Η Γερμανία, η χώρα που δικαιολογημένα αποτελούσε την ατμομηχανή της Ευρώπης, με το πολυδιαφημισμένο εμπορικό πλεόνασμα-μαμούθ, βιομηχανίες κολοσσούς και μία πολιτική στρατηγική με έμφαση στα μηδενικά ελλείμματα, βρίσκεται σε οικονομικό τέλμα. Οι πρόδρομοι δείκτες αποκαλύπτουν ότι η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης και μία από τις κορυφαίες βιομηχανικές δυνάμεις του κόσμου, βρίσκεται σε ύφεση και τουλάχιστον για την επόμενη διετία θα αποτελεί τον μεγάλο «ασθενή της Ευρώπης».
Η εντύπωση που κυριαρχεί είναι ότι η γερμανική οικονομία άρχισε να αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα μετά την πανδημία και κυρίως κατά τη διάρκεια της ενεργειακής κρίσης, όμως οι προκλήσεις προϋπήρχαν. Το 2022 ήταν το πέμπτο διαδοχικό έτος που το εμπορικό πλεόνασμα υποχώρησε αλλά μόνο η επίδοση του περασμένου έτους οφείλεται κυρίως στις ενεργειακές εξελίξεις που προκάλεσε η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.
Δύσκολα μπορεί κάποιος να ξεχάσει τα καταστροφικά σενάρια που έκαναν οι αναλυτές προς το τέλος του καλοκαιριού του 2022 και τις προβλέψεις που κατακλύζαν το διαδίκτυο και ήταν γεμάτες εικόνες αποκάλυψης. Η εκτίναξη των τιμών του φυσικού αερίου σε ιστορικά υψηλά και οι ευρύτερες εξελίξεις στο πεδίο της ενέργειας, προμήνυαν τον χειρότερο χειμώνα των τελευταίων δεκαετιών.
Φέτος οι συνθήκες δεν είναι ίδιες, καθώς δεν υπάρχουν σενάρια για πλαφόν στο ρεύμα και στο φυσικό αέριο και για λουκέτα εκατοντάδων βιομηχανιών, όμως τα οικονομικά δεδομένα υποδεικνύουν ότι η Γερμανία μπορεί να συμπαρασύρει ολόκληρη την Ευρώπη σε ύφεση. Ως «ασθενής της Ευρώπης», η γερμανική οικονομία χαρακτηρίστηκε για πρώτη φορά το 1999, επειδή για χρόνια αναπτυσσόταν πιο αργά από χώρες όπως η Γαλλία και η Ισπανία.
Σήμερα η Γερμανία δεν αντιμετωπίζει τα προβλήματα εκείνης της εποχής, όμως η πορεία της οικονομίας της από τα τέλη του 2022 και κυρίως τα στοιχεία των τελευταίων εβδομάδων, έχουν κάνει πολλούς αναλυτές να της δώσουν εκ νέου τον χαρακτηρισμό «ο μεγάλος ασθενής».
Μετά από μερικούς μήνες με θετικό πρόσημο, η Γερμανία δείχνει να υποχωρεί ξανά σε ύφεση και το γεγονός αυτό από μόνο του είναι εξαιρετικά ανησυχητικό. Παρ’ όλα αυτά, θα πρέπει να έχουμε κατά νου ότι η γερμανική οικονομία βρίσκεται σε πολύ καλύτερη θέση σε σύγκριση με κρίσεις του παρελθόντος, όπως αυτή στα τέλη της δεκαετίας του ’90 και στις αρχές του ’00.
Γιατί, λοιπόν, η Γερμανία είναι… άρρωστη και απειλεί ξανά την Ευρώπη με ύφεση; Ο σύνθετος PMI για το μήνα Αύγουστο υποχώρησε στο χαμηλότερο επίπεδο από τις αρχές της πανδημίας δείχνοντας συρρίκνωση του ΑΕΠ κατά 0,7%, ενώ ο υποδείκτης τρεχουσών συνθηκών του δείκτη οικονομικού κλίματος Ifo δείχνει ύφεση 1% στο τρίμηνο. Την ίδια ώρα, η Γερμανία μετά βίας έχει καταφέρει να ανακάμψει από την πανδημία καθώς το ΑΕΠ της βρίσκεται μόλις 0,2% υψηλότερα από το δ’ τρίμηνο του 2019, όταν της Ιταλίας είναι κατά 2,2% υψηλότερο από τα προ πανδημίας επίπεδα και της Γαλλίας κατά 1,7%.
Τα προβλήματα της Γερμανίας δεν άρχισαν με την πανδημία. Η ανάπτυξη της ατμομηχανής της Ευρώπης ήταν αδύναμη την περίοδο 2016-2019, ενώ ο στυλοβάτης της γερμανικής οικονομίας, ο βιομηχανικός κλάδος, είχε αρχίσει να υπεραποδίδει των άλλων μεγάλων οικονομιών από το 2014. Η Γερμανία που είχε ηγετικό ρόλο στη βιομηχανική παραγωγή διεθνώς και ήταν η τρίτη σε εξαγωγές παγκοσμίως, βλέπει φέτος το εμπορικό της πλεόνασμα να συρρικνώνεται στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων είκοσι ετών.
Το δημογραφικό, το λιγότερο ανταγωνιστικό εργατικό κόστος, η αύξηση των τιμών ενέργειας, το μπάσιμο της Κίνας στον κλάδο των ηλεκτρικών οχημάτων και το τέλος της «τρελής» άνθησης του παγκόσμιου εμπορίου, είναι οι παράγοντες που έφεραν σταδιακά τη Γερμανία στη σημερινή κατάσταση. Το ενεργειακό έγινε νούμερο ένα πρόβλημα μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και σήμερα η Γερμανία καλείται να βρει λύσεις σε ένα περιβάλλον που μοιάζει σαν να πρέπει να περάσει μέσα από τις Συμπληγάδες.
Από τη μία, οι Ηνωμένες Πολιτείες προσπαθούν να κρατήσουν τα σκήπτρα της μεγαλύτερης οικονομίας του πλανήτη και από την άλλη η Κίνα και άλλες αναδυόμενες οικονομίες κυρίως της Ασίας, έρχονται στο προσκήνιο κερδίζοντας συνεχώς έδαφος σε τομείς που θα κυριαρχήσουν στο μέλλον, όπως οι μπαταρίες και οι νέες τεχνολογίες.
Θα πρέπει, βέβαια, να τονιστεί πως η Γερμανία συνεχίζει να εμφανίζει τη χαμηλότερη ανεργία στην Ευρώπη και τα προβλήματα της βιομηχανίας θεωρούνται περισσότερο προσωρινά παρά δομικά. Η μεταποίηση, για παράδειγμα, έχει χτυπηθεί κυρίως από τη στροφή της κατανάλωσης από τα αγαθά προς στις υπηρεσίες λόγω του ανοίγματος των οικονομιών από την πανδημία και των υψηλών τιμών φυσικού αερίου, κάτι που θα αντιστραφεί στο μέλλον. Οι προβλέψεις θέλουν τη Γερμανία να ανακάμπτει δυναμικά μετά το 2025, όμως δύσκολα θα εντυπωσιάσει με τις επιδόσεις της.
Είναι, τέλος, σαφές πως όσο η Γερμανία παραπαίει, τόσο κινδυνεύει με νέα κρίση η Ευρωζώνη. Τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές η συρρίκνωση της οικονομικής δραστηριότητας μεταδίδεται από τη βιομηχανία στον κλάδο των υπηρεσιών, μία εξέλιξη που μπορεί να εμποδίσει για πολύ καιρό την προσπάθεια ανάκαμψης όχι μόνο της γερμανικής αλλά ολόκληρης της ευρωπαϊκής οικονομίας.
Διότι οι υπηρεσίες κρατούν όρθια την οικονομία εδώ και πολλά τρίμηνα και ευθύνονται για το γεγονός ότι δεν έχουμε ακόμη δει μεγάλης διάρκειας ύφεση. Μένει να αξιολογηθεί ο βαθμός στον οποίο έχει χτυπηθεί ο κλάδος των υπηρεσιών για να αναθεωρηθούν οι εκτιμήσεις. Πριν συνυπολογιστεί ο αντίκτυπος στις υπηρεσίες, οι εκτιμήσεις έκαναν λόγο για οριακή ανάπτυξη 0,1% στο γ’ και δ’ τρίμηνο στην Ευρωζώνη, επομένως αν το πλήγμα στις υπηρεσίες είναι μεγαλύτερο του αναμενόμενου, η ύφεση είναι αναπόφευκτη.
