Τα πέντε σημεία-κλειδιά για την «έξυπνη», όπως την χαρακτηρίζει, δημοσιονομική πολιτική παραθέτει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο στην έκθεση «Fiscal Monitor», τονίζοντας πως η τεχνολογική εξέλιξη έχει αλλάξει ριζικά τον τρόπο που ζούμε.
Ενώ οι αλλαγές έχουν επιφέρει τεράστια οφέλη, έχουν επίσης οδηγήσει σε μια αυξανόμενη αβεβαιότητα και ανασφάλεια, ιδιαίτερα στις ανεπτυγμένες οικονομίες. Οι σημερινές συνθήκες απαιτούν νέες καινοτόμες λύσεις, τις οποίες το ΔΝΤ χαρακτηρίζει έξυπνες δημοσιονομικές πολιτικές, οι οποίες διευκολύνουν την αλλαγή, αξιοποιούν την αναπτυξιακή δυναμική και προστατεύουν τα άτομα που πλήττονται από αυτές.
Παράλληλα, όμως, ο υπερβολικός δανεισμός και τα επίπεδα-ρεκόρ του χρέους έχουν περιορίσει τις διαθέσιμες οικονομικές πηγές, με αποτέλεσμα η δημοσιονομική πολιτική να καλείται να κάνει περισσότερα με λιγότερα.
Οι πέντε κατευθυντήριες γραμμές για την άσκηση δημοσιονομικής πολιτικής είναι:
Η δημοσιονομική πολιτική πρέπει να είναι αντικυκλική
Η δημοσιονομική πολιτική μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την εξομάλυνση του οικονομικού κύκλου, καθώς σήμερα διαδραματίζει μεγαλύτερο ρόλο στην οικονομική σταθερότητα σε σχέση με το παρελθόν κυρίως λόγω του ότι οι κεντρικές τράπεζες έχουν μειώσει τα επιτόκια πολύ κοντά στο μηδέν και τα όρια της νομισματικής πολιτικής δοκιμάζονται.
Υπό κανονικές συνθήκες, μια αντικυκλική πολιτική πρέπει να εξαρτάται από «αυτόματους σταθεροποιητές». Ωστόσο, αυτοί μπορεί να μην είναι αποτελεσματικοί σε χώρες που βιώνουν παρατεταμένη ύφεση και τα επιτόκια δεν μπορούν να μειωθούν περισσότερο (π.χ. Ιαπωνία). Σε μια τέτοια περίπτωση, μια προσωρινή δημοσιονομική στήριξη μπορεί να διακόψει το καθοδικό σπιράλ της χαμηλής ανάπτυξης, του χαμηλού πληθωρισμού και του υψηλού χρέους.
Από την άλλη, οι οικονομίες που δεν βρίσκονται σε παρατεταμένη ύφεση, μπορούν να αποσύρουν τη δημοσιονομική στήριξη (π.χ. ΗΠΑ).
Ωστόσο, η χρήση δημοσιονομικής πολιτικής για την εξομάλυνση του οικονομικού κύκλου δεν είναι πάντα εφικτή. Κάποιες χώρες πρέπει να επικεντρωθούν στη μείωση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων ανεξάρτητα από τις συνθήκες (π.χ. Σαουδική Αραβία).
Η δημοσιονομική πολιτική πρέπει να είναι φιλική προς την ανάπτυξη
Τα μέτρα φόρων και δαπανών μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να στηρίξουν τις τρεις μηχανές της μακροπρόθεσμης οικονομικής ανάπτυξης:
- Κεφάλαιο.
- Απασχόληση. Οι ανεπτυγμένες χώρες μπορούν να μειώσουν τη φορολογία στην εργασία και να εφαρμόσουν στοχευμένα μέτρα για ευάλωτες ομάδες, όπως οι ηλικιωμένοι και οι ανειδίκευτοι, ενώ οι αναπτυσσόμενες και αναδυόμενες μπορούν να βελτιώσουν την πρόσβαση στην υγεία και την εκπαίδευση.
- Παραγωγικότητα.
Η δημοσιονομική πολιτική πρέπει να προωθεί την ένταξη
Η παγκοσμιοποίηση και η τεχνολογική αλλαγή υπήρξαν βασικοί πυλώνες ανάπτυξης ανά τον κόσμο. Πάνω από 1 δισεκατομμύριο άνθρωποι ξέφυγαν από τις συνθήκες ακραίας φτώχειας από τις αρχές της δεκαετίας του '80, οι περισσότεροι στην Κίνα και την Ινδία. Την ίδια στιγμή όμως, ενισχύθηκε σε αρκετές χώρες η εισοδηματική ανισότητα.
Η δημοσιονομική πολιτική θα πρέπει να βοηθά τους ανθρώπους να συμμετέχουν και να προσαρμόζονται στις οικονομικές αλλαγές. Η καλύτερη πρόσβαση στην εκπαίδευση, την κατάρτιση, τις υγειονομικές υπηρεσίες και την κοινωνική ασφάλιση μπορεί να διευκολύνει τους εργαζόμενους να επανενταχθούν από μια απόλυση ή ασθένεια.
Η δημοσιονομική πολιτική πρέπει να στηρίζεται από ένα ισχυρό φορολογικό σύστημα
Οι κυβερνήσεις χρειάζονται μια ισχυρή φορολογική ικανότητα, προκειμένου να εφαρμόσουν τις παραπάνω πολιτικές. Η φορολόγηση παρέχει μια σταθερή και ρυθμιζόμενη πηγή εσόδων, ενώ αποτελεί κεντρικό στοιχείο στην ικανότητα μιας χώρας να αποπληρώσει το χρέος της. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τις χώρες χαμηλού εισοδήματος, καθώς οι πληρωμές των τόκων καταναλώνουν συχνά μεγάλο μέρος των φορολογικών τους εσόδων. Επομένως, σε αυτές τις χώρες, η φοροδοτική ικανότητα αποτελεί βασική προϋπόθεση βιώσιμης ανάπτυξης.
Η δημοσιονομική πολιτική πρέπει να είναι συνετή
Η παγκόσμια οικονομική κρίση έδειξε πως τα δημόσια οικονομικά είναι εκτεθειμένα σε μεγάλους κινδύνους που συχνά υποτιμούνται. Οι διασώσεις «προβληματικών» τραπεζών και η βαθιά οικονομική ύφεση οδήγησε το δημόσιο χρέος των ανεπτυγμένων κρατών σε επίπεδα που δεν είχαν εμφανιστεί ποτέ σε περιόδους ειρήνης. Επομένως, τα κράτη πρέπει να καταλαβαίνουν καλύτερα τους κινδύνους στους οποίους εκτίθενται και να υιοθετούν στρατηγικές για τη διαχείρισή τους.
Παράδειγμα της σημασίας των συνετών δημοσιονομικών πολιτικών αποτελεί η Κίνα.
