Του Κωνσταντίνου Μαριόλη
Σε… τέλεια καταιγίδα εξελίσσεται η οικονομική κρίση στην Τουρκία, ενώ μετά την περασμένη Παρασκευή, η οποία ήδη χαρακτηρίζεται από πολλούς στην Τουρκία ως «μαύρη Παρασκευή», αρχίζουν να κυκλοφορούν σενάρια ακόμη και για το μέλλον του ίδιου του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Τα χρόνια της «τρελής» ανάπτυξης τελειώνουν απότομα και έχει ήδη ξεκινήσει μία περίοδος τεράστιων προβλημάτων. Με την τουρκική λίρα να κατρακυλάει πλέον σαν νόμισμα τριτοκοσμικής χώρας, ο σουλτάνος έχει να αντιμετωπίσει τη φυγή κεφαλαίων σε τρία διαφορετικά και πολύ δύσκολα μέτωπα. Χθες, ο Ερντογάν δήλωσε ότι η Τουρκία είναι έτοιμη να διενεργεί εμπορικές συναλλαγές με χώρες όπως η Κίνα και η Ρωσία σε εθνικά νομίσματα σε μία απέλπιδα προσπάθεια να σώσει ό,τι μπορεί από τα συντρίμμια της λίρας.
Οι εξελίξεις των τελευταίων ημερών είναι τόσο καταιγιστικές που αναγκάζουν κεντρικές τράπεζες, επενδυτικούς οίκους και αναλυτές να προετοιμάζονται για τα χειρότερα. Όσο δυνατός κι αν πιστεύει ότι είναι σήμερα ο Ερντογάν, αφού οι υποστηρικτές του πιστεύουν ότι η Αμερική έχει ξεκινήσει οικονομικό πόλεμο, κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τις εξελίξεις όταν η κρίση θα φτάσει και στο τελευταίο νοικοκυριό.
Γι' αυτό το λόγο αναφέρθηκε την περασμένη Πέμπτη στη δύναμη του θεού η οποία είναι πιο δυνατή από το δολάριο. Για να τονώσει το εθνικό φρόνημα, υποδεικνύοντας ότι έχει ξεκάθαρα αποφασίσει να πάει την κόντρα μέχρι τέλους. Είναι σαν να προειδοποιεί ο Τούρκος πρόεδρος τον λαό του για τα δεινά που ενδεχομένως θα έρθουν από μία γενικευμένη κρίση και μετωπική σύγκρουση με τη Δύση.
Μάλλον δεν χρειαζόταν το tweet του Ντόναλντ Τραμπ για να καταλάβει κανείς ότι οι σχέσεις των ΗΠΑ «με την Τουρκία δεν είναι καλές αυτή τη στιγμή», αφού η επιβολή δασμών σε χάλυβα και αλουμίνιο (50% και 20% αντίστοιχα) ήρθαν απλώς να προστεθούν στις άκαρπες προσπάθειες απελευθέρωσης του Αμερικανού πάστορα Άντριου Μπράνσον.
Από την πλευρά του, ο Τούρκος πρόεδρος έδειξε με τον πλέον χαρακτηριστικό τρόπο ότι συντάσσεται με τη Ρωσία και το Ιράν, δημιουργώντας ένα ενιαίο μέτωπο απέναντι στις αμερικανικές κυρώσεις.
Ένα μέτωπο που έχει ενεργειακές και γεωπολιτικές προεκτάσεις, ενώ αγγίζει και τη Συρία. Αμέσως μετά την ανακοίνωση των κυρώσεων από τον Τραμπ, ο Ερντογάν συνομίλησε με τον Βλάντιμιρ Πούτιν και συναντήθηκε με τον επικεφαλής του επιτελείου του Ιρανού ηγέτη.
Ο Ερντογάν γνωρίζει πολύ καλά ότι μία κρίση σαν αυτή που κυοφορείται εδώ και μήνες στην Τουρκία, συνέβαλε στην αναρρίχησή του στην εξουσία στις αρχές του 21ου αιώνα και η ίδια κρίση τερμάτισε πολλές πολιτικές καριέρες. Είναι λογικό, λοιπόν, να αναζητά συμμάχους οι οποίοι θα μπορέσουν να τον καλύψουν ενεργειακά, ίσως και οικονομικά, από τη στιγμή που το σενάριο της εμπλοκής του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου είναι εκτός κάδρου.
Το ένα μέτωπο που πρέπει να «καθαρίσει ο Τούρκος πρόεδρος είναι αυτό της πλήρους απαξίωσης του νομίσματος και του πληθωρισμού. Το δεύτερο σχετίζεται με τη ρευστότητα των επιχειρήσεων, αφού εδώ και χρόνια η τεράστια ανάπτυξη έφερε κεφάλαια στη χώρα όμως πολλές επιχειρήσεις καλούνται σήμερα να ανανεώσουν δανεισμό εν τω μέσω της απόλυτης αβεβαιότητας.
Το τρίτο και ίσως πιο καθοριστικό μέτωπο που ευθύνεται για τη φυγή κεφαλαίων σχετίζεται με την ακραία αντιπαράθεση με τις ΗΠΑ. Όσο συνεχίζεται η κόντρα και ο Ερντογάν μοιάζει ολοένα περισσότερο στον Μαδούρο, τόσο οι επενδυτές θα εγκαταλείπουν με μαζικό τρόπο την Τουρκία. Ήδη, πολλοί Τούρκοι υπήκοοι έχουν βγάλει τα χρήματά τους στο εξωτερικό και αναζητούν «καταφύγιο» για τις επενδύσεις τους σε χώρες της Δύσης.
Η επιδείνωση της κατάστασης, ωστόσο, δεν αποκλείεται να αναγκάσει και άλλους Τούρκους – όχι μόνο τους έχοντες – να αναζητήσουν καταφύγιο στο εξωτερικό και αυτή τη φορά όχι επενδυτικό, αλλά πραγματικό. Αναλυτές προειδοποιούν πως αυτό θα είναι το τελευταίο επεισόδιο μιας μεγάλης κρίσης που είτε θα αφήσει πίσω της μίας νέα… Βενεζουέλα δίπλα στην Ελλάδα ή θα φέρει μεγάλες αλλαγές στην Τουρκία.
Το «φράγμα της κρίσης», ήτοι το επίπεδο των 5 λιρών ανά δολάριο, όχι μόνο έσπασε αλλά η ισοτιμία έχει εκτιναχθεί στις 6,43 λίρες. Το κόστος δανεισμού ανεβαίνει καθημερινά και ο πληθωρισμός του Αυγούστου ίσως δείξει αυτό που όλοι καταλαβαίνουν αλλά ο Ερντογάν σκοπίμως αγνοεί: ότι τα πράγματα έχουν ξεφύγει από κάθε έλεγχο.
