Έχει περάσει λίγο πάνω από ένας χρόνος από τότε που οι διακυμάνσεις της τιμής του ευρωπαϊκού φυσικού αερίου μπήκαν στη ζωή μας. Είναι δύσκολο να βρει κάποιος πολίτες που να μην έχουν ασχοληθεί με το ζήτημα, μέσα ενημέρωσης που να μην κάνουν καθημερινά ρεπορτάζ και κυβερνητικά στελέχη που να μην έχουν πάνω στο γραφείο τους εναλλακτικά σχέδια αντιμετώπισης των πιθανών εξελίξεων.
Παρά το γεγονός πως σχεδόν όλοι ασχολούνται με αυτό, είναι σχεδόν αδύνατον να κάνουμε οποιαδήποτε πρόβλεψη για τη συνέχεια και να μην φοβόμαστε πως σε μερικές μέρες θα φαίνεται εντελώς εκτός πραγματικότητας. Μιλώντας για πρόβλεψη σχετικά με τη συνέχεια αναφερόμαστε σε δύο βασικά ερωτήματα: α) θα αντιμετωπίσει η Ευρώπη έλλειψη φυσικού αερίου τον χειμώνα που μας έρχεται και β) πόσο θα πληρώνουμε για το αέριο.
Η απάντηση σε αυτά τα ερωτήματα είναι δύσκολη γιατί μπροστά μας έχουμε πλήθος παραγόντων που επηρεάζουν την κατάσταση στην αγορά φυσικού αερίου στην Ευρώπη, παραγόντων που συνεχώς αλλάζουν. Θα αποπειραθούμε να λύσουμε τον γρίφο, ξεκινώντας από την παραδοχή πως η απάντηση στο πρώτο ερώτημα, δηλαδή στο αν θα υπάρχει επάρκεια φυσικού αερίου στην Ευρώπη, θα καθορίσει σε μεγάλο βαθμό και την απάντηση στο δεύτερο.
Οι συνεχείς εναλλαγές θετικών και αρνητικών ειδήσεων σχετικά με την εξέλιξη της προσφοράς και της ζήτησης αντικατοπτρίζονται στις έντονες μεταβολές της τιμής του χρηματιστηριακού συμβολαίου Dutch TTF, αυτού δηλαδή που αποκαλούμε ευρωπαϊκό φυσικό αέριο, καθώς τα συμβόλαια προμήθειας φυσικού αερίου από ευρωπαϊκές χώρες είναι συνδεδεμένα με αυτό.
Στο τέλος του Αυγούστου είχε φτάσει στα 340 ευρώ/Mwh, ανεβαίνοντας συνεχώς από τα μέσα Ιουνίου. Οι αγορές τιμολογούσαν την ανησυχία τους για το πιθανό σταμάτημα της αποστολής φυσικού αερίου από τη Ρωσία προς τη Βόρεια και Δυτική Ευρώπη και τον ανταγωνισμό μεταξύ ευρωπαϊκών κρατών για το ποιος θα αγοράσει το περισσότερο αέριο από οποιαδήποτε πηγή προκειμένου να γεμίσουν οι δεξαμενές φυσικού αερίου όσο το δυνατόν περισσότερο.
Η σταδιακή πτώση της τιμής από το τέλος του Αυγούστου μέχρι τώρα συνέπεσε με τις θετικές ειδήσεις για την πορεία της πλήρωσης των ευρωπαϊκών δεξαμενών. Από τα 340 ευρώ κατέβηκε προς τα 170 ευρώ/Mwh, καθώς είναι πλέον φανερό πως η διαδικασία πλήρωσης των δεξαμενών πηγαίνει πολύ καλά.
Όπως διαβάσαμε τη Δευτέρα που μας πέρασε σε ρεπορτάζ του Reuters, το ποσοστό πλήρωσης έχει ήδη ξεπεράσει το 88% για το σύνολο των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τη στιγμή που ο επίσημος στόχος ήταν για 80% για την 1η Οκτωβρίου.
Έτσι όπως πάνε τα πράγματα, είναι πολύ πιθανόν να επιτευχθούν όλοι οι στόχοι, ακόμα και αυτός της Γερμανίας για ποσοστό πλήρωσης 95% μέχρι τα μέσα Νοεμβρίου, όταν αρχίζει για τα καλά η ζήτηση φυσικού αερίου για θέρμανση.
Η επίτευξη των στόχων δεν αποτελεί εγγύηση πως τον χειμώνα η Ευρώπη θα έχει όσο φυσικό αέριο χρειαστεί, δείχνει όμως πως οι πιθανότητες να συμβεί «ατύχημα» βαίνουν μειούμενες, καθώς ταυτόχρονα βρίσκονται σε εξέλιξη σοβαρές προσπάθειες εξοικονόμησης ενέργειας σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες και αναζήτησης εναλλακτικών λύσεων.
Πέρα από τη μαζική επαναλειτουργία εργοστασίων παραγωγής ενέργειας από άνθρακα, χαρακτηριστικό παράδειγμα της αποφασιστικότητας των ευρωπαϊκών ηγεσιών είναι η χθεσινή είδηση που μετέδωσε το Bloomberg, σύμφωνα με την οποία η γερμανική κυβέρνηση αποφάσισε τελικά να μην κλείσει αλλά να κρατήσει σε εφεδρεία δύο από τα τρία εναπομείναντα πυρηνικά εργοστάσια παραγωγής ρεύματος της χώρας για την περίπτωση που χρειαστεί να ενεργοποιηθούν μέσα στον χειμώνα.
Άλλη θετική είδηση είναι για την επικείμενη έναρξη λειτουργίας του νέου αγωγού μεταφοράς φυσικού αερίου από τη Νορβηγία προς την Πολωνία. Σύμφωνα με ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο αγωγός θα αρχίσει να στέλνει αέριο από την 1η Οκτωβρίου.
Τα καλά νέα όμως τελειώνουν κάπου εδώ, όπως ανακαλύψαμε από την αρχή της εβδομάδας και μετά. Όλως τυχαίως, οι αρνητικές – ή μάλλον οι δυνητικά αρνητικές – εξελίξεις έχουν σχέση με την Gazprom και τη Ρωσία. Η είδηση για τις ζημιές στους αγωγούς Nord Stream, οι οποίες θεωρείται πολύ πιθανόν να οφείλονται σε σαμποτάζ χάλασε το κλίμα, αλλά αυτό που πραγματικά τάραξε τις αγορές και δημιούργησε ανησυχία ήταν οι δηλώσεις εκπροσώπων της Gazprom σχετικά με την πιθανότητα διακοπής της αποστολής φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας.
Σύμφωνα με τις δηλώσεις των εκπροσώπων της ρωσικής εταιρείας, βρίσκεται σε εξέλιξη διαμάχη μεταξύ αυτής και της ουκρανικής Naftogaz με αντικείμενο τα τέλη που πρέπει να πληρώσει η Gazprom για τη μεταφορά του αερίου προς την Ευρώπη.
Ο κίνδυνος, σύμφωνα με την πλευρά της εταιρείας είναι η επιβολή κυρώσεων από το Κρεμλίνο προς τη Naftogaz, οπότε η Gazprom θεωρητικά δεν θα μπορεί να πληρώσει τα τέλη και θα σταματήσει η ροή αερίου προς την Κεντρική Ευρώπη. Κατά πάσα πιθανότητα πρέπει να πρόκειται για μία ακόμα προσπάθεια της ρωσικής ηγεσίας να φέρει σε δύσκολη θέση την Ευρώπη. Βλέποντας την άνοδο της τιμής του συμβολαίου του TTF, το οποίο ανέβηκε μέσα σε δύο ημέρες από τα 170 στα 210 Ευρώ/Mwh, αυτή η προσπάθεια έφερε αποτελέσματα.
Η απάντηση λοιπόν στο πρώτο βασικό ερώτημα δεν είναι πολύ εύκολη. Με όσα ξέρουμε μέχρι τώρα, κλίνουμε περισσότερο προς το θετικό σενάριο, πιστεύουμε δηλαδή πως η πιθανότητα να μην εμφανιστεί σοβαρό πρόβλημα ελλείψεως φυσικού αερίου στην Ευρώπη είναι αυτή τη στιγμή μεγαλύτερη από την πιθανότητα να εμφανιστεί, με την προϋπόθεση βέβαια πως θα βοηθήσει ο καιρός και δεν θα κρυώσει γρήγορα προκαλώντας αυξημένη κατανάλωση φυσικού αερίου.
Αν σταματήσει πλήρως η ροή ρωσικού αερίου προς την Ευρώπη, αν δηλαδή πάψει η αποστολή μέσω Ουκρανίας και Turkstream, τα πράγματα σίγουρα θα χειροτερέψουν χωρίς όμως αυτό να σημαίνει πως πρέπει να θεωρήσουμε σίγουρη την εμφάνιση ελλείψεων.
Σχετικά με το δεύτερο ερώτημα, αυτό της τιμής του αερίου, άποψή μας είναι πως αυτή θα μειώνεται σταδιακά μέχρι τον Νοέμβριο εφ’ όσον συνεχιστεί με τον ίδιο καλό ρυθμό η πορεία πλήρωσης των ευρωπαϊκών δεξαμενών. Από εκεί και ύστερα, ειδικά αν τελικά σταματήσει πλήρως η ροή αερίου και μέσω Ουκρανίας και Turkstream (μέσω των αγωγών Nord Stream έχει ήδη σταματήσει εδώ και εβδομάδες), η εξέλιξη των καιρικών συνθηκών θα οδηγεί τις μεταβολές των τιμών του συμβολαίου του ολλανδικού TTF στο χρηματιστήριο.
Εκτός και αν η προσπάθεια στην οποία αναφέρθηκε χθες ο Γιώργος Φιντικάκης (To νέο ευρωπαϊκό benchmark, σύνδεση με τιμές ΗΠΑ | Liberal) φέρει σύντομα αποτελέσματα και το συμβόλαιο του ολλανδικού TTF αντικατασταθεί από νέα τιμή αναφοράς για το αέριο στην Ευρώπη, η οποία θα είναι πιο αντιπροσωπευτική του παγκόσμιου ισοζυγίου προσφοράς και ζήτησης και δεν θα εξαρτάται τόσο πολύ από τις βραχυπρόθεσμες εξελίξεις στην Ευρώπη και τις σχέσεις με τη Ρωσία.
Βέβαια, ακόμα και αν οι ευρωπαϊκές χώρες συμφωνήσουν γρήγορα σε τέτοιο μέτρο, ο σχεδιασμός και η εφαρμογή του δεν θα είναι εύκολο εγχείρημα, οπότε δεν δίνουμε μεγάλες πιθανότητες στη σύντομη απαλλαγή μας από τη «δικτατορία» του ολλανδικού TTF και των διακυμάνσεών του.
Επίσης, μας φαίνεται αρκετά δύσκολο να επιτευχθεί συμφωνία στο θέμα της επιβολής ανώτατου ορίου τιμών (πλαφόν) στο χονδρικό εμπόριο φυσικού αερίου, αφού σύμφωνα με τις πληροφορίες του διεθνούς Τύπου υπάρχουν σημαντικές διαφωνίες μεταξύ των πιο ισχυρών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Πιθανότατα λοιπόν το δυσλειτουργικό και εξαιρετικά ευμετάβλητο ολλανδικό TTF θα παραμείνει κοντά μας. Ελπίζουμε τουλάχιστον πως οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα καταφέρουν να συμφωνήσουν στην αποσύνδεση των τιμών του ηλεκτρικού ρεύματος από αυτές του φυσικού αερίου έτσι ώστε τυχόν νέες ακραίες κινήσεις του ολλανδικού TTF να μην παρασύρουν υποχρεωτικά στο ίδιο ποσοστό και τις τιμές του ρεύματος.
Είτε η προσπάθειά μας να λύσουμε τον περίπλοκο γρίφο του φυσικού αερίου και του επερχόμενου ευρωπαϊκού χειμώνα αποδειχθεί επιτυχής είτε όχι, είναι σχεδόν βέβαιο πως δεν θα το μάθουμε πολύ γρήγορα. Βέβαιο είναι επίσης πως αυτή η υπόθεση θα εξακολουθεί να μας απασχολεί για πολύ καιρό ακόμα.
