Του Κωνσταντίνου Μαριόλη
Ξεκάθαρο ήταν το μήνυμα που έστειλε προς πάσα κατεύθυνση ο διοικητής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Mario Draghi, από το βήμα του πρώτου ετήσιου συνεδρίου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Συστημικού Κινδύνου (ESRB). Ο Ιταλός υπεραμύνθηκε για μία ακόμα φορά της πολιτικής που εφαρμόζει η κεντρική τράπεζα και... τα έβαλε με τις ίδιες τις τράπεζες.
Όπως τόνισε ο Draghi, οι τράπεζες της Ευρωζώνης δεν θα πρέπει να κατηγορούν την ΕΚΤ για το γεγονός ότι μειώνονται τα κέρδη τους, καθώς ένας από τους βασικούς παράγοντες που ευθύνονται είναι ο υπερβολικά μεγάλος αριθμός τραπεζών που δραστηριοποιούνται στην ευρωπαϊκή αγορά. Δεν είναι, δηλαδή, μόνο τα πολύ χαμηλά επιτόκια που... δυσκολεύουν τη ζωή των τραπεζών αλλά και ο ενισχυμένος ανταγωνισμός.
Αν και η «σπόντα» του Ιταλού κεντρικού τραπεζίτη φαίνεται πως έχει συγκεκριμένους αποδέκτες, δεν εκπλήσσει όσους παρακολουθούν τα τεκταινόμενα στον ευρωπαϊκό τραπεζικό κλάδο. Την ίδια γνώμη έχουν εκφράσει τόσο Γερμανοί τραπεζίτες όσο και Ιταλοί, με πιο πρόσφατα παραδείγματα αυτά του διευθύνοντος συμβούλου της Commerzbank, Martin Zielke και του CEO της ιταλικής Intesa Sanpaolo, Carlo Messina.
Ποιες είναι οι οικονομίες με τον υπερβολικά υψηλό αριθμό τραπεζών στις οποίες αναφέρεται ο «Super Mario»; Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΚΤ, στην Ευρωζώνη λειτουργούν 5.192 πιστωτικά ιδρύματα, εκ των οποίων τα 1.745 είναι στη Γερμανία, τα 653 στην Αυστρία, τα 620 στην Ιταλία και τα 457 στη Γαλλία. Σημειώνεται ότι στον συνολικό αριθμό τραπεζών που δραστηριοποιούνται σε κάθε χώρα περιλαμβάνονται, εκτός από τα ιδρύματα με έδρα στην εκάστοτε χώρα, τα ιδρύματα με «κοινοτικό διαβατήριο» και τα υποκαταστήματα τραπεζών με έδρα σε χώρες εκτός Ε.Ε.
Συγκριτικά, στην Ελλάδα λειτουργούν 38 πιστωτικά ιδρύματα. Από αυτά, τα 17 έχουν έδρα στην Ελλάδα (οι 4 συστημικές, η Attica Bank, η Επενδυτική Τράπεζα Ελλάδος, η Aegean Baltic Bank, η Credicom και 9 συνεταιριστικές). Υπάρχουν επίσης 16 υποκαταστήματα πιστωτικών ιδρυμάτων με έδρα σε κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης που λειτουργούν με «κοινοτικό διαβατήριο», 4 υποκαταστήματα πιστωτικών ιδρυμάτων με έδρα σε χώρα εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων.
Ειδικότερα για την Ιταλία, η ανάγκη συγκέντρωσης του κλάδου έχει χαρακτηριστεί επιτακτική μετά την «οσμή» συστημικού κινδύνου που περιβάλλει το τραπεζικό σύστημα της χώρας και κινδυνεύει να γίνει η νέα «ψύχωση» των επενδυτών.
Υπάρχει όμως κι ένας ακόμη εφιάλτης «made in Italy» που στοιχειώνει τη σκέψη του Draghi. Τα «κόκκινα» δάνεια συνεχίζουν να αυξάνονται με αποτέλεσμα πολλές τράπεζες να βρίσκονται ή να κινδυνεύουν να βρεθούν σε οριακή κατάσταση. Κατά συνέπεια, θα πρέπει να δοθούν κίνητρα για εξαγορές και συγχωνεύσεις πριν η ΕΚΤ βρεθεί αντιμέτωπη με το «φάντασμα» του bail-in.
Ο Draghi δεν στάθηκε μόνο στον μεγάλο αριθμό τραπεζών αλλά και στο γεγονός ότι η ευρωπαϊκή οικονομία στηρίζεται περισσότερο στον τραπεζικό δανεισμό, με τις κεφαλαιαγορές να έχουν δευτερεύοντα ρόλο. Σύμφωνα με τον Ιταλό, η μεγάλη πιστωτική επέκταση σε συνδυασμό με την περιορισμένη δραστηριότητα στις αγορές ομολόγων και μετοχών, ενισχύει τις επιπτώσεις της κρίσης. Διότι αν η αγορά ομολόγων στην Ευρώπη ήταν πιο ανεπτυγμένη θα ήταν πιο αποτελεσματικά και τα μέτρα ποσοτικής χαλάρωσης, από τη στιγμή που η ΕΚΤ προσπαθεί να τονώσει τον πληθωρισμό αγοράζοντας ομόλογα. Επίσης, ο τραπεζικός δανεισμός έχει την... ιδιομορφία να εμφανίζει τεράστια επέκταση όταν η οικονομία αναπτύσσεται και να μειώνεται απότομα όταν η οικονομία συρρικνώνεται.
Πριν από δύο χρόνια, η Συμβουλευτική Επιστημονική Επιτροπή του ESRB, έδωσε στη δημοσιότητα έκθεση στην οποία προσπαθούσε να απαντήσει στο ερώτημα του κατά πόσο η Ευρώπη έχει υπερβολικά μεγάλο τραπεζικό κλάδο. Στην έκθεση ανέφερε ότι στις δύο προηγούμενες δεκαετίες ο τραπεζικός κλάδος μεγάλωσε πάρα πολύ σε σύγκριση με τις κεφαλαιαγορές. Στα τέλη της δεκαετίας του ''90, ο λόγος του συνολικού ενεργητικού των τραπεζών προς την κεφαλαιοποίηση σε μετοχές και ομόλογα του ιδιωτικού τομέα στην Ευρώπη διαμορφωνόταν χαμηλότερα από το 2. Το 2008, ο λόγος αυτός είχε ενισχυθεί στο 4, ενώ στον αντίποδα, στις ΗΠΑ παρέμεινε στην ίδια περίοδο κάτω από τη μονάδα και στην Ιαπωνία κάτω από το 2.
Όπως είπε, επίσης, ο Draghi, σε μια προσπάθεια να προωθήσει την έννοια της βαθύτερης ενοποίησης των αγορών ομολόγων και μετοχών, είναι καλύτερα να χρηματοδοτείται η πραγματική οικονομία από διάφορα κανάλια και όχι να βασίζεται μόνο στις τράπεζες, ενώ οι αγορές κεφαλαίου μπορούν να λειτουργήσουν σαν «ρεζέρβα».
Τέλος, η ΕΚΤ θέλει να ωθήσει τις τράπεζες να αναπροσαρμόσουν το επιχειρηματικό τους μοντέλο και να εκσυγχρονιστούν καθώς η τεχνολογική εξέλιξη έχει ήδη δημιουργήσει ένα νέο πεδίο ανταγωνισμού με εταιρείες εκτός κλάδου που εισβάλλουν και κερδίζουν μερίδια αγοράς.
