Η Ινδία, τις τελευταίες δεκαετίες, επιχείρησε την οικονομική απελευθέρωση των αγορών της, αλλά δεν κατάφερε να επενδύσει σε τεράστια κλίμακα και να προσελκύσει επαρκείς ξένες άμεσες επενδύσεις (ΞΑΕ) (Foreign Direct Investment) ώστε να ενισχύσει σημαντικά την οικονομική της ανάπτυξη. Δεν ήταν ότι η κεντρική κυβέρνηση της Ινδίας αγνοούσε την ανάγκη για περισσότερες επενδύσεις και την προσέλκυση ΞΑΕ.
Η βαθύτερη αιτία που η Ινδία δεν κατάφερε να αυξήσει τον ρυθμό ανάπτυξης της έγκειται στο ότι οι τοπικές της κυβερνήσεις δε συμμετείχαν ενεργά σε αυτή τη διαδικασία, καθώς οι τοπικοί κυβερνήτες δε φαίνεται να είχαν τα κατάλληλα κίνητρα για να προωθήσουν τόσο τις τοπικές επενδύσεις όσο και τις ΞΑΕ.Τελευταία η Ινδία στρέφεται σε οικονομικές συνεργασίες με την ΕΕ, την Αφρική, τις χώρες της ASEAN κλπ. Για να διευρύνει το διεθνές εμπόριο.
Οι χώρες μέλη της ASEAN (Ένωση Χωρών Νοτιοανατολικής Ασίας) είναι οι εξής: Μπρουνέι, Καμπότζη, Ινδονησία, Λάος, Μαλαισία, Μιανμάρ, Φιλιππίνες, Σιγκαπούρη, Ταϊλάνδη και Βιετνάμ. Οι χώρες αυτές ανέπτυξαν στρατηγικές για την προσέλκυση ξένων επενδύσεων ως πρωταρχικό μέσο για την οικονομική τους ανάπτυξη. Οι επενδύσεις αυτές παρείχαν την απαραίτητη κεφαλαιουχική ροή, ώστε να δημιουργήσουν θέσεις εργασίας και να ενισχύσουν την τεχνογνωσία. Οι άμεσες ξένες επενδύσεις έδρασαν ως καταλύτης για την ανάπτυξη, δημιουργώντας ένα περιβάλλον που ενισχύει την οικονομική σταθερότητα και την εγχώρια επιχειρηματικότητα.
Όταν οι χώρες αυτές εξελίχθηκαν και κατάφεραν να έχουν αυξημένα εισοδήματα, ακολούθησαν μια πιο πολύπλοκη στρατηγική στοχεύοντας στην τεχνολογική ενσωμάτωση, καθώς οι επιχειρήσεις έπρεπε να αποκτήσουν πρόσβαση σε προηγμένες τεχνολογίες για να αυξήσουν την παραγωγικότητα και να επεκταθούν στην παγκόσμια αγορά. Οι επενδύσεις στην τεχνολογία συνοδεύτηκαν από στρατηγικές για την ανάπτυξη του ανθρώπινου κεφαλαίου, όπως η εκπαίδευση και η κατάρτιση επαγγελματιών σε τομείς όπως οι μηχανικές επιστήμες και η διοίκηση.
Η ανάπτυξη του ανθρώπινου κεφαλαίου είναι ίσως η πιο σημαντική πτυχή στη μετατροπή επενδύσεων και τεχνολογίας σε βιώσιμη ανάπτυξη. Επένδυσαν σε εκπαιδευτικά προγράμματα που στοχεύουν στην ανάπτυξη τεχνολογικών δεξιοτήτων και στην ενίσχυση της διοικητικής και τεχνικής εμπειρίας, ως ένα ουσιαστικό παράγοντα για την καλλιέργεια μιας ανταγωνιστικής εργατικής δύναμης. Προβλέπεται ότι μέχρι το 2030, το 70% του πληθυσμού των χωρών της ASEAN θα ανήκει στη μεσαία τάξη. Επιπλέον, η περιοχή αναμένεται να αναδειχθεί ως η τέταρτη μεγαλύτερη οικονομία παγκοσμίως μέσα στην επόμενη δεκαετία.
Φαίνεται ότι η ASEAN είναι ο ακρογωνιαίος λίθος του οράματος της Ινδίας για μια ανοικτή, σταθερή και ευημερούσα περιοχή στον Ινδο-Ειρηνικό. Παρά τις προσπάθειες της Ινδίας να εμπλακεί περισσότερο με την ASEAN, οι οικονομικές μεταρρυθμίσεις στη χώρα εισήχθησαν με καθυστέρηση και οι συνεργασίες έγιναν πιο περίπλοκες σε σύγκριση με τις κινεζικές, οι οποίες ήταν πιο άμεσες και πιο αποτελεσματικές. Η Κίνα άρχισε να ενισχύει την παρουσία της στην περιοχή συνάπτοντας μικρά περιφερειακά δίκτυα και εταιρικές σχέσεις, ενσωματώνοντας τον εαυτό της σε όσο περισσότερα οικονομικά σχήματα μπορούσε.
Μέσα από αυτή την ενεργή συμμετοχή και επέκταση, η Κίνα κατάφερε να ξεπεράσει την Ινδία και να καταστεί ο κορυφαίος εμπορικός εταίρος της ASEAN. Η θέση αυτή έχει αποδειχθεί τόσο ασφαλής όσο και καρποφόρα για τις δύο πλευρές, με την Κίνα να επωφελείται από τη διευρυμένη αγοραστική ικανότητα και την πολιτική επιρροή στην περιοχή, ενώ η ASEAN επωφελείται από την οικονομική ανάπτυξη και τη σταθερότητα που προσφέρει η κινεζική παρουσία.
Η Κίνα παρείχε μια ελκυστική ευκαιρία για τα φιλόδοξα αναπτυσσόμενα κράτη της ASEAN, όπως η Ινδονησία και η Ταϊλάνδη, που επιδίωξαν να επωφεληθούν από τις κινεζικές επενδύσεις και τον εμπορικό τους οίστρο. Οι φτωχότερες χώρες της ομάδας, όπως η Καμπότζη και το Μιανμάρ, είδαν επίσης στο κινεζικό οικονομικό μοντέλο μια δυνητική λύση στα οικονομικά και χρηματοπιστωτικά τους προβλήματα.
Η Ινδία έχει επιδείξει σταθερή οικονομική πρόοδο, η οποία είναι υποκινούμενη από σημαντικές εσωτερικές μεταρρυθμίσεις και ενεργοποίηση της ιδιωτικής επιχειρηματικότητας. Η Ινδία έχει βελτιώσει την υποδομή της, την τεχνολογική καινοτομία, και έχει δεχθεί σημαντικές ξένες επενδύσεις, που ενισχύουν τον οικονομικό της ιστό. Αυτή η ανάπτυξη, σε συνδυασμό με τη σταδιακή διεθνή επιρροή της, την καθιστά ικανή να ανταγωνιστή την Κίνα.
Η Κίνα, από την άλλη πλευρά, αντιμετωπίζει οικονομικές προκλήσεις, όπως τα ανεκπλήρωτα υποσχέσεις για επενδύσεις και πολλά ημιτελή έργα υποδομής στη Νοτιοανατολική Ασία στα πλαίσια απόκτησης επιρροής για την εξυπηρέτηση της αναβίωσης των παρελθοντικών αυτοκρατορικών ένδοξων εποχών. Επιπλέον, η διεκδικητική στρατιωτική παρουσία και οι εδαφικές διεκδικήσεις στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας έχουν προκαλέσει εντάσεις με τις γειτονικές χώρες και εντός των χωρών της ASEAN.
Αντιμετωπίζοντας αυτή την ευκαιρία, η Ινδία έχει ενισχύσει τη διπλωματική και οικονομική της παρουσία στην ASEAN. Έχει υποστηρίξει τη «κεντρική θέση της ASEAN» ως κύριο μηχανισμό για την προώθηση της σταθερότητας και της ανάπτυξης στην περιοχή, θέτοντας την ως εναλλακτική στην κινεζική επιρροή.
Η άνοδος της Ινδίας και η στρατηγική εμπλοκή της με την ASEAN προσφέρουν μια δυναμική εναλλακτική έναντι της Κίνας για την περιοχή. Αυτό μπορεί να συμβάλλει στην ισορροπία των δυνάμεων στη Νοτιοανατολική Ασία και να ενισχύσει την οικονομική και πολιτική σταθερότητα. Η Ινδία θεωρείται πλέον ως ένας σημαντικός παράγοντας που μπορεί να συμβάλει στην ενίσχυση της περιφερειακής συνεργασίας και στη διαμόρφωση ενός πιο ισορροπημένου γεωπολιτικού περιβάλλοντος.
Η εμβάθυνση των διεθνών σχέσεων της Ινδίας στο πλαίσιο της ASEAN αρχικά προκάλεσε κάποια επιφυλακτικότητα στα κράτη μέλη της ομάδας. Αυτή η επιφυλακτικότητα είχε τις ρίζες της τόσο στην ιστορική προσέγγιση της Ινδίας όσο και στις παρεμβάσεις άλλων μεγάλων δυνάμεων στην περιοχή.
Η αρχική επιφυλακτικότητα της ASEAN απέναντι στην Ινδία λόγο της ισχυρής επιρροής και εμπλοκής της Κίνας στην περιοχή, ξεπερνιέται σταδιακά. Η δε αναβίωση του τετραμερούς Διαλόγου για την Ασφάλεια και η δημιουργία της AUKUS, βοήθησαν περαιτέρω τις συνεργασίες.
Οι νέες αυτές πρωτοβουλίες ασφάλειας υποδηλώνουν μια επιθυμία για ενίσχυση της στρατιωτικής παρουσίας για την ασφάλεια στον Ινδο-Ειρηνικό από πλευράς των Δυτικών δυνάμεων. Ωστόσο, η αρχική ανησυχία της ASEAN ήταν ότι οι χώρες της θα μπορούσαν να βρεθούν στο περιθώριο, παρά τη σημασία της γεωστρατηγικής της θέσης. Έχει όμως καταστεί σαφές ότι η Ινδία, οι ΗΠΑ, η Ιαπωνία, και η Αυστραλία όχι μόνο δεν αναγνωρίζουν αλλά και υποστηρίζουν την κεντρική θέση της ASEAN στις στρατηγικές τους για τον Ινδο-Ειρηνικό.Αυτή η αλλαγή έχει ενισχύσει την αυτοπεποίθηση της ASEAN ότι μπορεί να διατηρήσει την περιφερειακή της επιρροή και να αποκομίσει τα οφέλη από τον αυξανόμενο ανταγωνισμό των μεγάλων δυνάμεων.
Ο ASEAN έχει αναδειχθεί ως ένας από τους κρίσιμους εμπορικούς εταίρους της Ινδίας, με το διμερές εμπόριο να ενισχύεται σημαντικά μετά την υπογραφή της συμφωνίας εμπορίου αγαθών ASEAN-Ινδίας το 2009. Η εν λόγω συμφωνία, που προήλθε μετά από εξαετείς διαπραγματεύσεις, είχε ως ξεκάθαρο στόχο τη διευκόλυνση της ελεύθερης ροής αγαθών και την εμβάθυνση της οικονομικής ολοκλήρωσης μεταξύ της Ινδίας και των χωρών μελών της ASEAN.
Το διμερές εμπόριο έφτασε τα 122,67 δισεκατομμύρια δολάρια το 2023, αντανακλώντας τη σημασία και την αποτελεσματικότητα της εμπορικής συμφωνίας. Η αύξηση αυτή στο διμερές εμπόριο υπογραμμίζει τον κεντρικό ρόλο της ASEAN στην εξωτερική οικονομική πολιτική της Ινδίας με σημαντικό μέρος του εμπορίου να κατευθύνεται προς χώρες με ανεπτυγμένες βιομηχανικές υποδομές όπως η Ταϊλάνδη, η Σιγκαπούρη, και η Μαλαισία. Αυτές οι χώρες έχουν εδραιωθεί ως κύριοι παραγωγικοί κόμβοι για την Ινδία, διευκολύνοντας την εισαγωγή και εξαγωγή προϊόντων που είναι κρίσιμα για διάφορες βιομηχανίες.
Η συνεχής ενσωμάτωση της Ινδίας με την ASEAN θα διαδραματίσει κρίσιμο ρόλο στην περαιτέρω ανάπτυξη του περιφερειακού εμπορίου και οικονομικής συνεργασίας, προσφέροντας βελτιωμένες ευκαιρίες και προοπτικές για όλες τις ενδιαφερόμενες χώρες.
Η χώρα μας θα πρέπει να γνωρίζει τις εξελίξεις στην ASEAN και να αναπτύξει συνεργασία με την Ινδία να προσεγγίσει αυτές τις χώρες εξετάζοντας προοπτικές συνεργασίας στο διεθνές εμπόριο.
* Ο Γιώργος Ατσαλάκης είναι Οικονομολόγος, Αναπληρωτής Καθηγητής Πολυτεχνείου Κρήτης, Εργαστήριο Ανάλυσης Δεδομένων και Πρόβλεψης.
