Οι αυξημένες δανειοληπτικές πράξεις της ΕΕ και ο πληθωρισμός είναι δύο από τους κυριότερους κινδύνους και προκλήσεις με τους οποίους έρχεται αντιμέτωπος ο προϋπολογισμός της. Αυτό ήταν το γενικό συμπέρασμα, στην κοινή συνεδρίαση των Επιτροπών Ευρωπαϊκών και Οικονομικών Υποθέσεων της Βουλής, από την παρουσίαση των ετήσιων εκθέσεων του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου για το οικονομικό έτος 2023, που έκανε το μέλος -από το 2014- του ευρωπαϊκού αυτού θεσμού, Νικόλαος Μηλιώνης.
Ταυτόχρονα, σημαντικό αντίκτυπο έχουν στον ενωσιακό προϋπολογισμό, το επίπεδο ανταγωνισμού στις δημόσιες συμβάσεις και η απορροφητικότητα των κονδυλίων, κυρίως από τον Μηχανισμό Ανάκαμψης.
Όπως διευκρίνισε ο Μηλιώνης, το Ευρωπαϊκό ελεγκτικό συνέδριο είναι κατεξοχήν ένα εργαλείο αξιολόγησης του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού, ελέγχει την πορεία εκτέλεσης του και καταθέτει τα συμπεράσματα του, ως προς τις επιδόσεις και την αποτελεσματικότητα του, και έχει στόχο να συμβάλει στη λογοδοσία, στην διαφάνεια και στη χρηστή διαχείριση του.
Ποιες είναι οι βασικές προκλήσεις του προϋπολογισμού
Αναφερόμενους στις δύο βασικότερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο ευρωπαϊκός προϋπολογισμός ο ανεξάρτητος ευρωπαίος ελεγκτής επεσήμανε χαρακτηρίστηκα:
«Οι εκκρεμείς δανειοληπτικές πράξεις της ΕΕ στις αγορές αυξήθηκαν το 2023, φτάνοντας στα 458 δις ευρώ, ενώ το 2022 ήταν αρκετά πιο κάτω, στο ύψος των 348 δις ευρώ.
Ενώ ο δανεισμός για το next generation, μπορεί να υπερδιπλασιαστεί μέχρι το 2026, ο μεγάλος όγκος των αποπληρωμών μετατίθεται σε μελλοντικά πολυετή δημοσιονομικά πλαίσια.
Αυτό θα το πληρώσουμε σε μεταγενέστερους προϋπολογισμούς οι οποίοι θα επιβαρυνθούν.
Γιατί, δυνητικές μεταβολές των συνθηκών της αγοράς, μπορούν να έχουν ως συνέπεια, υψηλότερο κόστος δανεισμού, το οποίο όσον αφορά το χρέος για επιχορηγήσεις και συμπληρωματική χρηματοδότηση, θα βαρύνει αναγκαστικά τον προϋπολογισμό και θα το πληρώσουμε εμείς».
Όπως είπε ο Μηλιώνης «σύμφωνα με την εκτίμηση της Επιτροπής, οι πρόσθετοι τόκοι και οι πληρωμές τοκομεριδίων για τα δάνεια του next generation, εντός του τρέχοντος πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου 2021-2027, μπορεί να κυμανθούν μεταξύ 17 και 27 δις ευρώ, ενώ σε σύγκριση με τις αρχικές εκτιμήσεις ήταν μόνο 15 δις ευρώ».
Συμπλήρωσε δε, ότι « η διευκόλυνση το 2024 για την Ουκρανία, με στόχο την παροχή πρόσθετης χρηματοδοτικής στήριξης ύψους μέχρι και 33 δις ευρώ, με την μορφή δανείων λόγω της απουσία στη χώρα αυτή επαρκών νομικών εγγυήσεων αποπληρωμής, εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για τον προϋπολογισμό της Ένωσης».
«Το ελεγκτικό συνέδριο, διαπίστωσε την ανάγκη να μεταρρυθμιστούν οι λογιστικές υπηρεσίες της Ουκρανίας, να θεσπιστούν ισχυροί εσωτερικοί μηχανισμοί ελέγχου και ελέγχου των δημοσίων πόρων, καθώς και την ανάγκη ευθυγράμμισης της εθνικής Ουκρανικής νομοθεσίας με την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης», σημείωσε ο κ. Μηλιώνης.
«Το ζήτημα της Ουκρανίας είναι ένα ζήτημα το οποίο θα επιβαρύνει οπωσδήποτε τον προϋπολογισμό. Η Ουκρανία μας δημιουργεί την αδήριτη ανάγκη να στρέψουμε και την προσοχή μας στα ζητήματα της άμυνας. Δεν είναι μόνο ο Τράμπ και ο πόλεμος, αλλά είναι και η πραγματικότητα που οδηγεί την Ε.Ε να αναπτύξει τα ζητήματα όχι μόνο της ενεργειακής της αυτάρκειας, αλλά και την αμυντική της αυτάρκεια», επεσήμανε.
Έμφαση έδωσε και στο σχόλιο που περιλαμβάνεται στην έκθεση για τον πληθωρισμό, με την επισήμανση ότι ο υψηλός πληθωρισμός εξακολουθεί να έχει αρνητικό αντίκτυπο στον προϋπολογισμό της Ένωσης.
«Η εκτίμηση μας είναι ότι ο προϋπολογισμός θα μπορούσε να χάσει σχεδόν 13% της αγοραστικής του δύναμης μέχρι το τέλος του 2025.
Ο πληθωρισμός και η επακόλουθη διάθεση της αγοραστικής δύναμης τα τελευταία χρόνια, αύξησαν επίσης τον κίνδυνο τα χρηματοδοτικά προγράμματα της Ένωσης, να μην είναι σε θέση να επιτύχουν τους σκοπούς της στον προβλεπόμενο ρυθμό. Μάλιστα δε, σε αναθεωρημένα εθνικά σχέδια του Μηχανισμού Ανάκαμψης, 20 κράτη μέλη αναγνώρισαν ότι ορισμένοι στόχοι που περιγράφονταν στα αρχικά σχέδια ήταν μερικώς ή πλήρως ανέφικτα λόγω των πληθωριστικών τάσεων», ανέφερε χαρακτηριστικά.
«Οι συστάσεις του Ελεγκτικού Συνεδρίου, αποσκοπούν στην αντιμετώπιση των αδυναμιών και στην διαμόρφωση δικλείδων ασφαλείας που περιορίζουν τους δημοσιονομικούς κινδύνους στο μέλλον. Στόχος είναι να παράγουν ένα ωφέλιμο και μετρήσιμο αποτέλεσμα για τους φορολογουμένους πολίτες της ΕΕ», σημείωσε ο Μηλιώνης.
Σύμφωνα με την έκθεση, το μεγαλύτερο μέρος του Ευρωπαϊκού προϋπολογισμού του 2023, δαπανήθηκε στους τομείς της συνοχής που είναι περίπου 73,3 δις ευρώ και στους φυσικούς πόρους και στο περιβάλλον, περιλαμβανομένης και της γεωργίας στο οποίο δαπανήθηκαν 59,5 δις ευρώ.
Αναφορικά με την απορροφητικότητα των κοινοτικών κονδυλίων:
- Ο ρυθμός απορρόφησης των κονδυλίων στα διαρθρωτικά και επενδυτικά ταμεία της προηγούμενης περιόδου 2014-2028, εξαιρουμένων των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, επιβραδύνθηκε το 2023, ωστόσο η προθεσμία υποβολής αιτήσεων πληρωμής παρατάθηκε κατά ένα έτος λόγο της πανδημίας που προέκυψε.
- Τα ποσοστά απορρόφησης μεταξύ των κρατών ήταν λιγότερες σημαντικές σε σύγκριση με το 2022.
- Στα τέλη του 2023, το ποσοστό απορρόφησης ανερχόταν κατά μέσο όρο στο 91,5% και στην Ελλάδα το ποσοστό απορρόφησης κονδυλίων ανερχόταν πάνω από το μέσο όρο της ΕΕ στο 94%.
- Οι πληρωμές από το 2021-2027, που εμπίπτουν στον κανονισμό των κοινών διατάξεων που είναι το Κοινωνικό Ταμείο, το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης, Αλιείας κλπ παρέμειναν σε χαμηλά επίπεδα.
- Στο τέλος του 2023 οι συνολικές πληρωμές ανέρχονταν σε 12, 8 δις ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί μόλις στα 3,2% του συνολικού ποσού που ήταν διαθέσιμο από το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο της περιόδου 2021-2027.
- Το ποσοστό απορρόφησης της χώρας μας προσεγγίζει το 3,9% σε σχέση με το μέσο όρο.
- Σε σχέση με την προηγούμενη διαχειριστική περίοδο 2014- 2020, οι συνολικές καθυστερήσεις μαρτυρούν υστέρηση στην εκτέλεση των Ταμείων Πολιτικής Συνοχής, ισοδύναμη με την διαφορά ενός έτους.
- Σε ότι αφορά τον μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας το 2023 οι πληρωμές από το εργαλείο αυτό , ήταν χαμηλότερες από τις αναμενόμενες στο επίπεδο της ΕΕ.
- Στο τέλος του 2023, οι πληρωμές ανέρχονταν στα 141,6 δις ευρώ από τα 356,4 δις ευρώ των αναλήψεων υποχρεώσεων που είχαν πραγματοποιηθεί. Δηλαδή ένα ποσό ύψους 215,2 δις ευρώ παραμένει διαθέσιμο προς καταβολή, μέχρι το τέλος του 2026.
- Τα ποσοστά απορρόφησης των επιχορηγήσεων του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας διαφέρουν σημαντικά μεταξύ των κρατών-μελών.
Μέχρι τέλος του 2023, Ολλανδία, Ιρλανδία Ουγγαρία και Σουηδία, δεν είχαν ακόμη λάβει ούτε καν υποχρηματοδότηση ενώ ούτε είχαν καν υποβάλει αίτημα πληρωμής άλλα κράτη.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσίασε ειδικότερα για τη χώρα μας, ο Μηλιώνης καταγράφεται ότι:
- Η Ελλάδα έχει λάβει μέχρι τέλος του 2023, χρηματοδότηση 7,4 δις ευρώ, χωρίς να συνυπολογίζονται τα κεφάλαια από το δανειακό σκέλος του Μηχανισμού.
- Μέχρι τέλος του 2024 η απορρόφηση του συνολικού κεφαλαίου, που διατίθεται στην Ελλάδα προσεγγίζει το 50% και το συνολικό ποσό υπερβαίνει τα 17,5 δις ευρώ.
Σε ότι αφορά την αξιοπιστία των δηλωμένων λογαριασμών της ΕΕ, για το 2023, για δαπάνες και έσοδα, το ελεγκτικό συνέδριο διατύπωσε αρνητική γνώμη «ειδικότερα σε ότι αφορά τις δαπάνες του προϋπολογισμού, σχετικά με την νομιμότητα και κανονικότητα τους, διότι τα σφάλματα που εντοπίστηκαν ήταν και σημαντικά και διάχυτα».
«Σε ότι αφορά τις δαπάνες υψηλού κινδύνου, εκεί τα πράγματα ήταν χειρότερα φτάνοντας στο 7,9% σε σχέση με τη βάση που είναι το 2%, που δείχνει ότι επιδεινώθηκε το πρόβλημα», επεσήμανε ο Μηλιώνης.
Έμφαση έδωσε στους ελέγχους για την απόδοση εξόδων σε επιλέξιμες δράσεις, όπως επενδύσεις, αρδευτικά έργα.
«Στην συνοχή ανθεκτικότητας, υποβάλαμε σε ελεγκτικές διαδικασίες, 238 πράξεις στις οποίες εντοπίσαμε 49 σφάλματα, κοντά στο 9,3%, έναντι 6,4% του 2022.
Τα μη επιλέξιμα έξοδα και οι παραβάσεις των κανόνων για τις δημόσιες συμβάσεις, συνέβαλαν στο υψηλό επίπεδο του σφάλματος.
Περαιτέρω, σε ότι αφορά τους φυσικούς πόρους και το περιβάλλον, βασικό κομμάτι της οποίας είναι η γεωργική πολιτική, εξετάσαμε 218 πράξεις, οι 56 πράξεις, δηλαδή το 26% του δείγματος, περιείχαν σφάλματα.
Συνολικά βρήκαμε ότι το ποσοστό σφάλματος είναι ακριβώς στο 2% όπως και πέρσι.
Δεν ήταν σημαντικό το ποσοστό σφάλματος για τις άμεσες ενισχύσεις όμως σε άλλους τομείς δαπανών, κυρίως στην αγροτική ανάπτυξη, που είναι το 34% των δαπανών, το επίπεδο σφάλματος είναι σημαντικό και η κύρια αιτία του ήταν η μη επιλεξιμότητα δικαιούχων», τόνισε χαρακτηριστικά.
Σε ότι αφορά τις δαπάνες του Ταμείου Ανάκαμψης, εξέφρασε επιφύλαξη, για την νομιμότητα και κανονικότητα των δαπανών, σημειώνοντας ότι «τα προβλήματα που διαπιστώθηκαν δεν ήταν διάχυτα αλλά περιορίζονται σε συγκεκριμένους τομείς».
«Στο μηχανισμό ανάπτυξης εξετάσαμε τις δαπάνες προς 17 κράτη μέλη. Καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι επτά, από τις 23 πληρωμές επιχορηγήσεων, βρέθηκαν ποσοτικά σφάλματα και μάλιστα σε έξι από αυτές, περιείχαν σημαντικό σφάλμα.
Διαπιστώσαμε ότι 16 από τα 452 ορόσημα τα οποία εξετάσαμε, δεν τηρούσαν τις προϋποθέσεις πληρωμής ή επιλεξιμότητας», πρόσθεσε.
Εξετάζοντας την τελευταία δεκαετία
Ο Μηλιώνης επικεντρώθηκε σε δύο ειδικές εκθέσεις, που έχουν σημαντικό αντίκτυπο στον ενωσιακό προϋπολογισμό, όπως είπε.
«Στο πλαίσιο του ελέγχου μας, αξιολογήσαμε το επίπεδο ανταγωνισμού στις δημόσιες συμβάσεις στην ενιαία αγορά.
Εξετάσαμε μια 10ετία. Υποβλήθηκαν σε έλεγχο μέτρα που έλαβε η επιτροπή και τα κράτη μέλη, για να εντοπίσουν και να αντιμετωπίσουν τα εμπόδια στην ανταγωνιστική διαδικασία υποβολής προσφορών, με σκοπό να επιτευχθεί η βέλτιστη σχέση μεταξύ ποιότητας και τιμής.
Από το 2014, όταν εισήχθησαν οι νέες οδηγίες για τις δημόσιες συμβάσεις, μέχρι το 2021, καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι το επίπεδο ανταγωνισμού για τις δημόσιες συμβάσεις, εκτέλεσης έργων, προμήθειας αγαθών, παροχής υπηρεσιών, κλπ σημείωσε πτώση την τελευταία 10ετία σε επίπεδο ανταγωνισμού.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα μέλη κράτη της ΕΕ δεν έχουν κάνει συστηματική χρήση των διαθέσιμων δεδομένων για τον εντοπισμό των βαθύτερων αιτιών. Έλαβαν μόνο αποσπασματικά μέτρα για την μείωση των εμποδίων που αντιμετωπίζει ο ανταγωνισμός στις δημόσιες συμβάσεις, καθώς σε ποσοστό άνω του 40% των αναθέσεων υπήρχε μόνον ένας προσφέρων.
Σε ότι αφορά την Ελλάδα, το υψηλότερο ποσοστό υποβολής μίας μόνο προσφοράς, εντοπίστηκε στην περιφέρεια της Πελοποννήσου όπου γύρω στο 60% των διαδικασιών, υποβλήθηκε μόνο μία προσφορά.
Επομένως ο στόχος της Ένωσης για το άνοιγμα των δημοσίων συμβάσεων στον ανταγωνισμό, με σκοπό την συμμετοχή όσο το δυνατόν μεγαλύτεροι αριθμού επιχειρήσεων δεν έχει επιτευχθεί επαρκώς», τόνισε χαρακτηριστικά και συμπλήρωσε:
«Η δεύτερη ειδική έκθεση, αφορά τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και κυρίως την απορροφητικότητα των κονδυλίων. Σημειώνεται ότι προχωρά με ορισμένες καθυστερήσεις, ενώ παράλληλα υπάρχουν κίνδυνοι για την εκπλήρωση των οροσήμων, κατά το δεύτερο ήμισυ της περιόδου εφαρμογής του προγράμματος.
Ειδικότερα για την Ελλάδα, μέχρι τέλη του 2023 έχει απορροφήσει το 40 % της χρηματοδότησης έναντι του 37% του γενικού μέσου όρου των 27 κρατών της ΕΕ».
Στο σημείο αυτό ο Μηλιώνης, τόνισε ότι, «για την αποτελεσματική όμως εφαρμογή του προγράμματος, κρίσιμο δεν είναι μόνο η ταχεία απορρόφηση τους, αλλά πρέπει να υπάρχει σωστός σχεδιασμός και να διατεθούν και αξιοποιηθούν σωστά τα χρήματα προκειμένου να έχουν ένα ωφέλιμο αποτέλεσμα» και έφερε ως «παράδειγμα ελληνικού ενδιαφέροντος την ηλεκτροκίνηση που αποσκοπούσε στην χρηματοδότηση των ηλεκτρικών ταξί».
Όπως είπε, μέχρι το τέλος του 2023, μόνο το 6% του αριθμού των ταξί είχε αντικατασταθεί.
«Ενόψει της μη επίτευξης του στόχου αυτού εξαιτίας του χαμηλού ενδιαφέροντος των ιδιοκτητών ταξί, στο πρόγραμμα της ελληνικής κυβέρνησης για την προώθηση της ηλεκτροκίνησης και της βιώσιμης κινητικότητας, εισήχθη ένα άλλο πρόγραμμα, το ''κινούμαι ηλεκτρικά'', με το οποίο παρέχονται οικονομικά και φορολογικά κίνητρα στους ιδιοκτήτες ταξί», σημείωσε.
