Ως εβδομάδα στοιχείων πληθωρισμού θα μπορούσε κανείς να χαρακτηρίσει την εβδομάδα που μόλις ολοκληρώθηκε.
Την Πέμπτη οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν τον προτιμώμενο δείκτη από τη Fed, τον δείκτη πληθωρισμού βάσει προσωπικής καταναλωτικής δαπάνης -PCE- ο οποίος ευτυχώς για τη Wall κινήθηκε αναλόγως των προσδοκιών και έδειξε μια μικρή επιβράδυνση σε σχέση με τα επίπεδα του Δεκεμβρίου, καθώς αυξήθηκε 0,3% μηνιαίως και 2,4% σε 12μηνη βάση, επιβραδύνοντας από το 2,6% της μέτρησης του προηγούμενου μήνα.
Ο δομικός δείκτης προσωπικών καταναλωτικών δαπανών - εξαιρεί το ασταθές κόστος των τροφίμων και της ενέργειας- σημείωσε τον Ιανουάριο άνοδο 0,4% σε σχέση με τον Δεκέμβριο και 2,8% σε ετήσια βάση και αυτός εναρμονισμένος με τις εκτιμήσεις των αναλυτών, παρουσιάζοντας μια μικρή επιβράδυνση από το 2,9% που είχε προηγηθεί.
Αφού ικανοποίησαν τα στοιχεία, γιατί αξιωματούχοι της Fed όπως οι Bostic, Goolsbee, Mester, Daly δήλωσαν ότι είναι μεν ικανοποιημένοι από την πορεία του πληθωρισμού, ωστόσο θέλουν να δούνε περαιτέρω βελτίωσή του και τάσσονται υπέρ της διατήρησης της υπομονετικής στάσης όσον αφορά την έναρξη της μείωσης των επιτοκίων;
Η αιτία εδράζεται στις υπόλοιπες μακροοικονομικές ειδήσεις στις ΗΠΑ όπως το προσωπικό εισόδημα, το οποίο ενισχύθηκε με υψηλότερους ρυθμούς από ότι αναμένονταν από την αγορά.
Αν και οι προσωπικές δαπάνες επιβραδύνθηκαν τον Ιανουάριο, ενώ τα εβδομαδιαία στοιχεία έδειξαν ότι οι νέες αιτήσεις για επιδόματα ανεργίας αυξήθηκαν περισσότερο των εκτιμήσεων, είναι λογικό οι αξιωματούχοι της Fed να θέλουν να δουν πώς θα κινηθούν όλες αυτές οι συνισταμένες και τους επόμενους μήνες.
Πιο δύσκολη η εικόνα στην Ευρώπη
Την Παρασκευή ανακοινώθηκαν τα στοιχεία για την πορεία του πληθωρισμού στην Ευρωζώνη, σύμφωνα με τα οποία ναι μεν οι τιμές σημείωσαν επιβράδυνση, αλλά όχι στον βαθμό που περίμεναν οι αναλυτές.
Στην Ελλάδα μάλιστα, οι τιμές παρέμειναν πεισματικά στα ίδια επίπεδα με τον προηγούμενο μήνα.
Σύμφωνα με τα προκαταρκτικά στοιχεία της Eurostat, σε επίπεδο Ευρωζώνης, ο ΔΤΚ έτρεξε με 2,6% ετησίως μετά το 2,8% του Ιανουαρίου, ωστόσο η μέση εκτίμηση των αναλυτών περίμενε μία υποχώρηση στο 2,5%.
Παρόμοια ήταν η τάση και στο επίπεδο των υποκείμενων πληθωριστικών πιέσεων, με το λεγόμενο δομικό μέρος του δείκτη να επιβραδύνει μεν, αλλά όχι όσο προέβλεπε η αγορά.
Εξαιρουμένων λοιπόν των ευμετάβλητων τιμών στους κλάδους των τροφίμων και της ενέργειας, ο δομικός ΔΤΚ στην Ευρωζώνη αυξήθηκε με ρυθμό 3,1% ετησίως τον περασμένο μήνα μετά το 3,3% του Ιανουαρίου.
Ναι μεν είναι μια πρόοδος, αλλά η αγορά αισιοδοξούσε ότι η επιβράδυνση θα ήταν μεγαλύτερη και ο δείκτης πλέον θα εκινείτο πέριξ του 2,9%.
Σε επίπεδο μήνα δε, ο δομικός πληθωρισμός παρουσίασε αύξηση κατά 0,7% από τον Ιανουάριο, μετά την πτώση κατά 0,9% που είχε εμφανίσει στην προηγούμενη μηνιαία σύγκριση.
Στις βασικές συνιστώσες του πληθωρισμού, η κατηγορία τρόφιμα, αλκοόλ και καπνικά είχε τη μεγαλύτερη συνεισφορά στον ρυθμό του ΔΤΚ με ετήσια αύξηση 4% τον Φεβρουάριο, αν και επιβράδυνε από το 5,6%. Οι τιμές στις υπηρεσίες επίσης επιμένουν, καθώς αυξήθηκαν με ετήσιο ρυθμό 3,9%, ελαφρώς χαμηλότερα από το 4% του Ιανουαρίου, ενώ τα μη ενεργειακά βιομηχανικά αγαθά έτρεξαν με +1,6% έναντι 2% τον Ιανουάριο και η ενέργεια συνέχισε να σημειώνει πτώση 3,7%, έναντι της μείωσης κατά 6,1% που είχε προηγηθεί.
Το συμπέρασμα μετά από όλα τα στοιχεία για τους δύο πρώτους μήνες του έτους καταλήγει στην εκτίμηση της στήλης στο Outlook 2024: https://www.liberal.gr/agores/simasia-ehei-o-pilotos-kai-ohi-aeroplano «Αναμένουμε η πρόοδος στη μείωση του πληθωρισμού να συνεχιστεί, αλλά σε αυτόν τον κύκλο που αναδύεται τώρα, το σημείο προσγείωσης πιθανότατα να είναι υψηλότερο σε σύγκριση με το παρελθόν».
Τα μέχρι στιγμής στοιχεία λοιπόν δίνουν πόντους στο σενάριο να σταθεί ο πληθωρισμός λίγο πιο πάνω από τον στόχο των Κεντρικών Τραπεζών, πέριξ του 2,3-2,5% για τις ΗΠΑ και ίσως λίγο περισσότερο για την Ευρώπη.
Μια περιληπτική ανακεφαλαίωση των συνθηκών που καταλήγουν σε υψηλότερα κόστη για όλους και επομένως υψηλότερα επίπεδα τιμών περιλαμβάνει :
- Τις νέες γεωπολιτικές συμμαχίες που άλλαξαν τις ροές κεφαλαίων με τις Άμεσες Ξένες Επενδύσεις να μετατοπίζονται πλέον από την Κίνα στις ASEAN και τη Λατινική Αμερική.
- Την απομάκρυνση των εξαγωγών της Κίνας από τη Δύση που σε συνδυασμό με τη διαδικασία του «nearshoring» και τις παγκόσμιες προσαρμογές της εφοδιαστικής αλυσίδας, νομοτελειακά περιορίζουν το τελικό ύψος της πτώσης των τιμών των αγαθών.
- Την κλιματική αλλαγή η οποία επηρεάζει τη γεωργική και κτηνοτροφική παραγωγή, ενώ την ίδια στιγμή η αντιμετώπιση της απαιτεί προσαρμογή της βιομηχανικής πολιτικής προς την παραγωγή μηδενικών ρύπων και την ενεργειακή μετάβαση, η οποία απαιτεί τεράστιες επενδύσεις.
- Την πανδημική ύφεση η οποία μείωσε την παραγωγική ικανότητα της παγκόσμιας οικονομίας, διαταράσσοντας εκ νέου τις αλυσίδες εφοδιασμού. Την ίδια στιγμή τα πακέτα ανακούφισης αύξησαν την αγοραστική δύναμη των καταναλωτών, με αποτέλεσμα ο πληθωρισμός από τη πλευρά της προσφοράς να ενισχυθεί και από την πλευρά της ζήτησης.
- Τον πόλεμο στην Ουκρανία και την ένταση που επικρατεί στην Ερυθρά Θάλασσα. Αμφότερες και οι δύο αυτές εξελίξεις πυροδότησαν περαιτέρω διαταραχές στις εφοδιαστικές αλυσίδες από αυτές που είχαν ήδη παρατηρηθεί την περίοδο της πανδημίας, με την πρόσφατη κρίση στην Ερυθρά θάλασσα να πυροδοτεί νέες ανοδικές πιέσεις στο μεταφορικό κόστος και μέσω της μετακύλισης αυτού αύξηση στις τιμές πολλών αγαθών και υπηρεσιών.
- Το greedflation ή πληθωρισμός απληστίας. Βλέπετε, σε αρκετούς τομείς οι εταιρείες όχι μόνο μετακύλισαν το σύνολο του αυξημένου κόστους των πρώτων υλών στις τιμές των προϊόντων τους, αλλά επιπλέον αρκετές απ' αυτές βρήκαν την ευκαιρία να αυξήσουν υπέρμετρα τα περιθώρια κέρδους τους . Σύμφωνα δε με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο το 45% του πληθωρισμού της Ευρωζώνης από τις αρχές του 2022 μπορεί να αποδοθεί στα υψηλότερα κέρδη των επιχειρήσεων, το 40% στις τιμές των εισαγωγών και μόλις το 25% στις αυξήσεις των μισθών.
Όσον αφορά τώρα τους λόγους για τους οποίους ο πληθωρισμός στην Ευρώπη παραμένει πιο επίμονος σε σχέση με τις ΗΠΑ, αυτοί συνοψίζονται στο ότι:
- Το ενεργειακό σοκ έπληξε την Ευρώπη πολύ περισσότερο από τις ΗΠΑ.
- Η Ευρώπη είναι πολύ περισσότερο εκτεθειμένη στην επιβράδυνση της Κίνας από ό,τι οι ΗΠΑ.
- Το μέγεθος και η σύνθεση της δημοσιονομικής απάντησης στους πρόσφατους κραδασμούς ήταν μικρότερο σε σχέση με το αντίστοιχο στις ΗΠΑ.
Στους παραπάνω λόγους εδράζεται και η υποαπόδοση των ρυθμών ανάπτυξης της Ευρώπης σε σχέση με τις ΗΠΑ.
Η Ευρώπη λοιπόν, πέραν του πιο επίμονου πληθωρισμού πρέπει να αντιμετωπίσει και τους ασθενέστερους ρυθμούς ανάπτυξης ή ακόμα και την ύφεση σε κάποιες οικονομίες της Ευρωζώνης.
Αυτός είναι ο λόγος που στις αρχές του έτους καταθέσαμε την άποψη ότι στην Ευρώπη, παρά τη ρητορική της ΕΚΤ, θα υπάρξει πίεση να μειωθούν τα επιτόκια νωρίτερα από τις ΗΠΑ, κάτι που εκτιμά πλέον και η Moody’s.
Μια μείωση όμως των επιτοκίων κάτω από τον φόβο της ύφεσης θα επιδράσει τελείως διαφορετικά στην επενδυτική ψυχολογία από μια μείωση ως αποτέλεσμα του επιτυχή ελέγχου των τιμών.
Γιατί επιμένει ο πληθωρισμός περισσότερο στην Ελλάδα;
Στην Ελλάδα η εικόνα παραμένει πιο δύσκολη, καθώς ο πληθωρισμός δεν σημείωσε μεταβολή τον Φεβρουάριο σε σύγκριση με τον Ιανουάριο και παρέμεινε στο 3,2%. Δεδομένης της προόδου που είχε γίνει τον Ιανουάριο, όπου ο ρυθμός είχε επιβραδύνει από το 3,7% του Δεκεμβρίου, η έλλειψη προόδου τον Φεβρουάριο προκαλεί προβληματισμό.
Οι λόγοι που η Ελλάδα αντιμετωπίζει πιο ανθεκτικό πληθωρισμό είναι οι εξωγενείς που περιγράψαμε πιο πάνω και οι ενδογενείς:
- Καταρχάς, οι φυσικές καταστροφές στη Θεσσαλία και οι απώλειες σε βασικά διατροφικά είδη λόγω της κλιματικής αλλαγής- όπως το λάδι για παράδειγμα- που αγγίζουν ακόμα και το 70% σε ισχυρές παραγωγικά περιοχές όπως η Κρήτη και η Μεσσηνία, πυροδότησαν μεγάλες αυξήσεις στα τρόφιμα.
- Η έλλειψη ανθρώπινου δυναμικού παίζει τον δικό της ρόλο. Σε έρευνα που διεξήχθη από τον όμιλο ManpowerGroup τον Οκτώβριο του 2023, η Ελλάδα κατατάσσεται ανάμεσα στις τέσσερις πρώτες χώρες του κόσμου- μαζί με την Ιαπωνία, τη Γερμανία και το Ισραήλ- στις οποίες παρατηρείται το υψηλότερο ποσοστό έλλειψης ταλέντων διεθνώς.
Ακόμη μεγαλύτερη είναι η έλλειψη και στους ανειδίκευτους. Η έλλειψη εργατικού δυναμικού-στελεχών και ανειδίκευτων-μοιραία οδηγεί σε ισχυρές πληθωριστικές πιέσεις.
Ειδικά στη χώρα μας όπου το ισοζύγιο γεννήσεων θανάτων μετά το 2010 είναι αρνητικό, το δημογραφικό πρόβλημα θα επιτείνει συνεχώς το πρόβλημα της έλλειψης ανθρώπινου δυναμικού.
- Ο μεγάλος αριθμός μεσαζόντων και μεταπωλητών από την πρωτογενή παραγωγή μέχρι την μεταποίηση, δημιουργεί τεράστιες επιβαρύνσεις στη λιανική τιμή που πληρώνουν οι καταναλωτές.
Ειδικά στην αλυσίδα των τροφίμων, στην Ελλάδα ο καταναλωτής και ο παραγωγός είναι τα δύο άκρα της αλυσίδας με πολλούς ενδιάμεσους που διαμορφώνουν το τελικό κόστος του προϊόντος.
Σύμφωνα με ευρωπαϊκές πηγές, στις 100 μονάδες που πληρώνει ο Έλληνας καταναλωτής για τα αγροκτηνοτροφικό προϊόντα μόνο οι 17 μονάδες αντιστοιχούν στον παραγωγό, τα υπόλοιπα καταλήγουν στην υπόλοιπη αλυσίδα αγροδιατροφής.
Όπως θα δούμε σε επόμενο άρθρο, αν οι παραγωγοί είχαν συγκροτηθεί σε συλλογικά σχήματα, ώστε να έχουν διαπραγματευτική δύναμη και να να δημιουργούν προστιθέμενη αξία στα προϊόντα της ελληνικής γης, οι μεσάζοντες θα ήταν πολύ πιο λίγοι και άρα η επιβάρυνση των τιμών πολύ μικρότερη.
- Οι ελλιπείς έλεγχοι συγκριτικά με τις ευρωπαϊκές χώρες στις τιμές που προωθούν οι πολυεθνικές –πληθωρισμός απληστίας-είναι άλλο ένα μεγάλο πρόβλημα.
Στο σημείο αυτό θα πρέπει να επισημάνουμε ότι πολλοί κλάδοι, συμπεριλαμβανομένων του λιανικού εμπορίου και των εισαγωγών-εξαγωγών, εδώ και χρόνια λειτουργούν με υψηλά περιθώρια κέρδους σε αντίθεση με τους αντίστοιχους ευρωπαϊκούς κλάδους.
Αυτό το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της ελληνικής αγοράς συμβάλει στις υψηλότερες τιμές σε πολλά καθημερινά καταναλωτικά αγαθά σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. (σ.σ:Για παράδειγμα, πολλές επιχειρήσεις που επλήγησαν από την ενεργειακή κρίση και αύξησαν τις τιμές τους για να αποφύγουν τη μείωση των κερδών τους, διατηρούν ακόμα τις τιμές σε υψηλά επίπεδα, ανεξάρτητα από τη μεγάλη πτώση των τιμών της ενέργειας που ήταν ο κύριος παράγοντας αύξησης του κόστους παραγωγής.)
- Η έλλειψη ανταγωνισμού. Στην Ελλάδα λόγω του μικρού μεγέθους της αγοράς και της αδυναμίας ανάπτυξης σοβαρής βιομηχανικής παραγωγής, ευδοκιμεί η κυριαρχία τόσο των ολιγοπωλίων όσο και του μονοπωλιακού ανταγωνισμού, που είναι ατελείς αγορές.
Εκτός αυτού, το έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών και στο εμπορικό ισοζύγιο υποδηλώνει τη συνεχή αύξηση των εισαγωγών, με αποτέλεσμα την ύπαρξη εισαγόμενου πληθωρισμού.
- Η εκτεταμένη φοροδιαφυγή στην χώρα οδηγεί σε αύξηση της ζήτησης για συγκεκριμένα αγαθά, οδηγώντας σε υψηλότερες τιμές που τελικά επηρεάζουν τον δομικό πληθωρισμό. Στο σημείο αυτό να υπενθυμίσουμε ότι ο δομικός πληθωρισμός έχει την ιδιαιτερότητα ότι αυξάνεται με πολύ χαμηλότερο ρυθμό από τον μέσο πληθωρισμό, αλλά επίσης αποκλιμακώνεται πιο αργά, καθώς περιλαμβάνει τη συντριπτική πλειονότητα των αγαθών και υπηρεσιών.
Συμπερασματικά, το πρόβλημα του πληθωρισμού είναι μεν συστημικό και παγκόσμιο, όμως στην Ελλάδα ενισχύεται και από ενδογενείς παράγοντες. Ως εκ τούτου η κυβέρνηση θα πρέπει να αναπτύξει πιο αποτελεσματικούς μηχανισμούς ελέγχου των τιμών, πέρα από τα τέσσερα μέτρα της νέας τροπολογίας του Υπουργείου Ανάπτυξης για την αντιμετώπιση της ακρίβειας με στόχο τη διόρθωση των δομικών στρεβλώσεων και τις χαμηλότερες τιμές σε βασικά είδη.
Επιπλέον, πρέπει να δώσει περισσότερα επιχειρηματικά κίνητρα στην αγορά ώστε να μην αποκλείονται από συγκεκριμένους κλάδους επιχειρήσεις που μπορεί να κάνουν τη διαφορά προς όφελος των καταναλωτών.
Οι παραγωγοί από την πλευρά τους θα πρέπει να οργανωθούν σε ενώσεις και συνεταιρισμούς και να προωθήσουν την εμπορική συγκέντρωση των αγροτικών προϊόντων, προκειμένου να μειωθεί ο αριθμός των μεσαζόντων για να φτάσει ένα προϊόν από την παραγωγή στο ράφι.
Στο σημείο αυτό να αναφέρουμε ότι η τωρινή ΚΑΠ έχει και έναν εθνικοκεντρικό χαρακτήρα. Πέρα από τα ενιαία μέτρα λοιπόν, υπάρχει και ένα μενού μέτρων που κάθε χώρα μπορεί να επιλέξει ανάλογα το γεωργικό της προφίλ και τις ανάγκες της.
Μέσα σε αυτά υπάρχουν και κάποια επιχειρησιακά προγράμματα για προώθηση και χρηματοδότηση του μαρκετινγκ, της προώθησης και της εμπορικής συγκέντρωσης των αγροτικών προϊόντων που θα τρέχουν οργανώσεις παραγωγών και συναιτερισμών. Η Ελλάδα δεν το επέλεξε! Μήπως να το ξανασκεφτούμε;
Aποποίηση Ευθύνης
Το υλικό αυτό παρέχεται για πληροφοριακούς και μόνο σκοπούς. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να εκληφθεί ως προσφορά, συμβουλή ή προτροπή για την αγορά ή πώληση των αναφερόμενων προϊόντων. Παρόλο που οι πληροφορίες που περιέχονται βασίζονται σε πηγές που θεωρούνται αξιόπιστες, καμία διασφάλιση δε δίνεται ότι είναι πλήρεις ή ακριβείς και δεν θα πρέπει να εκλαμβάνονται ως τέτοιες.
