Του Κωνσταντίνου Μαριόλη
Είναι δυνατόν η Βουλγαρία να δανείζεται με 0,2% και οι ΗΠΑ με 1,9%; Στην εποχή της παροχής άπλετης ρευστότητας υπό το φόβο μιας νέας παγκόσμιας κρίσης, όσοι μπορούν να αποδείξουν ότι είναι – ή τέλος πάντων θεωρούνται – φερέγγυοι, έχουν τη δυνατότητα να αντλούν συνεχώς κεφάλαια χωρίς κανένα απολύτως κόστος αφού τα επιτόκια είναι μηδενικά ή αρνητικά. Αυτό προκαλεί… παράκρουση στις αγορές και στρεβλώσεις (όπως για παράδειγμα το γεγονός ότι ακόμα και η Ελλάδα της δεκαετούς κρίσης και των τριών μνημονίων δανείζεται φθηνότερα από τις ΗΠΑ) που δύσκολα μπορούν να αντιμετωπιστούν.
Ο ιδρυτής του μεγαλύτερου επενδυτικού fund του πλανήτη, Ρέι Ντάλιο, υποστηρίζει ότι η κατάσταση αυτή δεν μπορεί να συνεχιστεί και εκτιμά ότι ο κόσμος μας πλησιάζει σε ένα κρίσιμο σημείο καμπής. Ας δούμε τα κυριότερα σημεία που επισημαίνει σε άρθρο-παρέμβαση ο δισεκατομμυριούχος επενδυτής και πρόεδρος της Bridgewater Associates η οποία διαχειρίζεται επενδύσεις ύψους 150 δισ. δολαρίων σε ολόκληρο τον κόσμο για 350 από τους
ισχυρότερους επενδυτές:
-Στην εποχή μας οι επενδυτές δέχονται να πάρουν πίσω λιγότερα απ' όσα δίνουν, αφού δανείζουν όσους είναι φερέγγυοι με πολύ χαμηλά ή ακόμα και αρνητικά επιτόκια και δεν απαιτούν να πάρουν το κεφάλαιό τους στο εγγύς μέλλον. Το κάνουν αυτό γιατί έχουν πακτωλό χρημάτων να επενδύσουν, χρήματα που τους δίνουν απλόχερα οι κεντρικές τράπεζες οι οποίες αγοράζουν με μανία ομόλογα και άλλα assets στην απέλπιδα προσπάθειά τους να δώσουν ώθηση στην οικονομική δραστηριότητα και στον πληθωρισμό.
-Τα χρήματα αυτά δεν καταφέρνουν να ενισχύσουν την ανάπτυξη γιατί οι επενδυτές που τα παίρνουν προτιμούν να τα επενδύσουν παρά να τα ξοδέψουν, κάτι που ισχύει σε ολόκληρη την «επενδυτική αλυσίδα». Πρόκειται για μία τάση που έχει παρατηρηθεί πολλές φορές στο παρελθόν (αλλά όχι στην εποχή μας) και έχει ως αποτέλεσμα να εκτινάσσονται οι τιμές των assets και να καταρρέουν οι εκτιμώμενες μελλοντικές αποδόσεις και παράλληλα η ανάπτυξη και ο πληθωρισμός παραμένουν σε στασιμότητα.
-Είναι τέτοια η υπερβολή του φθηνού χρήματος που οι τεχνολογικές εταιρείες δεν χρειάζεται να παράγουν κέρδη για να πουλήσουν τις μετοχές τους γιατί αυτό που πουλάνε είναι τα όνειρά τους, σε επενδυτές που έχουν κατακλυστεί από ρευστότητα με δανεικό χρήμα.
-Σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα οι επενδυτές venture capital ρίχνουν λεφτά σε startups οι οποίες δεν τα χρειάζονται γιατί έχουν ήδη αντλήσει περισσότερα από αυτά που ζητούσαν. Από τη μανία τους, οι επενδυτές εκβιάζουν τις startups ότι θα δώσουν τα χρήματα στους ανταγωνιστές τους αν δεν τα πάρουν. Αυτό συμβαίνει γιατί όλες αυτές οι επενδυτικές εταιρείες – όπως venture capital και private equity – διαθέτουν τεράστια ποσά που «κάθονται» και τα οποία πρέπει να επενδύσουν για να τηρήσουν τις υποσχέσεις προς τους πελάτες τους και να εισπράξουν τις σχετικές προμήθειες.
-Τα τεράστια κρατικά ελλείμματα το πιθανότερο είναι να μεγαλώσουν στο μέλλον που σημαίνει ότι θα πρέπει οι κυβερνήσεις να δανειστούν ακόμη περισσότερα κεφάλαια και συνεπώς να εκδώσουν ομόλογα σε ποσότητες που δεν μπορούν να απορροφήσουν οι αγορές με αποτέλεσμα να αυξηθούν τα επιτόκια. Αυτό θα είναι καταστροφικό για τις αγορές και τις οικονομίες γιατί ο κόσμος είναι αγορασμένος. Τα χρήματα για να χρηματοδοτηθούν τα ελλείμματα θα προέλθουν και πάλι από τις κεντρικές τράπεζες οι οποίες θα συνεχίσουν να τυπώνουν.
-Στο μεταξύ ωστόσο θα πρέπει να πληρωθούν υποχρεώσεις για συντάξεις και υγεία. Αυτή τη στιγμή πολλά συνταξιοδοτικά ταμεία που έχουν επενδύσεις οι οποίες αποσκοπούν στο να καλύψουν τις ανάγκες καταβολής συντάξεων, χρησιμοποιούν εκτιμώμενες αποδόσεις που έχουν συμφωνήσει με τις ρυθμιστικές αρχές. Συνήθως είναι πολύ υψηλότερες (γύρω στο 7%) από τις αποδόσεις που μπορούν να επιτευχθούν τελικά, που σημαίνει ότι κάποια στιγμή στο μέλλον δεν θα έχουν τα χρήματα να πληρώσουν συντάξεις. Για να βρεθούν τα χρήματα θα πρέπει είτε να αυξηθούν οι φόροι είτε να κοπούν συντάξεις, όμως μάλλον θα επιλεγεί ο πιο εύκολος δρόμος που είναι το τύπωμα χρήματος. Έτσι το φαινόμενο θα συνεχιστεί, όπως και το χάσμα μεταξύ πλούσιων και φτωχών.
-Ταυτόχρονα, ενώ το χρήμα είναι ουσιαστικά δωρεάν για όσους έχουν χρήμα και φερεγγυότητα, είναι δυσεύρετο για όσους δεν έχουν χρήμα και δεν θεωρούνται φερέγγυοι, μεγαλώνοντας ακόμη περισσότερο το χάσμα σε όλα τα επίπεδα. Ένα χάσμα που διευρύνεται λόγω της τεχνολογικής εξέλιξης, ενώ το καπιταλιστικό σύστημα δεν λειτουργεί ομαλά για τους περισσότερους.
