σε ανθρώπους χρησιμοποιώντας κάποιον-άγνωστον μέχρι στιγμής-ενδιάμεσο ξενιστή.
2) Από άμεση μετάδοση από νυχτερίδες σε ανθρώπους.
3) Από τη διακίνηση μολυσμένων κατεψυγμένων προϊόντων.
4) Από εργαστηριακή διαρροή. Σύμφωνα με τους ειδικούς του ΠΟΥ, το τελευταίο σενάριο θεωρήθηκε το λιγότερο πιθανό.
Ωστόσο, τα αποτελέσματα της έκθεσης αμφισβητήθηκαν από μια σειρά χωρών της Δύσης συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, του Ηνωμένου Βασιλείου και κρατών της ΕΕ δίνοντας έμφαση στο γεγονός ότι η ομάδα του ΠΟΥ δεν είχε πρόσβαση σε πρώιμα και πρωτογενή δεδομένα.
Κατόπιν αυτών, ο επικεφαλής του ΠΟΥ Dr Tedros Adhanom Ghebreyesus αναγκάστηκε να δηλώσει ότι το ζήτημα της προέλευσης του ιού χρήζει περαιτέρω διερεύνησης.
Ποια στοιχεία συνηγορούν στο ενδεχόμενο εργαστηριακής διαρροής του ιού;
Ως γνωστόν, η επίμαχη αγορά θαλασσινών Huanan της Wuhan, όπου ως φαίνεται σημειώθηκαν οι πρώτες περιπτώσεις COVID-19, βρίσκεται σχετικά κοντά στο ιολογικό εργαστήριο Wuhan Institute of Virology (WIV) και δίπλα από το Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Λοιμώξεων Wuhan Center for Disease Control and Prevention (WHCDC).
To WIV είναι σχεδιασμένο να λειτουργεί με το υψηλότερο επίπεδο Βιοασφάλειας-4 (BSL-4) αφού ασχολείται με επικίνδυνους παθογόνους μικροοργανισμούς. Αποκαλύπτεται όμως ότι αρκετά πειράματα με κορoνοϊούς νυχτερίδων διενεργήθηκαν σε τμήματα με επίπεδο βιοασφάλειας-2 όπου οι ερευνητές φορούσαν απλά λευκές ποδιές και γάντια. Μάλιστα, το WIV είχε λάβει επίσημες προειδοποιήσεις για μη τήρηση των προβλεπόμενων μέτρων βιοασφάλειας.
Ως αποτέλεσμα της πλημμελούς τήρησης των μέτρων ασφάλειας, αναφέρθηκαν τουλάχιστον 3 περιπτώσεις ερευνητών που εμφάνισαν λοίμωξη με παρόμοια συμπτωματολογία με την COVID-19 το φθινόπωρο του 2019 (με την αναφορά 1 θανάτου) ενώ στο παρελθόν είχαν αναφερθεί περιπτώσεις εργαζομένων που δαγκώθηκαν από νυχτερίδα ή εκτέθηκαν σε ούρα νυχτερίδας.
Πειράματα με υβριδικούς ιούς
To WIV έχει απομονώσει και μελετήσει κορονοϊούς νυχτερίδων, όπως τον RαTG13, ο οποίος παρουσιάζει γενετική ομολογία κατά 96% με τον κορονοϊό SARS-CoV-2 και απομονώθηκε το 2013 από δείγματα περιττωμάτων νυχτερίδων στο σπήλαιο της Mojiang στη Yunnan. Είναι επίσης γνωστό ότι το συγκεκριμένο ιολογικό εργαστήριο συμμετείχε μαζί με άλλα διεθνή εργαστήρια σε πειράματα με υβριδικούς ιούς.
Σε μια ερευνητική εργασία στο περιοδικό Nature Medicine τον Νοέμβριο του 2015, ένας υβριδικός ιός (ιός SHC014) που προέκυψε από ανασυνδυασμό του ιού του SARS και ενός συγγενικού κορονοϊού των νυχτερίδων, μπορούσε να αναπαραχθεί σε πνεύμονες ποντικιών καθώς και σε ανθρώπινες κυτταρικές σειρές του αναπνευστικού συστήματος.
Σε μια άλλη επίμαχη ερευνητική εργασία του WIV στο PLOS Pathogens τον Νοέμβριο του 2017, αναφέρεται σειρά πειραμάτων με υβριδικούς ιούς που προέρχονταν από κορονοϊούς νυχτερίδας με τεχνητό ανασυνδυασμό των γονιδίων της πρωτεϊνης ακίδας S1, κατάλληλους να αναπαραχθούν σε ανθρώπινα κύτταρα που εκφράζουν τον υποδοχέα ACE2, ο οποίος χρησιμοποιείται για την είσοδο του κορονοϊού στον ανθρώπινο οργανισμό.
Η διαμάχη στους κόλπους της επιστημονικής κοινότητας αναφορικά με τη δημιουργία παθογόνων ιών στο εργαστήριο με πειράματα αυξημένης λειτουργικότητας (gain-of function research) για τη διερεύνηση πρόκλησης πανδημίας από αναδυόμενους παθογόνους ιούς υπήρξε έντονη καθώς ελλοχεύει πάντα ο κίνδυνος εργαστηριακού ατυχήματος. Πάντως, ο Dr Fauci δήλωσε κατηγορηματικά ότι το Εθνικό Ίδρυμα Υγείας (NIH) των ΗΠΑ δεν έχει χρηματοδοτήσει πειράματα αυξημένης λειτουργικότητας του WIT.
Πειράματα διαδοχικών καλλιεργειών (serial passage)
Σε μια Κινεζική μεταπτυχιακή εργασία αλλά και στο περιοδικό Science, αναφέρθηκαν 6 περιπτώσεις, εκ των οποίων 3 θάνατοι, εργαζομένων στο σπήλαιο της Mojiang με συμπτώματα καθώς και εργαστηριακά και απεικονιστικά ευρήματα ομοιάζοντα με COVID-19.
Σε συνέντευξη στο περιοδικό Scientific American, η υπεύθυνη του WIT Dr Zhenghi Shi έκανε λόγο για πιθανή μυκητιασική λοίμωξη χωρίς κανείς να μπορεί να αποκλείσει το ενδεχόμενο λοίμωξης από κορωνοϊό συγγενή του ιού SARS-CoV-2. Ο ιός αυτός ενδέχεται να εξελίχθηκε περαιτέρω σε διαδοχικές καλλιέργειες σε ανθρώπινα κύτταρα που εκφράζουν τον υποδοχέα ACE2 (υπόθεση serial passage).
Η υπόθεση της εργαστηριακής διαρροής αυτού του εξελιγμένου κορονοϊού (SARS-CoV-2) δεν έρχεται σε αντίθεση με την προέλευση του ιού από τις νυχτερίδες.
Άλλα στοιχεία που συνηγορούν υπέρ της εργαστηριακής διαρροής είναι η απουσία ανεύρεσης μέχρι στιγμής ενδιάμεσου ξενιστή όπως συμβαίνει στον άλλον Sarbecovirus β-κορονοϊό που είναι υπεύθυνος για το SARS ή στον κορονοϊό του MERS καθώς και η μεγάλη ταχύτητα εξάπλωσης του κορονοϊού στον άνθρωπο και σε άλλα ζώα.
Συμπέρασμα
Χρειάζεται να διερευνηθεί πλήρως η προέλευση του κορονοϊού και να δοθούν πειστικές απαντήσεις ειδικά στην περίπτωση πιθανής εργαστηριακής διαρροής, για την αποτροπή παρόμοιων ατυχημάτων από οποιοδήποτε εργαστήριο στο μέλλον. Είναι προφανές ότι απαιτείται νέος έλεγχος στην Κίνα από ομάδα ερευνητών που θα καλύπτει όλες τις απαραίτητες ειδικότητες συμπεριλαμβανομένης της βιοασφάλειας και η οποία θα χαρακτηρίζεται από αμεροληψία και έλλειψη σύγκρουσης συμφερόντων.
Είναι απαίτηση της επιστημονικής κοινότητας αλλά και της ανθρωπότητας που έχει θρηνήσει περίπου 3.5 εκατομμύρια νεκρούς έως σήμερα, ενώ η παγκόσμια οικονομία έχει υποστεί τεράστιο κλυδωνισμό. Η πρόσφατη δήλωση του Dr Anthony Fauci που αναφέρθηκε σε όλα τα ΜΜΕ ενισχύει ακόμη παραπάνω τη συγκεκριμένη απαίτηση.
* Η Μαριάννα Νταλαμάγκα είναι Ιατρός Βιοπαθολόγος - Επιδημιολόγος, Καθηγήτρια της Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ
