Κάθε μεγάλο έργο στην Ελλάδα περνά πρώτα από τα δικαστήρια. Κάθε σημαντική επένδυση συνοδεύεται από μια τουλάχιστον δικαστική περιπέτεια.
Η «φάμπρικα» των αγωγών από σωματεία, συλλόγους, δημάρχους κατά επενδύσεων συχνά εθνικής σημασίας, αρχίζει και παίρνει ξανά διαστάσεις και αναδεικνύει την ανάγκη να θωρακιστούν κάποια στιγμή τα μεγάλα αυτά έργα, και θεσμικά.
Έναντι 15.000 ευρώ, όσο κοστίζει το παράβολο για να προσφύγει κάποιος στο Συμβούλιο της Επικρατείας, βραχυκυκλώνουν επενδύσεις όχι τοπικής, αλλά εθνικής σημασίας, που κοστίζουν σε ταλαιπωρία για τους πολίτες, όσο τα έργα δεν γίνονται, και ενίοτε ακυρώνονται.
Το θέμα έρχεται στην επικαιρότητα μετά την απόφαση του ΣτΕ που παγώνει προσωρινά το FlyOver στη Θεσσαλονίκη μέχρι να εκδικαστεί η προσφυγή των συλλόγων και των κατοίκων, παρατείνοντας την ταλαιπωρία των πολιτών από το κυκλοφοριακό, αλλά κυρίως φέρνοντας ξανά στην επιφάνεια τις εκπλήξεις που περιμένουν όλα τα μεγάλα έργα στην Ελλάδα.
Η περίπτωση του FlyOver είναι μια από τις πολλές. Η Γραμμή 4 του Μετρό, η διάνοιξη της Λεωφόρου Κύμης, η γεώτρηση της Energean στα Ιωάννινα, η αξιοποίηση της μαρίνας Πύλου, των πρώην χώρων του ΕΟΜΜΕΧ στον Ταύρο, η αξιοποίηση μεγάλων ακινήτων στη Βερβερόντα και στη Χαλκιδική από το ΤΑΙΠΕΔ, είναι μόνο μερικές από τις σημαντικές επενδύσεις, συνολικού ύψους άνω των 1,2 δισ. ευρώ, που έχουν κολλήσει στα γρανάζια προσφυγών στο Ανώτατο Δικαστήριο.
Από αυτές κάποιες θεωρούνται δικαιολογημένες και άλλες σκόπιμες και προσχηματικές με μοναδικό στόχο την καθυστέρηση σημαντικών επενδύσεων.
Οι προσφυγές όμως δεν φορτώνουν μόνο με καθυστερήσεις, πρόσθετο κόστος και ρήτρες τα έργα. Αρκεί η προσφυγή ενός σωματείου και κάποιων τοπικών φορέων για να ακυρώσει τις γνωμοδοτήσεις των πλέον ειδικών να κρίνουν μια επένδυση, από τις διευθύνσεις περιβάλλοντος, υδάτων και αρχαιολογίας ενός Υπουργείου και μιας Περιφέρειας μέχρι το Τεχνικό Επιμελητήριο.
Δεν έχει δηλαδή σημασία αν όλοι αυτοί οι ειδικοί έχουν γνωμοδοτήσει θετικά ότι τηρούνται οι προϋποθέσεις, οι οποίες προβλέπονται στους όρους των περιβαλλοντικών μελετών των έργων, το πλέον προσφιλές πεδίο των «επαγγελματιών» του είδους. Ακυρώνεται έτσι το ίδιο το βάρος που έχουν οι γνωμοδοτήσεις τους.
Αρκεί μια αγωγή όσων θεωρούν ότι έχουν έννομο συμφέρον, ακόμη και όταν δεν είναι ειδικοί, αλλά απλώς εκπροσωπούν αντίπαλες δημοτικές παρατάξεις, τοπικά συμφέροντα ή στηρίζονται από «επαγγελματίες» οικολόγους για να μπλοκάρουν τις εξελίξεις, για μήνες στην καλύτερη περίπτωση, για πάντα στη χειρότερη, γύρω από έργα συχνά πανελλαδικής εμβέλειας.
Ίσως, πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα από το γήπεδο του Παναθηναϊκού στο Βοτανικό να μην υπάρχει.
Όταν άρχισε η κουβέντα για το νέο γήπεδο του Παναθηναϊκού στην περιοχή, εμφανίστηκαν και οι κορμοράνοι. Και από κοντά και εκείνοι που έλεγαν ότι είναι απαραίτητο η πιο αποκρουστική περιοχή της πρωτεύουσας να προστατευτεί ως βιότοπος για να μη διαταραχθεί η παρουσία των πτηνών. Έτσι, το 2007 η Επιτροπή Πολιτών για τη διάσωση του Ελαιώνα κατέθεσε προσφυγή στο ΣτΕ ότι στην περιοχή όπου υπήρχαν χημικά και βιομηχανικά λύματα, έρχονται οι κορμοράνοι και εναποθέτουν τα αυγά τους!
Έχουμε φτάσει στο 2024, δηλαδή έχουν περάσει δεκαεπτά χρόνια. Οι κορμοράνοι ουδέποτε επισκέφτηκαν το Βοτανικό, αλλά η περιοχή παραμένει υποβαθμισμένη, με πολλά εγκαταλελειμμένα κτίρια βιοτεχνιών, ορισμένες εν ενεργεία ρυπογόνες επιχειρήσεις, κενές ή αναξιοποίητες εκτάσεις και ελάχιστους κατοίκους. Τώρα, ακούμε ξανά ότι έρχεται ολικό λίφτινγκ, ότι είναι θέμα χρόνου να αλλάξουν οι τριτοκοσμικές πολεοδομικά συνθήκες και ο χαρακτήρας της περιοχής, ότι ο Ελαιώνας θα γίνει ένας νέος προορισμός για την πρωτεύουσα…
Με άλλα λόγια, η «φάμπρικα» των προσφυγών επαναφέρει στη συζήτηση την ανάγκη θεσμικής θωράκισης των μεγάλων επενδύσεων, να υπάρξει μια προστασία απέναντι στο κίνημα των ενστάσεων, όπως έχει αναδείξει συχνά ο εντεταλμένος σύμβουλος του ΤΑΙΠΕΔ Παναγιώτης Σταμπουλίδης. Κάτι σαν μια ασφαλιστική δικλείδα που θα βάζει το Δημόσιο για να κατοχυρώσει μια επένδυση για την οποία έχουν αποφανθεί υπέρ της όλοι οι καθ’ ύλην αρμόδιοι.
Είναι εντελώς παράλογο, για παράδειγμα, ο μεγαλύτερος σήμερα φόβος του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας να μην είναι αν η κρατική μηχανή θα σταθεί στο ύψος των περιστάσεων για να απορροφήσουμε εγκαίρως τα κοινοτικά κονδύλια. Αλλά το ενδεχόμενο προσφυγής σε κάποια σύμβαση που αποτελεί ορόσημο για το Ταμείο Ανάκαμψης. Κάτι που μοιραία θα οδηγήσει σε καθυστέρηση της ανάθεσης, αλλά και της δόσης, για την οποία το συγκεκριμένο έργο θα αποτελεί προαπαιτούμενο. Το είδαμε ήδη να συμβαίνει με έργο - ορόσημο της 3ης δόσης για το οποίο το ΣτΕ εκδίκασε ευτυχώς γρήγορα την προσφυγή.
Στο τραπέζι έχουν κατά καιρούς πέσει πολλές προτάσεις. Όπως για ένα ειδικό δικαστικό σώμα, όπως σε άλλες χώρες, πλαισιωμένο από τεχνοκράτες, εξοικειωμένους με περιβαλλοντικές μελέτες, το οποίο θα έχει ως αρμοδιότητα να εκδίδει αποφάσεις εντός π.χ. σε 4- 5 μήνες, ώστε να μην φτάνουμε σε σημείο να περνούν χρόνια.
Το θέμα συζητείται καιρό, χωρίς όμως πράξη να έχει γίνει το παραμικρό, με τις προσφυγές συνεχίζονται.
