Photo by Spencer Platt/ Getty Images/ Ideal Image
Κλείσιμο της αξιολόγησης του ελληνικού προγράμματος έως τον Μάρτιο, σε περίπτωση που εγκριθούν όσα μέτρα απομένουν να ληφθούν, αναμένουν οι αναλυτές της Bank of America – Merrill Lynch. Σε έκθεσή τους με ημερομηνία 21 Ιανουαρίου 2016, αναφέρουν επίσης ότι μετά την ολοκλήρωση της αξιολόγησης ανοίγει ο δρόμος για την άρση των κεφαλαιακών ελέγχων.
Το θετικό αυτό σενάριο προβλέπει ακόμα την έναρξη της δεύτερης αξιολόγησης τον Απρίλιο, μαζί με την έναρξη συζητήσεων για την ελάφρυνση του χρέους, ένα «μέτωπο» από το οποίο ο οίκος δεν αναμένει «κούρεμα», παρά μόνο επέκταση του χρόνου ωρίμανσης, κάτι που θα είναι θετικό για τις αγορές.
Αν πράγματι κλείσουν οι συζητήσεις για το χρέος και η δεύτερη αξιολόγηση μέχρι τα μέσα του 2016, τότε από το φθινόπωρο πιθανότατα θα επιτραπεί στη χώρα να συμμετάσχει στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ. Σε αυτή την περίπτωση, ο κίνδυνος χώρας θα περιοριστεί σημαντικά και η Ελλάδα θα μπορεί να ανακτήσει πρόσβαση στην αγορά ομολόγων, εκτιμά η BofA.
Ωστόσο, το σενάριο αυτό είναι θεωρητικό, αναφέρουν οι συντάκτες της έκθεσης, που τονίζουν ότι το πολιτικό ρίσκο παραμένει υψηλό, καθώς η κυβέρνηση μένει ακόμα να συμφωνήσει με τους πιστωτές για τον τρόπο επίτευξης των δημοσιονομικών στόχων του 2016-2017, αλλά και να «περάσει» από τη Βουλή μια φιλόδοξη ασφαλιστική μεταρρύθμιση και νέους φόρους για τους αγρότες.
Πιο αναλυτικά, όπως αναφέρει η έκθεση, η Ελλάδα έχει περιέλθει σε πολύ καλύτερη θέση σε σχέση με την περίοδο του προηγούμενου Ιουλίου, όταν βρέθηκε πολύ κοντά στην έξοδο από την ευρωζώνη. Η κυβέρνηση συνεργασίας υπό το ΣΥΡΙΖΑ, μετά τις εκλογές του Σεπτέμβρη συνέκλινε προς το κέντρο αναγνωρίζοντας ότι η χώρα δεν μπορεί να παραμείνει στην ευρωζώνη χωρίς πρόγραμμα οικονομικής προσαρμογής. Η εφαρμογή του προγράμματος ξεκίνησε θετικά με τη ψήφιση μεταρρυθμίσεων, η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών ολοκληρώθηκε κυρίως μέσω των αγορών, κοστίζοντας αρκετά λιγότερο από όσο υπολογιζόταν στο πρόγραμμα και η οικονομία της χώρας απέφυγε τη βαθιά ύφεση στηριζόμενη από την υποχώρηση της τιμής του ευρώ και τις εξαιρετικά χαμηλές τιμές του τομέα της ενέργειας.
Στη θεωρία, τουλάχιστον, διαμορφώνεται ένα θετικό σενάριο για την Ελλάδα το 2016. Η ολοκλήρωση της πρώτης αξιολόγησης έγκαιρα, πιθανότατα θα οδηγήσει στην επιστροφή του waiver (κατ'' εξαίρεση αποδοχή ελληνικών ομολόγων για την χρηματοδότηση του τραπεζικού συστήματος) από την ΕΚΤ, κάτι που θα μειώσει την παροχή ELA (έκτακτος μηχανισμός ρευστότητας) περίπου κατά 10 δισεκατομμύρια ευρώ και θα επιτρέψει στη χώρα να άρει τα capital controls (κεφαλαιακούς ελέγχους).
Σε αυτό το θετικό σενάριο η δεύτερη αξιολόγηση του προγράμματος θα ξεκινήσει τον Απρίλιο και θα περιέχει πιθανότατα τις συζητήσεις για την ελάφρυνση του χρέους. Παρόλο που δεν αναμένεται ονομαστική μείωση - αλλά μάλλον επιμήκυνση των υποχρεώσεων αποπληρωμής - εκτιμάται ότι αυτό θα στείλει σηματοδοτήσει στις αγορές ότι οι πιστωτές έχουν πρόθεση να κάνουν ό,τι είναι απαραίτητο προκειμένου να καταστεί βιώσιμο.
Η ελάφρυνση του χρέους και η ολοκλήρωση της δεύτερης αξιολόγησης του προγράμματος στα μέσα του 2016 θα επιτρέψουν στην Ελλάδα να συμμετάσχει στο πρόγραμμας ποσοτική χαλάρωσης της ΕΚΤ, κάτι που θα καταστήσει τα ρίσκα της χώρας ανεκτά και σε συνδυασμό με το χαμηλότερο κόστος δανεισμού ενδεχομένως θα της επιτρέψει να επιστρέψει στις αγορές, ακόμα και πριν το τέλος του έτους.
Ωστόσο, αυτό το θετικό σενάριο προϋποθέτει ότι αρκετά πράγματα πρέπει να λειτουργήσουν σωστά. Καταρχάς θα πρέπει να ολοκληρωθεί γρήγορα η πρώτη αξιολόγηση και να αποφευχθεί νέα πολιτική αστάθειας. Για να κλείσει η αξιολόγηση θα πρέπει να συμφωνηθούν με τους δανειστές οι δημοσιονομικοί στόχοι το διάστημα 2016-2017, να εγκριθεί μια φιλόδοξη μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού προγράμματος, καθώς και η επιβολή νέας φορολογίας στους αγρότες. Πρόκειται για εξαιρετικά αντιδημοφιλή μετρά που έχουν μεγάλο πολιτικό κόστος και σύμφωνα με τις αναφορές του Τύπου εκφράζονται ανησυχίες ότι η ισχνή πλειοψηφία της κυβέρνησης, κατά 3 βουλευτές, δε θα καταφέρει να τα ψηφίσει στο κοινοβούλιο. Παράλληλα, τα κόμματα της αντιπολίτευσης που έδωσαν ψήφους διάσωσης τον προηγούμενο έτος, προς το παρόν έχουν ενάντια τοποθετηθεί στη ψήφιση των εν λόγω μέτρων.
Η αποτυχία να ψηφιστούν οι μεταρρυθμίσεις αυτές ενδέχεται να οδηγήσει στη δημιουργία νέου κυβερνητικού συνασπισμού ή ακόμα και σε νέες εκλογές, όπου και στις δύο περιπτώσεις θα προκύψει νέο κλίμα αβεβαιότητας. Παρόλο που τελικά αναμένεται να ότι μια νέα κυβέρνηση θα εγκρίνει τα μέτρα, οι καθυστέρησεις στο πρόγραμμα προσαρμογής μπορεί να κοστίσουν τη συμετοχή της χώρας στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ το 2016. Δε θεωρείται πιθανή μια νέα μορφή πολιτικής παράλυσης, όπως το καλοκαίρι του 2015, αλλά στο χειρότερο δυνατό σενάριο, οι νέες εκλογές θα διακυβεύσουν την εμπιστοσύνη των αγορών στην Ελλάδα και θα επηρεάσουν τις προοπτικές ανάκαμψής της.
Επιπλέον, οι συζητήσεις για την ελάφρυνση του χρέους προβλέπεται να είναι δύσκολες. Η ελάφρυνση αναμένεται να απαλύνει ελαφρά το προφίλ του χρέους, κάτι που παραμένει θετικό καθώς η Ελλάδα θα αποφύγει τα αυστηρά χρονοδιαγράμματα, τα οποία την απειλούσαν με χρεοκοπία στο παρελθόν. Ωστόσο, το χρέος θα παραμείνει πιθανότατα ιδιαίτερα υψηλό, απαιτώντας περισσότερες δημοσιονομικές προσαρμογές και ταχεία ονομαστική ανάπτυξη του ΑΕΠ για να είναι βιώσιμο, ενώ είναι πιθανό οι πιστωτές να ζητήσουν αυστηρές δεσμεύσες και να εφαρμόσουν την ελάφρυνση προοδευτικά, σε συνάρτηση με την εφαρμογή του ελληνικού προγράμματος. Πρόσθετες προϋποθέσεις θα καταστήσουν δύσκολο για την Ελλάδα να εγκρίνει μια συμφωνία, παρά το δέλεαρ της ελάφρυνσης.
Το outlook σε μακροοικονομικό επίπεδο
Το outlook της Ελλάδας για το 2016 κατά πάσα πιθανότητα θα προσπαθήσει να απορροφήσει τους κραδασμούς που υπέστη η οικονομία: capital controls, ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, νέα μέτρα λιτότητας. Η οικονομία θα συρρικνωθεί κατά το πρώτο εξάμηνο του έτους, καθώς η κατανάλωση παραμένει υποτονική λόγω των νέων αυξήσεων στους φόρους και των περικοπών στις δαπάνες, ενώ και οι επενδύσεις έχουν μειωθεί, αλλά και με τις εξαγωγές να μην μπορούν να ανακάμψουν λόγω και του ασθενέστερου παγκόσμιου outlook.
Αν δεν υπάρξει κάποια μεγάλη πολιτική ανατροπή στην Ελλάδα – κάτι που στη συγκεκριμένη χώρα δεν μπορεί ποτέ να αποκλειστεί – οι αναλυτές της Bank of America εκτιμούν πως θα υπάρξει επιστροφή στην ανάπτυξη περίπου στα τέλη του 2016, καθώς απομακρύνονται διάφοροι κίνδυνοι. Η εκτίμηση της Bank of America κάνει λόγο για συρρίκνωση της οικονομίας κατά περίπου 2% το 2016.
Η λιτότητα θα επηρεάσει την κατανάλωση
Στα δημοσιονομικά μέτρα που περιλαμβάνονται στον προϋπολογισμό του 2016 εμπεριέχεται πάνω από το 3% του ΑΕΠ, με αποτέλεσμα να υπάρξουν επιπτώσεις στην κατανάλωση. Οι αποταμιεύσεις των νοικοκυριών εξανεμίστηκαν, η ανεργία βρίσκεται σε υψηλά επίπεδα και τα εισοδήματα έχουν μειωθεί λόγω των μέτρων λιτότητας με αποτέλεσμα η κατανάλωση να κινηθεί πολύ πτωτικά το 2016. Οι αναλυτές της Bank of America μιλούν για μείωση της τάξης του 2,8%, ενώ παράλληλα οι δημόσιες δαπάνες θα παραμείνουν σε χαμηλά επίπεδα – πάλι λόγω των μέτρων λιτότητας.
Η αβεβαιότητα και οι τραπεζικές κρίσεις ίσως κρατήσουν τις κεφαλαιουχικές δαπάνες σε χαμηλά επίπεδα
Αν δεν φύγει από το ευρωπαϊκό τραπέζι η συζήτηση περί Grexit και περί αναδιάρθρωσης του χρέους, οι κεφαλαιουχικές δαπάνες της Ελλάδας δε θα μπορέσουν να ανακάμψουν στον αναγκαίο βαθμό.
Είναι αλήθεια ότι η αβεβαιότητα έχει μειωθεί σημαντικά μετά και τις τελευταίες εξελίξεις των διαπραγματεύσεων και την εφαρμογή του προγράμματος. Ωστόσο, η αβεβαιότητα δεν έχει
εξαφανιστεί και η τελευταία διαφωνία της ελληνικής κυβέρνησης και των Ευρωπαίων σχετικά με τη μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού αποτελεί μια ακόμη υπενθύμιση ότι οι εντάσεις μπορεί να επανέλθουν στο μέλλον.
Σε συνδυασμό με την αστάθεια του τραπεζικού συστήματος που ακόμα προσπαθεί να συνέλθει από τα capital controls και την ανακεφαλαιοποίηση.
Η εκτίμηση της BoA είναι πως θα υπάρξει σημαντική συρρίκνωση των επενδύσεων το 2016, ενώ οι ιδιωτικές επενδύσεις θα σημειώσουν πτώση σχεδόν κατά 6% το 2016, για να ξεκινήσει μια ήπια σταθεροποίηση στις αρχές του 2017.
Ανασταλτικός παράγοντας η μείωση της παγκόσμιας ζήτησης
Με την αδύναμη παγκόσμια ζήτηση και την αποδυνάμωση βασικών νομισμάτων που αποτελούν σημαντική πηγή τουρισμού αναμένουμε πως οι εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών θα επιβαρυνθούν το 2016 και συνολικά οι καθαρές εξαγωγές θα συνεισφέρουν πάνω από μια ποσοστιαία μονάδα στην ανάπτυξη του ΑΕΠ.
Όσον αφορά στην ανεργία, η BAML εκτιμά ότι το ποσοστό ανεργίας θα αυξηθεί κατά μια ποσοστιαία μονάδα, στο 25,8%, ενώ ο πληθωρισμός τοποθετείτε στο 0,1% το 2016.
