Περισσότερο επίκαιρα παρά ποτέ είναι τα ευρήματα της πανελλαδικής έρευνας για τον φιλελευθερισμό στην Ελλάδα, που δημοσίευσε τον περασμένο Οκτώβριο το ίδρυμα Friedrich Naumann σε συνεργασία με την Κάπα Research.
Τα στοιχεία της τροφοδοτούν το διάλογο αναφορικά με το πολιτικό κέντρο, τον ορισμό του και τους εκπροσώπους του στο ελληνικό πολιτικό σύστημα, καθώς η έρευνα αποτυπώνει καθαρά τις στάσεις της ελληνικής κοινωνίας απέναντι στον φιλελευθερισμό και πως στέκεται απέναντι στη λεγόμενη «φιλελεύθερη ατζέντα».
Ίσως να μην εκπλήσσει κανένα το δημοσκοπικό εύρημα ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης θεωρείται σήμερα από την κοινή γνώμη ως ο πιο φιλελεύθερος Έλληνας πολιτικός. Είναι όμως εντυπωσιακό ότι η Νέα Δημοκρατία θεωρείται φιλελεύθερο κόμμα ενώ οι ψηφοφόροι της, στο μεγαλύτερό τους ποσοστό, απορρίπτουν τη φιλελεύθερη ατζέντα.
Τα βασικά ευρήματα της έρευνας αναδεικνύουν τις αντιφάσεις της ελληνικής κοινωνίας, τις οποίες σχολιάζει μέσω της συνέντευξής του στο Liberal.gr ο επικεφαλής του ιδρύματος Naumann στην Ελλάδα, διεθνολόγος Αθανάσιος Γραμμένος (PhD), προτείνοντας μια εναλλακτική ανάγνωση της έρευνας.
Τα βασικά ευρήματα της έρευνας
Τα βασικά ευρήματα της πανελλαδικής έρευνας του Ιδρύματος Friedrich Naumann για την Ελευθερία και της Κάπα Research είναι τα ακόλουθα:
1. Η ελληνική κοινωνία ομνύει στις βασικές αρχές της σύγχρονης φιλελεύθερης δημοκρατίας, όπως το αποδεικνύει μια σειρά ευρημάτων της έρευνας:
- 91% πιστεύει ότι η Δημοκρατία έχει προβλήματα αλλά είναι ότι το καλύτερο πολίτευμα.
- 92% τηρεί τους νόμους του κράτους ακόμη κι αν πιστεύει ότι είναι λάθος
- 75% θεωρεί ότι η Ελλάδα θα έχει καλύτερο μέλλον ως μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δηλαδή, η Ελλάδα επιμένει φιλοευρωπαϊκά παρά την πολυετή κρίση.
- 62% θέλει την κεντρική πολιτική κατεύθυνση της χώρας πλήρως ανεξάρτητη από τη θρησκεία.
- 93% δεν έχουν πρόβλημα η σύζυγος να κερδίζει περισσότερα από τον σύζυγο
- 71% πιστεύουν ότι η ομοφυλοφιλία πρέπει να είναι αποδεκτή από την κοινωνία και 90% ότι οι ομοφυλόφιλοι να έχουν ίσα δικαιώματα με όλους
- 70% τάσσονται υπέρ της επιλογής στο θέμα των αμβλώσεων
- 71% τάσσονται κατά της θανατικής ποινής
- 64% θεωρούν ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν πρέπει να περιορίζονται σε περιόδους κρίσης
2. Την ίδια στιγμή οι Έλληνες παραμένουμε δύσπιστοι και απογοητευμένοι απέναντι στο πολιτικό σύστημα:
- Τα αρνητικά συναισθήματα που δημιουργεί η πολιτική στην Ελλάδα υπερτερούν κατά πολύ των θετικών: επικρατεί ανασφάλεια (34%) – δυσαρέσκεια (31%) – θυμός/οργή (29%)
- Οι περισσότεροι θεωρούν ότι η πολιτική δεν μπορεί να δώσει λύσεις, ούτε στα μεγάλα προβλήματα της χώρας (57%) ούτε στα σημαντικά προβλήματα της οικογένειας (69%)
- Παρά το γεγονός ότι έχει ανακοπεί η πτώση της εμπιστοσύνης στους θεσμούς, οι θεσμοί που σημάδεψαν τη μεταπολίτευση – κόμματα, ΜΜΕ, συνδικάτα, ΜΚΟ, δημόσιες υπηρεσίες – παραμένουν στις τελευταίες θέσεις με σημαντικό έλλειμμα εμπιστοσύνης
- Ως αποτέλεσμα, οι πολίτες φαίνεται να προτιμούν έναν τεχνοκράτη (60%) σε μια υπουργική θέση παρά έναν εκλεγμένο πολιτικό (35%).
3. Η πόλωση και η λογική του «αντί-» συνεχίζουν να διαπνέουν το πολιτικό σύστημα και τον κομματικό ανταγωνισμό:
Οι εκλογικές βάσεις των δύο μεγάλων κομμάτων θεωρούν ότι το αντίπαλο κόμμα αποτελεί απειλή για τη χώρα: 82% των ψηφοφόρων της ΝΔ βλέπουν τον ΣΥΡΙΖΑ ως απειλή για τη χώρα και, αντίστοιχα, 70% των ψηφοφόρων του ΣΥΡΙΖΑ βλέπουν τη ΝΔ ως απειλή για την Ελλάδα
4. Η πλειοψηφία των Ελλήνων θεωρούμε – πλέον – ότι η Συμφωνία των Πρεσπών ήταν ένας αναγκαίος συμβιβασμός για τη χώρα:
- 25% ήταν μια καλή συμφωνία + 33% συμφωνία με αρκετούς συμβιβασμούς αλλά έπρεπε να γίνει (από 18% και 24% αντίστοιχα το 2018)
5. Οι Έλληνες πιστεύουμε στη δυναμική της ελεύθερης αγοράς αλλά αναδεικνύουν την αξία τους κράτους-ρυθμιστή:
- 54% θεωρούν καλύτερο ένα οικονομικό σύστημα που βασίζεται περισσότερο στην ελεύθερη αγορά παρά στον κεντρικό κρατικό σχεδιασμό (40%)
- Ωστόσο, 65% πιστεύουν ότι η ρύθμιση της αγοράς από το κράτος είναι απαραίτητη για τη διασφάλιση του δημοσίου συμφέροντος
6. Στο μεταναστευτικό, οι πολίτες έχουν διαφορετική προσέγγιση απέναντι στους μετανάστες της δεκαετίας του 1990:
- Απέναντι στις έντονες αντιδράσεις των παλαιότερων εποχών, το 81% των ερωτώμενων, σήμερα, θεωρεί ότι οι μετανάστες από τις πρώην - ανατολικές χώρες (της δεκαετίας του 1990) ενισχύουν τη χώρα κάνοντας δουλειές που οι περισσότεροι Έλληνες αρνούνται να κάνουν
- Ο ίδιος βαθμός εξοικείωσης, ωστόσο, δεν ισχύει με τους μετανάστες της δεκαετίας 2010, με το 66% να θεωρεί ότι επιβαρύνουν την κατάσταση στη χώρα.
7. Διάχυτη δυσπιστία επικρατεί απέναντι στο σύστημα της ενημέρωσης:
- 9 στους 10 (88%) ανησυχούν για τη διασπορά των ψευδών ειδήσεων και δηλώνουν ότι «διπλοτσεκάρουν» μια είδηση (94%), με το 67% να θεωρεί ότι τουλάχιστον οι μισές ειδήσεις που μεταδίδονται από τα ΜΜΕ είναι ψευδείς
- Με 4 στα 10 αξιολογούν οι πολίτες τον βαθμό ελευθερίας των ελληνικών ΜΜΕ και τη μεγάλη πλειοψηφία (94%) να εντοπίζει σχέσεις των ΜΜΕ με την εκάστοτε κυβέρνηση – τάση που αρκετοί βλέπουν τα τελευταία χρόνια να ενισχύεται (44%)
8. Οι περισσότεροι Έλληνες συνδέουν την έννοια του φιλελευθερισμού με ένα θετικό περιεχόμενο:
- Με 53% θετικές γνώμες, ο φιλελευθερισμός κατατάσσεται στις δημοφιλείς ιδεολογίες οργάνωσης της οικονομίας και της κοινωνίας μεταξύ των οποίων το κέντρο (72%), ο σοσιαλισμός (59%), η κεντροαριστερά (56%) και η σοσιαλδημοκρατία (56%)
- Ο συνδυασμός φιλελευθερισμού (29%), σοσιαλδημοκρατίας (26%) και, σε μικρότερο βαθμό, σοσιαλισμού (20%) θεωρείται ότι μπορεί να εγγυηθεί την ταχύτερη και δικαιότερη ανάπτυξη της χώρας
- Οι πολίτες συμφωνούν με τη διάκριση φιλελευθερισμού και νέο-φιλελευθερισμού (63%) και στέκονται πιο θετικά απέναντι σε έναν φιλελεύθερο (56% - είναι κάτι θετικό) απ? ό,τι σε έναν νέο-φιλελεύθερο (34% θετικό και 58% αρνητικό)
- Προσφυγικό (44%), φτώχεια (41%) και δημαγωγία (38%) αποτελούν τις μεγαλύτερες απειλές της δυτικής φιλελεύθερης δημοκρατίας
9. Η Νέα Δημοκρατία και ο πρόεδρός της, Κυριάκος Μητσοτάκης, εκλαμβάνονται ως οι κύριοι εκφραστές του φιλελευθερισμού στο πολιτικό σύστημα. Ωστόσο, στα περισσότερα ζητήματα, οι ψηφοφόροι της ΝΔ έχουν τις λιγότερο φιλελεύθερες απόψεις:
- Στο ερώτημα πόσο φιλελεύθερο είναι το κάθε κόμμα του κοινοβουλίου, η ΝΔ βαθμολογείται με 7,46 στα 10, πρώτη με διαφορά από το δεύτερο ΚΙΝ.ΑΛ. (5,85) και τον τρίτο ΣΥΡΙΖΑ (4,60)
- Πρώτος με 28% κατατάσσεται ο Κ. Μητσοτάκης στην ανοιχτή ερώτηση για το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα φιλελεύθερου στην Ελλάδα, ακολουθούμενος από τους Στέφανο Μάνο με 9% και Κωστή Χατζηδάκη με 7%
- Παράλληλα, όμως, η εκλογική βάση του κόμματος της ΝΔ εμφανίζεται λιγότερο φιλελεύθερη σε μια σειρά από ζητήματα, ενδεικτικά:
- χαρακτηρίζονται λιγότερο από το τρίπτυχο ελευθερία-δικαιοσύνη-δημοκρατία (46% στους ψηφοφόρους ΝΔ έναντι του 68% στο σύνολο της κοινωνίας)
- επιζητούν περισσότερο την τήρηση της τάξης και της ασφάλειας (60% έναντι του 37% στο σύνολο) αντί της διασφάλισης των δικαιωμάτων και των ελευθεριών του πολίτη (39% έναντι του 62% στο σύνολο)
- οι περισσότεροι πιστεύουν ότι η θρησκεία πρέπει να λαμβάνεται υπόψη στη χάραξη της κεντρικής πολιτικής κατεύθυνσης της χώρας (53% έναντι 37% στο σύνολο της κοινωνίας)
- κρατούν την πιο αντιδραστική στάση σε θέματα όπως η αποδοχή των ομοφυλόφιλων και των μεταναστών από την κοινωνία
10. Στην πολιτική/εκλογική γεωγραφία της χώρας, φαίνεται να υπάρχει κενό. Εκεί, 48% των ερωτηθέντων (23% σίγουρα + 25% μάλλον ναι) θεωρούν χρήσιμη τη δημιουργία ενός νέου, ανεξάρτητου πολιτικού σχηματισμού που να εκπροσωπεί καλύτερα τον χώρο του φιλελεύθερου κέντρου:
- Η απήχηση ενός τέτοιου σχηματισμού είναι μεγαλύτερη στους νεότερους σε ηλικία (17-44 ετών), τις γυναίκες, τη μεσαία/ ανώτερη τάξη και τα ανώτερα εισοδήματα
- Αλλά και στο 61% όσων δεν εκφράζονται από κάποιο από τα υπάρχοντα κόμματα, και ψήφισαν άκυρο/ λευκό ή απείχαν από τις τελευταίες βουλευτικές εκλογές
Επιμέρους ενδιαφέροντα ευρήματα:
- Ο Στρατός είναι ο θεσμός που οι Έλληνες εμπιστεύονται περισσότερο ( 69%) ενώ ακολουθούν το Εθνικό Σύστημα Υγείας να ακολουθεί (56%), η ΕΛΣΤΑΤ (55%), οι Επιχειρήσεις (53%) και η Προεδρία της Δημοκρατίας ως θεσμός με 58%. Η Εκκλησία εμφανίζεται πολύ χαμηλά (25%) αλλά υψηλότερα από τα πολιτικά κόμματα (19%). Τη μικρότερη εμπιστοσύνη απολαμβάνουν οι ΜΚΟ (12%)
Στην ερώτηση ποιος πρέπει να είναι ο σημαντικότερος στόχος της χώρας τα επόμενα χρόνια οι Έλληνες προκρίνουν ως στόχο την Οικονομική Ανάπτυξη (38%), την Εθνική Ασφάλεια και Ακεραιότητα (32%), τη Διασφάλιση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Ελευθεριών (22%) και μόλις ένα 7% την τήρηση του Νόμου και της Τάξης.
Ενδιαφέρον έχει και το εύρημα αναφορικά με το πολιτικό προσωπικό της χώρας. Το σώμα χωρίζεται, κυριολεκτικά, στα δύο στο δίλημμα: νέος πολιτικός ή έμπειρος πολιτικός με έργο ενώ δείχνει ανοιχτή προτίμηση στους υπουργούς-τεχνοκράτες με ειδίκευση στον τομέα που τους αναθέτει ο εκάστοτε πρωθυπουργός από τους πολιτικούς.
Διπλωματία ή στρατιωτική ισχύς; Στην ερώτηση «Με ποιο τρόπο μπορεί να διασφαλιστεί πιο αποτελεσματικά η ειρήνη στην περιοχή της Νοτιοανατολικής Μεσογείου» το 73% προκρίνει την ενεργητική διπλωματίας της στρατιωτικής ισχύος (24%).
Αναφορικά με τη στάση που πρέπει να κρατήσει η Ελλάδα απέναντι στην Τουρκία στο Αιγαίο στο θέμα της εκμετάλλευσης των φυσικών πόρων στις ελληνικές θάλασσες αλλά και στην Ανατολική Μεσόγειο η κοινή γνώμη εμφανίζεται διχασμένη καθώς το 50% δεν θέλει καμία απολύτως υποχώρηση έναντι της Τουρκίας ακόμα κι αν η στάση αυτή οδηγήσει σε σύρραξη ενώ το 47% δηλώνει ότι η Ελλάδα πρέπει να έρθει σε ειρηνικό συμβιβασμό με την Τουρκία μέσω στοχευμένων διπλωματικών ενεργειών.
Η συμπεριφορά της Ελληνικής Αστυνομίας αποτιμάται θετικά, αφού το 62% θεωρεί ότι η Αστυνομία κινείται στα όρια του νόμου και δεν ασκεί υπέρμετρη βία.
Θετικά είναι τα ευρήματα αναφορικά με τις στάσεις στα θέματα της δημόσιας υγείας στη συγκυρία της πανδημίας. Το 89% τάσσεται υπέρ της χρήσης της μάσκας και το 60% θετικά στον εμβολιασμό για τον κορονοϊό όταν το εμβόλιο γίνει διαθέσιμο (η έρευνα έγινε τον Οκτώβριο). Το 92% τάσσεται υπέρ του εμβολιασμού των παιδιών.
Δεν είναι τυχαίο που το σύνθημα της Νέας Δημοκρατίας για την αριστεία βρήκε τόση απήχηση. Ακόμα και σήμερα οι Έλληνες πιστεύουν (63%) ότι στην Ελλάδα για να πετύχεις πρέπει απλώς να έχεις τις κατάλληλες γνωριμίες γιατί η σκληρή δουλειά δεν αρκεί (32%)
