Του Κωνσταντίνου Μαριόλη
Σε αχαρτογράφητα ύδατα οδεύει η Ιταλία καθώς είναι η πρώτη φορά που η Κομισιόν απορρίπτει έναν προϋπολογισμό με αποτέλεσμα κάθε πρόβλεψη για τον τρόπο που θα εξελιχθεί το ζήτημα να είναι παρακινδυνευμένη. Το μόνο βέβαιο είναι ότι το πολιτικοοικονομικό μείγμα είναι εκρηκτικό και αν δεν κάνει πίσω η ιταλική κυβέρνηση – που είναι το βασικό σενάριο – τότε η γειτονική μας χώρα είτε να βρεθεί αντιμέτωπη με μία βραδυφλεγή κρίση ή θα κινδυνεύει με ατύχημα.
Στις 21 Νοεμβρίου η Κομισιόν θα δημοσιεύσει την έκθεση για τους προϋπολογισμούς των κρατών-μελών, γνωστή ως 126(3) και στη συνέχει θα εκπονήσει δύο σχετικές μελέτες που θα περιλαμβάνουν τις διορθωτικές κινήσεις που θα πρέπει να ακολουθήσει η ιταλική κυβέρνηση. Όσο γρήγορα και αν κινηθεί η Επιτροπή, εκτιμάται ότι τις τελικές αποφάσεις για την ένταξη της Ιταλίας στη «διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος» θα λάβει κατά πάσα πιθανότητα το Ecofin του Ιανουαρίου ή το αργότερο του Φεβρουαρίου καθώς υπάρχει διορία 4 μηνών.
Σύμφωνα με την Κομισιόν, «η διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος (EDP) ακολουθείτε για τα κράτη μέλη για τα οποία η αξιολόγηση δείχνει ότι απέτυχαν να λάβουν αποτελεσματικά μέτρα για να διορθώσουν εγκαίρως το υπερβολικό έλλειμμα. Αυτό σημαίνει ότι θα λάβουν αναθεωρημένες προτάσεις, οι οποίες ενδεχομένως περιλαμβάνουν ένα νέο χρονοδιάγραμμα για την αντιμετώπιση του υπερβολικού ελλείμματος». Για τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης, συνεχίζει η Κομισιόν, η εφαρμογή της EDP ενδέχεται να οδηγήσει και στην επιβολή κυρώσεων υπό τη μορφή προστίμου της τάξης του 0,2% του ΑΕΠ.
Με τις ευρωεκλογές να διενεργούνται τον ερχόμενο Μάιο, εκτιμάται ότι η Κομισιόν θα είναι πολύ προσεχτική στην επιβολή κυρώσεων ή προστίμου καθώς δεν θα θέλει να δώσει αφορμές στους λαϊκιστές της Ιταλίας. Επομένως, το λογικότερο είναι να εισέλθει η Ιταλία στην EDP και να δοθεί χρόνος εφαρμογής διορθωτικών μέτρων.
Και πάλι, όμως, θα πρέπει να σημειωθεί ότι είναι η πρώτη φορά που η Ευρώπη αντιμετωπίζει μία τέτοια κατάσταση και όπως αποδείχθηκε και στην περίπτωση της Ελλάδας, συνήθως οι αποφάσεις λαμβάνονται καθυστερημένα. Ενδεχομένως η ιταλική κυβέρνηση να έχει χρόνο ακόμη και μετά τις ευρωεκλογές να λάβει μέτρα για να «μαζέψει» το έλλειμμα ενώ η νέα Επιτροπή θα είναι σε πλήρη λειτουργία τον Οκτώβριο ή τον Νοέμβριο του 2019.
Το θέμα είναι αν θα προλάβουμε να φτάσουμε μέχρι τότε ή κρίση στην Ιταλία θα κλιμακωθεί με τις αγορές να ασκούν τρομακτικές πιέσεις στα ιταλικά ομόλογα αναγκάζοντας τους Σαλβίνι και Ντι Μάιο να αλλάξουν ρότα. Οι αγορές ομολόγων, οι οίκοι αξιολόγησης, η κρίση στις ιταλικές τράπεζες, η επιδείνωση των συνθηκών στην οικονομία και οι πολιτικοί τριγμοί, είναι όλοι παράγοντες που μπορούν με τον έναν ή τον άλλο τρόπο να προκαλέσουν μία βραδυφλεγή κρίση, ακόμη και… ατύχημα.
Ομόλογα: Όπως εκτιμά ο Ιταλός οικονομολόγος, πρώην σύμβουλος του υπουργείου Οικονομικών της Ιταλίας, Λορέντζο Κοντόνιο, δεν υπάρχει άμεσος κίνδυνος να ξεσπάσει κρίση ρευστότητας, αλλά υπάρχει τεράστιο ζήτημα με τις ροές σε ορίζοντα 3-6 μηνών, πιθανώς πριν τις ευρωεκλογές. Αυτό δεν οφείλεται μόνο στη συρρίκνωση της ξένης ζήτησης για κρατικούς τίτλους αλλά και τις εκροές κεφαλαίων.
Αν οι πιέσεις κλιμακωθούν πριν τις ευρωεκλογές η Ιταλία δεν θα έχει άλλη επιλογή από το να ζητήσει οικονομική βοήθεια από την ΕΕ, πιθανώς υπό τη μορφή αναδιάρθρωσης του χρέους. «Όμως σε αυτή την περίπτωση θα πρέπει να υπογράψει μνημόνιο και να δεχθεί ένα πρόγραμμα προσαρμογής. Σήμερα, όλα δείχνουν ότι η συγκεκριμένη κυβέρνηση δεν θα το δεχθεί με τίποτα καθώς θα το θεωρήσει ταπείνωση, όμως τα πράγματα αλλάζουν όπως έδειξε και η περίπτωση του ΣΥΡΙΖΑ το 2015», προσθέτει.
Οίκοι αξιολόγησης: Πέρα από τις πιθανές υποβαθμίσεις των S&P και Fitch που θα φέρουν την αξιολόγηση και των τριών οίκων μία βαθμίδα πάνω από την κατηγορία junk, ο Λ. Κοντόνιο εκτιμά ότι είναι απίθανο να υπάρξει υποβάθμιση στο junk σύντομα. Μπορεί να συμβεί στην περίπτωση ατυχήματος αλλά όχι πριν από αυτό. Με άλλα λόγια, οι οίκοι αξιολόγησης δεν αναμένεται να προκαλέσουν το ατύχημα.
Τράπεζες: Οι ιταλικές τράπεζες βρίσκονται ήδη σε βραδυφλεγή κρίση, η οποία προς το παρόν περιορίζεται σε ορισμένες μικρές τράπεζες που δεν έχουν ιδιαίτερες συστημικές επιπτώσεις. Παρ' όλα αυτά, ο Λ. Κοντόνιο σημειώνει πως αν υπάρξει κάποια χρεοκοπία πριν τις ευρωεκλογές θα αναδειχθεί σε μείζον πολιτικό ζήτημα. Η υφιστάμενη κυβέρνηση δεν έχει αντιμετωπίσει τραπεζική κρίση καις το παρελθόν και τα δύο κόμματα που σήμερα βρίσκονται στην εξουσία είχαν ταχθεί κατά της παροχής κρατικής βοήθειας. Μία τραπεζική χρεοκοπία θα μπορούσε να προκαλέσει τεράστιο πολιτικό ατύχημα.
Οικονομία: Στο μεταξύ, η οικονομία επιβραδύνει. Οι πρόσφατοι οικονομικοί δείκτες υποδεικνύουν ότι στο δ' τρίμηνο το ΑΕΠ θα συρρικνωθεί ελαφρώς. Σε βάθος χρόνου η εξέλιξη αυτή μπορεί να μετατραπεί σε πολιτικό ζήτημα. Η κυβέρνηση από τη μία περιλαμβάνει ισχυρές οικονομικές προβλέψεις στον προϋπολογισμό θέλοντας να στείλει μήνυμα ότι θα ενισχυθεί η ανάπτυξη.
Από την άλλη, αναγνωρίζει την τρέχουσα επιβράδυνση υποστηρίζοντας ότι αυτό είναι ένα επιπλέον επιχείρημα υπέρ της δημοσιονομικής επέκτασης. Αν η Ιταλία εισέλθει σε ύφεση πριν τις ευρωεκλογές, τονίζει ο Λ. Κοντόνιο, τότε είναι πιθανό να αλλάξουν οι πολιτικοί συσχετισμοί.
