Η εκτίναξη των τιμών της ενέργειας ανέδειξε το γεγονός ότι στην Ευρώπη χρειαζόμαστε όλες τις μορφές ενέργειας. Την αιολική, την ηλιακή. την υδροηλεκτρική και τη βιομάζα ως βασικές συνισταμένες της πράσινης μετάβασης, το φυσικό αέριο ως γέφυρα και προφανώς τον άνθρακα ως στρατηγική εφεδρεία.
Όταν ολοκληρωθούν δε τα έργα αποθήκευσης θα μπορούμε να πούμε ότι έχουμε πετύχει την σταθερότητα του συστήματος. Ένα βασικό ερώτημα όμως είναι αν χρειαζόμαστε στο ενδιάμεσο και την πυρηνική ενέργεια. Αλήθεια, πόσο «πράσινη» μπορεί να θεωρηθεί;
Στη Σύνοδο Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις 21-22 Οκτωβρίου κύριο θέμα στην ατζέντα θα είναι η ενεργειακή κρίση και το πρόβλημα που έχει ανακύψει από την αστρονομική αύξηση των τιμών της ηλεκτρικής ενέργειας.
Με τον χειμώνα να πλησιάζει οι υψηλές τιμές ενέργειας πλήττουν την αγοραστική δύναμη των καταναλωτών και αυξάνουν φυσικά τα κόστη της βιομηχανίας.
Καταρχήν ο λογαριασμός ρεύματος και η θέρμανση αναμένεται να απορροφήσουν ένα μεγάλο μέρος του οικογενειακού προϋπολογισμού, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τα χαμηλά εισοδήματα. Η αύξηση από την άλλη του ενεργειακού κόστους για τη βιομηχανία μεταφέρεται κατά ένα μεγάλο μέρος στους καταναλωτές μέσω της αύξησης των τιμών σχεδόν όλων των προϊόντων της μεταποίησης.
Στη σύνοδο λοιπόν θα συζητηθούν θέματα όπως πώς μπορεί να βοηθήσει η ΕΕ τα νοικοκυριά, τη βιομηχανία και τις ΜμΕ, αλλά και ποιές αναπροσαρμογές πιθανότατα πρέπει να γίνουν στην ενεργειακή στρατηγική της Ευρώπης έτσι ώστε να μη ξαναβρεθούμε αντιμέτωποι με θέματα ενεργειακής επάρκειας και εκτόξευσης των τιμών.
Οι επενδύσεις στην καινοτομία και την καθαρή ενέργεια θα συζητηθούν εκ νέου, όπως και κατά πόσον η εκπλήρωση των συλλογικών στόχων για μείωση του ενεργειακού αποτυπώματος στα δύο χρονικά ορόσημα του 2030 και του 2050 εξασφαλίζουν μια « δίκαιη πράσινη μετάβαση που δεν αφήνει κανέναν πίσω» όπως χαρακτηριστικά δήλωσε ο εκπρόσωπος του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Μπάρεντ Λέιντς.
Οι προτάσεις
Σύμφωνα με την επικεφαλή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν θα τεθεί επί τάπητος η ιδέα της δημιουργίας από την ΕΕ στρατηγικού αποθέματος φυσικού αερίου, αλλά και η ιδέα της αποδέσμευσης των τιμών του ηλεκτρικού ρεύματος από εκείνες του φυσικού αερίου.
Σύμφωνα με την φορ ντερ Λάιεν η άνοδος των τιμών του ηλεκτρικού ρεύματος που πληρώνουν οι ευρωπαίοι καταναλωτές είναι κυρίως αποτέλεσμα του πολύ πιο ακριβού αερίου τόσο εξαιτίας της αύξησης της παγκόσμιας ζήτησης όσο και της στρατηγικής των σημαντικών προμηθευτών της Ευρώπης –βλέπε Ρωσία- που δεν αυξάνουν την προσφορά.
Η ενεργειακή ανεξαρτοποίηση της ΕΕ περνάει λοιπόν σύμφωνα με την Φορ ντερ Λάιεν μέσα από τις επενδύσεις στις ΑΠΕ.
Κανείς δεν διαφωνεί με αυτή την απόψη όμως επειδή ακριβώς η ενεργειακή μετάβαση δεν γίνεται από τη μια μέρα στην άλλη και έχει σημαντικό κόστος, θα πρέπει να ληφθούν άμεσα πρωτοβουλίες όσον αφορά όχι μόνο τα στρατηγικά αποθέματα της Ευρώπης, αλλά και τις στρατηγικές ενεργειακές εφεδρείες που είναι απαρραίτητες μέχρι τουλάχιστον να ολοκληρωθούν τα έργα αποθήκευσης της ενέργειας των ΑΠΕ.
Εξίσου σημαντικό είναι να δοθεί επιτέλους προτεραιότητα στα έργα αποθήκευσης ενέργειας καθώς είναι αυτά που εξασφαλίζουν την σταθερότητα του συστήματος.
Για να είμαστε ακριβοδίκαιοι, ενεργειακός μετασχηματισμός και επανάσταση καθαρής ενέργειας χωρίς αποθήκευση δεν υφίστανται.
Τι έχει γίνει όμως; O τομέας της αποθήκευσης έχει μείνει χαρακτηριστικά πίσω σε σχέση με τα αιολικά και τα φωτοβολταϊκά πάρκα.
Ας μη πάμε μακριά. Δείτε για παράδειγμα πόσα χρόνια έπρεπε να περάσουν για να μπει στην τελική ευθεία το project της Τέρνα Ενεργειακής για την αποθήκευση της ηλεκτρικής ενέργειας με τη μέθοδο της αντλησιοταμίευσης στην Αμφιλοχία. Μόλις πριν λίγες ημέρες μπήκε στην τελική ευθεία, παρά το γεγονός ότι έχει χαρακτηρισθεί, ήδη από το 2013, Έργο Κοινού Ευρωπαϊκού Ενδιαφέροντος και το 2014 Επένδυση Στρατηγικής Σημασίας.
Υπόψιν ότι πρόκειται για την ναυαρχίδα μιας σειράς έργων αντλησιοταμίευσης στο Αμάρι της Κρήτης, στην Πελοπόνησσο και τη Βέροια για τα οποία ο όμιλος έχει εξασφαλίσει άδειες.
Ας σκεφτούμε τώρα πόσο πιο ανεξάρτητη θα ήταν ενεργειακά η χώρα μας αν τα έργα αυτά είχαν ολοκληρωθεί πολύ νωρίτερα και πόσο πιο «άνετοι» θα ήμασταν μπροστά στον φετινό χειμώνα.
Αν μεγαλώσουμε το κάδρο, πόσο πιο ανεξάρτητη θα ήταν η Ευρώπη από το ρώσικο φυσικό αέριο αν είχε επικεντρωθεί εξίσου στα έργα αποθήκευσης, όπως στα έργα των αιολικών και των φωτοβολταϊκών;
Η Ευρώπη κατά κάποιον τρόπο πληρώνει φέτος το τίμημα για το γεγονός ότι δεν προώθησε ταυτόχρονα με τις ΑΠΕ τα έργα αποθήκευσης αλλά και για το γεγονός ότι δεν έδωσε κίνητρα να διατηρήσουν οι ενεργειακές εταιρείες ένα σημαντικό κομμάτι του budget για επενδύσεις στις μονάδες φυσικού αερίου και πετρελαίου, έτσι ώστε να υπάρχει η δυναμική να στηρίξουν το σύστημα όταν αυτό είναι απαρραίτητο. Πρόκειται στην ουσία για ένα κομμάτι επενδύσεων που θα λειτουργούσαν ως «ασφάλεια» όταν η απόδοση των ΑΠΕ πέφτει.
Το καίριο θέμα των στρατηγικών ενεργειακών εφεδρειών που πρέπει να είναι σε θέση ανά πάσα στιγμή να μπουν στην παραγωγή και να στηρίξουν το σύστημα όταν αυτό χρειάζεται, θα είναι λογικά ένα από τα πιο σημαντικά θέματα στην επικείμενη Σύνοδο Κορυφής.
To αγκάθι του Nord Stream 2
Ένα επίσης από τα θέματα που πιθανότατα θα συζητηθούν στην επικείμενη σύνοδο κορυφής αν και «διακριτικά», είναι το θέμα του Nord Stream 2.
Υπενθυμίζουμε ότι η απόφαση της Gazprom να μην μεταφέρει περισσότερο φυσικό αέριο στην Ευρώπη μέσω Ουκρανίας τον Οκτώβριο τη στιγμή μάλιστα που οι ρωσικές ροές μέσω του βασικού αγωγού Yamal-Europe παραμένουν περιορισμένες, είναι μια έμμεση πολιτική πίεση της Ρωσίας προκειμένου να διασφαλίσει τη λειτουργία του αγωγού Nord Stream 2, για την κατασκευή του οποίου έχει επενδύσει 11 δισεκατομμύρια δολάρια και να αυξήσει της εξαγωγές της στην Ευρώπη από τις αρχές του 2022.
Βλέπετε, ο κύριος στόχος της ρώσικης ενεργειακής πολιτικής παραμένει η διατήρηση των εσόδων από εξαγωγές ενέργειας στην ΕΕ, αλλά παρακάμπτοντας τις υφιστάμενες δομές μεταφοράς ενέργειας μέσω Ουκρανίας. Για το σκοπό αυτό, δύο βασικά κανάλια μεταφοράς έχουν σχεδιαστεί τα τελευταία χρόνια, ο αγωγός Nord Stream 2 και ο αγωγός Turk Stream, με στόχο να μεταφέρουν ρωσικό φυσικό αέριο στα βόρεια και νότια της ΕΕ.
Για την έναρξη λειτουργίας του αγωγού όμως εκρεμμεί η έγκριση από την γερμανική ρυθμιστική αρχή, η οποία με τη σειρά της θα πρέπει να ζητήσει την άποψη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Η διαδικασία αυτή μπορεί να διαρκέσει έως και τέσσερις μήνες ενώ θα πρέπει να προσμετρηθεί και η γνώμη της Κομισιόν, η οποία σε κάθε ευκαιρία τονίζει ότι ο στόχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι να διασφαλίσει ότι ο Nord Stream 2 θα λειτουργεί κατά τρόπο διαφανή, χωρίς καθεστώς διακρίσεων και σύμφωνα με το διεθνές και ευρωπαϊκό ενεργειακό δίκαιο. (σ.σ: Περισσότερα περί της εξάρτησης μας από τη Ρωσία μπορείτε να διαβάσετε εδώ).
Με τον χειμώνα όμως να είναι μπροστά μας και τα αποθέματα φυσικού αερίου μη επαρκή, προφανώς οι επιλογές της Ευρώπης σε αυστηρά βραχυπρόθεσμο επίπεδο είναι κάτι παραπάνω από περιορισμένες αν θέλει να κρατηθούν οι Ευρωπαίοι πολίτες ζεστοί και οι ευρωπαϊκές βιομηχανίες ανοικτές. Το ζητούμενο είναι προφανώς μια εποικοδομητική διαπραγμάτευση έτσι ώστε οι ροές φυσικού αερίου να μην γίνονται αποκλειστικά από τον καινούργιο αγωγό.
Το θέμα της πυρηνικής ενέργειας
Στα «πηγαδάκια» των επενδυτικών κύκλων έχει ανοίξει το θέμα κατά πόσον η πυρηνική ενέργεια θα μπορούσε να χαρακτηριστεί «πράσινη» και να βοηθήσει στην ενεργειακή μετάβαση.
Σήμερα τα πυρηνικά εργοστάσια αντιπροσωπεύουν πάνω από το 26% του συνόλου της ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται στην ΕΕ, ενώ η Γαλλία παράγει σχεδόν το 70% της ηλεκτρικής ενέργειας που καταναλώνει από πυρηνικούς αντιδραστήρες. Την ίδια στιγμή χώρες όπως η Γερμανία επιταχύνουν τη διαδικασία εξόδου από την πυρηνική ενέργεια, ενώ οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης βλέπουν στην πυρηνική ενέργεια έναν σύντομο τρόπο να καταστούν «πράσινες».
Η αγορά έχει αρχίσει να αντιλαμβάνεται τις νέες συνισταμένες στο κεφάλαιο της πυρηνικής ενέργειας. Αν παρατηρήσει κανείς τα ETFs ουρανίου θα διαπιστώσει ότι αρκετά από αυτά έχουν σημειώσει άνοδο πέριξ του 35%-40% από τον Αύγουστο και μετά, ενώ από την αρχή του έτους έχουν άνοδο πάνω από 50% .
Η απόφαση της γαλλικής ρυθμιστικής αρχής για την πυρηνική ασφάλεια –ASN- στις αρχές του 2021 να παρατείνει τη ζωή των παλιών πυρηνικών αντιδραστήρων της Γαλλίας κατά μια δεκαετία από τα 40 στα 50 χρόνια, πυροδότησε τον φόβο ότι παρόμοιες αποφάσεις για την παράταση της λειτουργίας των πυρηνικών εργοστασίων θα λάβουν και άλλες χώρες όπως για παράδειγμα η Φιλανδία ή η Σλοβενία.
Βλέπετε, καθώς η ΕΕ προσπαθεί να μειώσει τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα κατά 55% έως το 2030, στην ΕΕ έχουν δημιουργηθεί ήδη δύο στρατόπεδα. Εκείνο που θεωρεί ότι η πυρηνική ενέργεια είναι «πράσινη» και βιώσιμη και εκείνο που θεωρεί ότι θέματα όπως η ασφάλεια ή η διαχείριση των πυρηνικών αποβλήτων ακυρώνει εξαρχής αυτή την άποψη.
Στο πρώτο στρατόπεδο εκτός από τη Γαλλία ανήκουν προφανώς χώρες όπως η Πολωνία, η Σλοβακία, η Ουγγαρία, η Ρουμανία και η Βουλγαρία οι οποίες κατασκευάζουν νέους πυρηνικούς σταθμούς υποστηρίζοντας ότι η πυρηνική ενέργεια θα τις βοηθήσει να «πρασινίσουν».
Ογδόντα επτά ευρωβουλευτές τον Ιούλιο και 18 συνδικάτα από 10 χώρες της ΕΕ άσκησαν πίεση για περισσότερους πυρηνικούς σταθμούς με σημαία την άποψη ότι η κατάσταση της ενεργειακής επάρκειας της Ευρώπης δεν επιτρέπει την πολυτέλεια να αποφύγουμε μια πηγή ενέργειας με χαμηλές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και αξιόπιστη ταυτόχρονα, όπως είναι η πυρηνική.
Στο αντίπαλο στρατόπεδο είναι χώρες όπως η Αυστρία και η Γερμανία με την τελευταία να δίνει στους γερμανικούς ενεργειακούς κολοσσούς αποζημίωση 2,4 δισεκατομμυρίων ευρώ για την επιτάχυνση της διαδικασίας τερματισμού λειτουργίας των πυρηνικών σταθμών.
Ποιό από τα δύο στρατόπεδα θα επικρατήσει και ποιά θα είναι εν τέλει η απόφαση της ΕΕ;
Το γαλλικό παράδειγμα
Μπορεί η πυρηνική ενέργεια να μας φέρει πιο κοντά στους κλιματικούς στόχους, προστατεύοντας μας ταυτόχρονα από αυξήσεις τιμών στην ηλεκτρική ενέργεια όπως αυτές που ζούμε σήμερα;
Ας δούμε τι γίνεται στη Γαλλία, μια χώρα που παράγει ηλεκτρική ενέργεια κατά 70% από πυρηνικούς αντιδραστήρες κατά 20% από Ανανεώσιμες Πηγές, ενώ το μερίδιο του φυσικού αερίου, του πετρελαίου και του γαιάνθρακα είναι μικρότερο από 10%.
Γιατί λοιπόν η Γαλλία υποφέρει σήμερα εξίσου από τις υψηλές τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας, με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες;
Η Le Monde φιλοξένησε σε πρόσφατο άρθρο την απάντηση :«Οι τιμές στην αγορά λιανικής της Γαλλίας σχετίζονται με εκείνες των γειτονικών χωρών, εξαιτίας της διασύνδεσης των δικτύων διανομής».
Εν ολίγοις, η διασυνδεσιμότητα των δικτύων « ακυρώνει» κατά κάποιον τρόπο την αυτονόμηση της παραγωγής από την τιμολόγηση και όπως εξαιρετικά σημείωσε η Le Monde, πρόκειται από τις ελάχιστες περιπτώσεις που ο «ελεύθερος ανταγωνισμός» λειτουργεί ισοπεδωτικά, καθώς ακριβώς αυτή η απελευθέρωση του δικτύου στην Ευρώπη από τα δεσμά των κρατών, καθιστά δύσκολο το πλαφόν στις τιμές.
Προφανώς η λύση στο ενεργειακό παζλ της Ευρώπης είναι λίγο πιο πολύπλοκη από την αύξηση απλά της πυρηνικής ενέργειας στο ενεργειακό μίγμα.
Αποποίηση Ευθύνης
Το υλικό αυτό παρέχεται για πληροφοριακούς και μόνο σκοπούς. Σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να εκληφθεί ως προσφορά, συμβουλή ή προτροπή για την αγορά ή πώληση των αναφερόμενων προϊόντων. Παρόλο που οι πληροφορίες που περιέχονται βασίζονται σε πηγές που θεωρούνται αξιόπιστες, ουδεμία διασφάλιση δίνεται ότι είναι πλήρεις ή ακριβείς και δεν θα πρέπει να εκλαμβάνονται ως τέτοιες.
