Στο γεγονός ότι υπήρξαν λιγοστές, εάν όχι ανύπαρκτες, επενδύσεις σε γραφεία και καταστήματα, κατά τη δεκαετία της οικονομικής κρίσης αποδίδεται η ανθεκτικότητα που εμφάνισαν οι δύο αυτές κατηγορίες ακινήτων παρά τα…χτυπήματα που δέχτηκαν λόγω της πανδημίας.
Έτσι, ενώ σε όλη την Ευρώπη, η συζήτηση περιστρέφεται γύρω από τις επιπτώσεις που θα μπορούσε να προκαλέσει η διεύρυνση της τηλεργασίας στην αγορά γραφείων, στην Ελλάδα το ζήτημα αυτό φαίνεται να είναι για την ώρα εκτός συζήτησης. Ο λόγος; Το απόθεμα καλών γραφείων, αυτών που έχουν ενεργειακή πιστοποίηση Leed είναι πολύ μικρό, την ώρα που η ζήτηση -κυρίως από πολυεθνικές- είναι ιδιαίτερα υψηλή.
Αντίστοιχα, στα καταστήματα, οι λίγες επενδύσεις που έγιναν σε νέα εμπορικά κέντρα τα τελευταία χρόνια, απέτρεψαν φαινόμενα υπερπροσφοράς, εάν αναλογιστεί κάποιος ότι μαγαζιά σε δεύτερης και τρίτης κατηγορίες εμπορικούς δρόμους, έχουν, ήδη, υποφέρει τα τελευταία χρόνια λόγω της κάμψης του λιανεμπορίου.
Ελαφρά άνοδος, οριακή υποχώρηση
Με τα δεδομένα αυτά, μπορεί κάποιος να κατανοήσει τα στοιχεία για τις τιμές και τα ενοίκια το β’ εξάμηνο του 2020 της Τράπεζας της Ελλάδας για τα γραφεία και τα καταστήματα. Τι προκύπτει; Ότι παρότι επιβραδύνθηκε ο ρυθμός ανόδου, οι τιμές πώλησης εξακολούθησαν να εμφανίζουν έστω οριακή άνοδο, ενώ τα ενοίκια παρουσίασαν οριακή υποχώρηση.
Έτσι, στο δεύτερο εξάμηνο του 2020, οι τιμές των γραφείων υψηλών προδιαγραφών μειώθηκαν 0,2% σε σχέση με το πρώτο εξάμηνο του 2020. Αυτό όταν το δεύτερο εξάμηνο του 2019 και το πρώτο εξάμηνο του 2020 είχαν αυξηθεί κατά 1,6% και 0,5% αντίστοιχα, σε σχέση με τα προηγούμενα εξάμηνα. Όσον αφορά τα ενοίκια γραφείων, ενισχύθηκαν κατά 0,8%, σε σχέση με τους πρώτους έξι μήνες του 2020.
Στα καταστήματα, το δεύτερο εξάμηνο του 2020, για το σύνολο της χώρας, οι τιμές παρέμειναν αμετάβλητες σε σχέση με το προηγούμενο εξάμηνο, ενώ είχαν αυξηθεί 2,1% το δεύτερο εξάμηνο του 2019 και 1% το πρώτο εξάμηνο του 2020. Κατά τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο, έναντι του πρώτου εξαμήνου του 2020, τα ενοίκια ενισχύθηκαν κατά 0,6%, αλλά είχαν υποχωρήσει 0,3% και 0,9% το δεύτερο εξάμηνο του 2019 και το πρώτο εξάμηνο του 2020, αντίστοιχα.
Να σημειωθεί ότι οι περιοχές που κεντρίζουν το ενδιαφέρον των επενδυτών περιλαμβάνουν το καθιερωμένο business hub του Αμαρουσίου και περιοχές με πρόσβαση σε μέσα σταθερής τροχιάς, όπως οι Αμπελόκηποι, ο Κεραμεικός και ο Πειραιάς.
Τα projects
Ενδεικτικό, εξάλλου, της ανόδου της ζήτησης για ποιοτικά γραφεία είναι το γεγονός ότι οι μεγάλες επενδυτικές εταιρίες ενισχύουν τις επενδύσεις τους σε υψηλών προδιαγραφών χώρους. Κι αυτό επειδή οι μεγάλοι όμιλοι αναζητούν καλά γραφεία με σειρά λειτουργιών και υποδομές για να στεγάσουν τους υπαλλήλους τους. Για παράδειγμα, η Kaizen πρόκειται μέσα στο 2022 να μεταφερθεί στο υπερσύγχρονο τριώροφο κτίριο γραφείων με τρεις πτέρυγες συνολικού εμβαδού 7.500 τ.μ. που αναπτύσσει η Dimand με διευθύνοντα σύμβουλο τον Δημήτρη Ανδριόπουλο.
Επίσης, ξεχωρίζουν η ανάπτυξη της Prodea, η οποία κατασκευάζει ένα νέο greenfield, δηλαδή από το μηδέν έργο στο Μαρούσι. Πρόκειται για το υπερσύγχρονο κτίριο γραφείων στις οδούς Φραγκοκλησιάς, Αιγιαλείας και Κοσμά Αιτωλού στο Μαρούσι που ανήκει στην Prodea Investments και κατασκευάζει για λογαριασμό της η ΤΕΡΝΑ. Το έργο, που βρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο, είναι επένδυση 14 εκατ. ευρώ, έχοντας ως αντικείμενο την ανάπτυξη ενός υπερσύγχρονου, βιοκλιματικού, πενταώροφου κτιρίου με ανωδομή 7.000 τ.μ., υπόγειους – βοηθητικούς χώρους 7.000 τ.μ. και περίπου 200 θέσεις πάρκινγκ.
Θέμα μηνών είναι και η αποπεράτωση του σύγχρονων προδιαγραφών του κτιρίου γραφείων του ομίλου Σαράντη στη συμβολή της οδού Δερβενακίων με τη Λεωφόρο Αμαρουσίου-Χαλανδρίου στο Μαρούσι. Τα σχέδια προβλέπουν τη δημιουργία κτιρίου γραφείων ανωδομής 4.000 τ.μ., με υπόγειο πάρκινγκ 100 θέσεων.
Η Dimand με την Prodea δοκιμάζουν τη συνεργασία τους και σ’ ένα ακόμη έργο που είναι επένδυση ύψους 40 εκατ. ευρώ και περιλαμβάνει την κατασκευή κτιρίου σύγχρονων γραφείων στη Λεωφόρο Συγγρού και Λαγουμιτζή. Θα αποτελείται από δύο κτίρια 8 ορόφων το καθένα, συνολικής επιφάνειας 15.600 τ.μ.
Μένει ακόμη να φανεί πώς θα διαμορφωθεί το μείγμα γραφείων στο Cambas Project που σχεδιάζει η Reds στην Κάντζα. Το αρχικό master plan του έργου, ύψους 150-200 εκατ. ευρώ, προέβλεπε την υλοποίηση εμπορικών χώρων επιφάνειας 16.400 τ.μ. και γραφείων 51.220 τ.μ. Ωστόσο, η εταιρεία πρόκειται να αναδιαμορφώσει, σε ορίζοντα τεσσάρων μηνών, το master plan ώστε αυτό να προσαρμοστεί στα δεδομένα που έχουν δημιουργηθεί μετά την πανδημία.
